Την 1η Δεκεμβρίου του 1955 η Ρόζα Παρκς επέστρεφε στο σπίτι της ύστερα από μια πολύ κουραστική ημέρα στη δουλειά. Η 42χρονη Αφροαμερικανίδα μοδίστρα επιβιβάστηκε σε ένα λεωφορείο στο Μοντγκόμερι της Αλαμπάμα, πλήρωσε το εισιτήριό της και κάθισε σε μια κενή θέση με την ένδειξη «έγχρωμοι» που βρήκε στο πίσω μέρος του οχήματος. Λίγο αργότερα, και ενώ οι θέσεις για τους λευκούς επιβάτες είχαν γεμίσει, αρνήθηκε να υπακούσει στην εντολή του οδηγού Τζέιμς Φ. Μπλέικ και να παραχωρήσει το κάθισμά της σε έναν λευκό.
Τότε ο οδηγός ακινητοποίησε το λεωφορείο και κάλεσε την τοπική αστυνομία. Ακολούθησε η σύλληψη της Παρκς επειδή αντιστάθηκε στην αμερικανική πολιτική φυλετικού διαχωρισμού που υπήρχε τότε. Στις 5 Δεκεμβρίου κρίθηκε ένοχη για παραβίαση των νόμων, της επιβλήθηκε ποινή με αναστολή και πρόστιμο 10 δολαρίων, συν 4 δολάρια για τα δικαστικά έξοδα. Η σύλληψη δεν ήταν ένα μεμονωμένο γεγονός, αλλά μια συνέπεια των νόμων του Τζιμ Κρόου που επέβαλλαν τον φυλετικό διαχωρισμό στις νότιες Ηνωμένες Πολιτείες.
Κι ενώ τους προηγούμενους μήνες είχε προηγηθεί κι άλλη σύλληψη για τον ίδιο λόγο, η πράξη της Παρκς έμελλε να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο στην αλλαγή, καθώς πυροδότησε ένα μεγάλο κίνημα κατά των διακρίσεων στο Μοντγκόμερι με μποϊκοτάζ στα λεωφορεία. Η υπόθεση έφτασε στο δικαστικό σύστημα και τον Δεκέμβριο του 1956 στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, το οποίο έκρινε ότι η κατηγοριοποίηση βάσει χρώματος στα λεωφορεία ήταν αντισυνταγματική. Ωστόσο, η Παρκς τιμωρήθηκε για τη γενναιότητά της: έχασε τη δουλειά της και πολλές φορές δέχθηκε απειλές για τη ζωή της.
Σύντομα, η Ρόζα Παρκς θα γινόταν γνωστή και ως «μητέρα του σύγχρονου κινήματος πολιτικών δικαιωμάτων». Το 1996 παρέλαβε το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας, ενώ τρία χρόνια μετά τιμήθηκε με το Χρυσό Μετάλλιο του Κογκρέσου.
Στην ποπ κουλτούρα
Η ιστορία της ενέπνευσε –και εξακολουθεί να εμπνέει– συγγραφείς, σεναριογράφους και podcasters οι οποίοι κατέγραψαν τη ζωή της ακτιβίστριας στον αγώνα κατά του ρατσισμού. Μία από τις πρώτες μεταφορές των γεγονότων εκείνης της χρονικής περιόδου στην οθόνη ήταν η αμερικανική βιογραφική τηλεταινία του 2001, «Boycott». Το πρότζεκτ, σε σκηνοθεσία Κλαρκ Τζόνσον, με πρωταγωνιστή τον Τζέφρι Ράιτ ως Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζ., βασίστηκε στο βιβλίο του Στιούαρτ Μπερνς, «Daybreak of Freedom». Το φιλμ, το οποίο απέσπασε βραβείο Πίμποντι, αφηγείται όσα συνέβησαν στην Αλαμπάμα από το 1955 έως το 1956. Την επόμενη χρονιά κυκλοφόρησε η ταινία «The Rosa Parks Story», με πρωταγωνίστρια στον ρόλο της Παρκς την Αντζελα Μπάσετ. Μάλιστα, η ηθοποιός ξεχώρισε για την ερμηνεία της δυναμικής γυναίκας που προσπαθούσε να εξασφαλίσει ένα καλύτερο μέλλον για την κοινότητα. Το 2002 παρακολουθήσαμε και το –υποψήφιο για Οσκαρ– φιλμ «Mighty Times: The Legacy of Rosa Parks», με πλάνα από αρχείο όπου εμφανίζονται οι Κορέτα Σκοτ Κινγκ, Νίξον και Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζ.
Εκτός από τη μεγάλη οθόνη, η κληρονομιά της Παρκς μεταφέρθηκε και στην τηλεόραση με ντοκιμαντέρ, αφιερώματα και αναφορές στο σπουδαίο έργο της. Ενα από αυτά ήταν το επεισόδιο της δημοφιλούς βρετανικής τηλεοπτικής σειράς επιστημονικής φαντασίας «Doctor Who», με τίτλο «Rosa». Ουσιαστικά, αυτό αποτέλεσε φόρο τιμής στη Ρόζα Παρκς καθώς εστίαζε στον αντίκτυπο που είχε η επιβίβασή της στο λεωφορείο, με τον κεντρικό χαρακτήρα του Δόκτορα να κάνει ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο ώστε να παρακολουθήσει αυτό το περιστατικό. Τον ρόλο της Ρόζα στο επεισόδιο ενσάρκωσε η Βινέτ Ρόμπινσον.
Στον χώρο των podcasts, το βραβευμένο δίκτυο ανεξάρτητων παραγωγών Noiser δημιούργησε μια σειρά από ηχητικά με θέμα την Ιστορία. Εκεί, φυσικά, υπήρχε εκτενές αφιέρωμα στην Παρκς και στην Αμερική των φυλετικών ανισοτήτων.
Ελληνες και ξένοι συγγραφείς, καθώς και εικονογράφοι όπως οι Νεόφυτος Νεοφυτίδης, Ιζαμπέλ Σάντσες Βεγκάρα και Μαρία Παγκάλου έχουν παρουσιάσει στο χαρτί τα κατορθώματα αυτής της γυναίκας ενάντια στην καταπίεση, και μάλιστα πολλά από τα βιβλία απευθύνονται και σε μικρά παιδιά. Για τις νεότερες γενιές, το 2019 κυκλοφόρησε και η κούκλα Μπάρμπι της εταιρείας κατασκευής παιχνιδιών Ματέλ. Η Μπάρμπι Ρόζα εντάχθηκε στην ειδική κολεξιόν της Ματέλ με γυναίκες που εμπνέουν, ενώ μαζί υπήρχε και εκπαιδευτικό υλικό σχετικά με τη ζωή της.
Η Παρκς, μέχρι τον θάνατό της τον Οκτώβριο του 2005, «αφύπνισε» με τη δράση της πολλές γενιές ώστε να μη σταματήσουν να παλεύουν για μια πιο ελεύθερη ζωή, γεμάτη όνειρα και σεβασμό.