Η Τίλντα Σουίντον φορούσε ροζ· και καφέ παπούτσια σαν αυτά που θα φορούσαμε στο σπίτι, αλλά με στυλ. Ετσι τη συναντήσαμε χθες περίπου 14 ώρες μετά τη γενική πρόβα της περφόρμανς «Embodying Pasolini» (Ενσαρκώνοντας τον Παζολίνι) που παρακολουθήσαμε στον χώρο των περιοδικών εκθέσεων στο -1 της Στέγης.
Μπήκε στο μικρό αμφιθέατρο της συνέντευξης Τύπου με αυτό το πολύ δικό της περπάτημα, σαν να κυλάει στο πάτωμα, μια παρουσία που θέλει να είναι αθόρυβη αλλά είναι αδύνατον, γιατί διαθέτει μια λάμψη διάφανη – αν λέγεται κάτι τέτοιο. «Τα ρούχα μας είναι μια επιλογή που δείχνει τη στάση μας στη ζωή μια συγκεκριμένη στιγμή. Σήμερα διάλεξα αυτά, μάλλον επειδή είμαι πολύ κουρασμένη και ήθελα να μου δώσουν ασφάλεια και ενέργεια», εξήγησε η ίδια. Δίπλα της κάθισε ο ιστορικός μόδας Ολιβιέ Σαγιάρ –μαύρο παντελόνι, τζιν πουκάμισο, δετά παπούτσια– εμπνευστής της παράστασης, φίλος της και συνοδοιπόρος στις καλλιτεχνικές αναζητήσεις της με αφορμή πραγματικές ή φανταστικές γκαρνταρόμπες. Και οι δύο αναρωτιούνται πώς να περιγράψουν το «Embodying Pasolini»: Είναι περφόρμανς, χορός, θέατρο, συναυλία αφού έχει και μουσική, εικαστική έκθεση, κινηματογραφικό hommage; «Μου αρέσει να ζω σε μια ζώνη του ανεξήγητου», σχολιάζει η Σουίντον.
Στο επίκεντρο του «Embodying Pasolini» βρίσκεται ένας καλλιτέχνης σύγχρονος και αιρετικός, αν και μας χωρίζουν ήδη 100 χρόνια από τη γέννησή του. Κληροδότησε στην τέχνη ταινίες-δοκίμια που καταπιάνονται με μύθους: «Βασιλιάς Οιδίπους», «Το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο», «Θρύλοι του Καντέρμπουρι», «Χίλιες και μία νύχτες», «Δεκαήμερο», «Χοιροστάσιο», «Μήδεια». Στις ταινίες του, ο ρεαλισμός της καθημερινότητας αναμειγνύεται με την ελευθερία του ονείρου και μια μελαγχολία για το τέλος του παλιού κόσμου, που μας αφήνει γυμνούς απέναντι σε μια μηχανική εποχή.
Για να ντύσει την τρωτότητα των ηρώων του ο Παζολίνι συνεργάστηκε με τον ιδιοφυή ενδυματολόγο Ντανίλο Ντονάτι, βραβευμένο δύο φορές με Οσκαρ για τη δουλειά του. Δεκάδες φορέματα και πανωφόρια, επεξεργασμένα με διάφορες πειραματικές τεχνικές, βγήκαν από τα χέρια του Ντονάτι για το σινεμά του Παζολίνι. Εβαφε τα νήματα μόνος του και εφηύρε μηχανή για να πλέκει το επεξεργασμένο μαλλί όπως ο ίδιος ήθελε. Αυτή η ταπεινή και φτωχική ραπτική, η γεμάτη ατέλειες και ξεφτίσματα, αποτελεί μια μεταφορά των ιδεών του σκηνοθέτη αποδεικνύοντας την εντυπωσιακή εικονοποιητική δυνατότητα της ύλης. Τα κοστούμια συνοδεύονται από τα ξύλινα καλούπια του Laboratorio Pieroni, που αποτέλεσαν τη βάση για τη δημιουργία των καπέλων στις ταινίες του Ιταλού σκηνοθέτη.
«Ακόμη κοιτάζουμε το υλικό μας, ακόμη ψάχνουμε για χρυσό», λέει η οσκαρική ηθοποιός για την υβριδική παράσταση, στην οποία αλλάζει δεκάδες κοστούμια από τις ταινίες του Ιταλού δημιουργού.
«Ακόμη κοιτάζουμε το υλικό μας, ακόμη ψάχνουμε για χρυσό», λέει η Σουίντον περιγράφοντας τον δυναμικό τρόπο με τον οποίο δουλεύεται η υβριδική παράσταση. Αναφερόμενη στα κοστούμια που φοράει σε αυτή την αυτοσχέδια πασαρέλα, η βραβευμένη με Οσκαρ ηθοποιός μιλάει για «κοσμήματα», «μνημεία», «γλυπτά έργα τέχνης», «παγκόσμια σήματα». Τα φοράει ή τα ακουμπά επάνω της, περπατάει στηρίζοντας στο κεφάλι της τεράστια καπέλα και το βάδισμά της ρέει σαν την κινηματογραφική εικόνα.
Ως καθαρόαιμη ηθοποιός της μεγάλης οθόνης –έχει ερωτευτεί εδώ και χρόνια το σινεμά όπως τόνισε– παίζει με κάθε χιλιοστό του προσώπου της, το οποίο μεταμορφώνεται αστραπιαία από μια γκριμάτσα ή ένα χαμόγελο. «Αναζητώ συνεχώς ειλικρινείς και ζωντανές κινήσεις», εξηγεί. Με την ίδια ταχύτητα επιστρέφει στην ουδετερότητα της κατάλευκης παρουσίας της, σαν καμβάς που προκαλεί τον δημιουργό να τον γεμίσει. Οταν δεν γίνεται η ίδια μανεκέν –μια κούκλα πρόβας– η Σουίντον είναι μια ανδρόγυνη φιγούρα που κινείται σιωπηλή, φορώντας όλα κι όλα τρία λιτά ενδύματα. Ανοίγει κουτιά, ξεδιπλώνει τα φορέματα, ξετυλίγει τα χαρτιά που τα σκεπάζουν. Τα κοιτάζει με αγάπη, τα φροντίζει, τα μυρίζει, λίγο τα γεύεται. Διαλέγει την αφήγηση που συνειρμικά θα μας μεταφέρει στο σύμπαν του Παζολίνι ανατρέχοντας στους δασκάλους της ζωγραφικής που τον ενέπνευσαν: Τζότο, Αντρέα Μαντένια, Πίτερ Μπρίγκελ.
«Αυτά είναι οι σταρ, εμείς απλώς τα φέρουμε», σχολιάζει για τα κοστούμια. Από τις πιο δυνατές στιγμές της περφόρμανς που είδαμε –και η οποία σίγουρα θα είναι διαφορετική σε κάθε παράσταση– είναι η τελετουργική αποκάλυψη των φορεμάτων από το «Σαλό», ή «120 μέρες στα Σόδομα». Συνοδεία μιας τρυφερής μελωδίας, τουαλέτες και καπέλα ενσαρκώνονται για να μας βάλουν σε αυτή την αδυσώπητη ταινία. Τελευταίο μένει το απλό φόρεμα ενός κοριτσιού, που μέλλεται να υποστεί τον σαδισμό των αρχόντων. Η Σουίντον το ξαπλώνει στο κουτί με προσοχή και το σκεπάζει με χαρτί σαν λευκό σεντόνι.
«Embodying Pasolini», έως τις 16/12, Στέγη Ιδρύματος Ωνάση.