ΛΕΪΛΑ ΜΟΤΛΙ
Νυχτοπερπατήματα
μτφρ.: Μιχάλης Μακρόπουλος
εκδ. Ψυχογιός, σελ. 342
Ενα πικρό, πικρότατο βιβλίο, γραμμένο με ένταση και τόλμη, αλλά και μ’ έναν καημό που δεν κρύβεται, από μια πένα που παρατηρεί με θυμό τον κόσμο της και τον ανασυνθέτει με τόση γοητεία που συχνά σε αφήνει άφωνο. Κι όλα αυτά από ένα κορίτσι λίγο πάνω από την εφηβεία του. Ακούγεται απίστευτο, αλλά είναι αληθινό: η Λέιλα Μότλι ξεκίνησε να γράφει αυτό το βιβλίο όταν ήταν μόλις δεκαεπτά χρόνων –γεννήθηκε το 2003 στο Οκλαντ της Καλιφόρνιας– και τα «Νυχτοπερπατήματα» εκδόθηκαν από τον Αλφρεντ Κνοπφ στη Νέα Υόρκη δύο χρόνια αργότερα, το 2022. Την ίδια χρονιά, το μυθιστόρημα ήταν υποψήφιο για το βραβείο Booker: είναι βέβαια η πιο νεαρή υποψήφια στην ιστορία του θεσμού, ενώ ήδη στα δεκαπέντε της είχε ανακηρυχθεί Διακεκριμένη Νεαρή Ποιήτρια του Οκλαντ – ένας επίζηλος τίτλος.
Αληθινή ιστορία
Οχι άδικα, τα «Νυχτοπερπατήματα» έγιναν μπεστ σέλερ και συζητήθηκαν εκτενώς. Οχι όμως (μόνο) επειδή γράφτηκαν από μια τόσο νέα συγγραφέα, αλλά γιατί είναι ένα βιβλίο από αυτά που συνηθίζουμε να χαρακτηρίζουμε «γροθιά στο στομάχι»: είναι ο ορισμός. Κατ’ αρχάς, η Μότλι χρησιμοποιεί μια αληθινή ιστορία. Οταν ήταν έφηβη, συντάραξε την πόλη της η υπόθεση της σεξουαλικής εκμετάλλευσης μιας ανήλικης από μέλη του αστυνομικού τμήματος, και κυρίως η συστηματική και οργανωμένη προσπάθεια να συγκαλύψουν το σκάνδαλο όταν αποκαλύφθηκε. Ετσι γεννήθηκε μέσα της η δεκαεπτάχρονη Κιάρα, η ηρωίδα της, μια μαύρη κοπέλα που στο πρόσωπό της βλέπουν τον εαυτό τους όλες οι συνομήλικές της, κορίτσια από μη προνομιούχα στρώματα, αλλά και ομοφυλόφιλες, ομοφυλόφιλοι και διεμφυλικά άτομα, άνθρωποι που, όπως λέει η ίδια, εκπροσωπούνται ισχνά από τα περισσότερα κινήματα: «Ηθελα να γράψω μια ιστορία που θα αντανακλούσε τον φόβο και τον κίνδυνο που συντροφεύουν ένα μαύρο κορίτσι, που ενηλικιώνεται σε συνθήκες όπου μοιάζει αδύνατον να επιζήσεις».
Η Κιάρα ζει σε ένα άθλιο συγκρότημα κατοικιών, μισοερειπωμένο και μίζερο, μόνη με τον αδελφό της. Είναι δυο παιδιά χωρίς γονείς –ο πατέρας νεκρός, η μητέρα στη φυλακή–, χωρίς προοπτική, χωρίς τίποτε. Φυσικά έχουν εγκαταλείψει και οι δυο το σχολείο και πασχίζουν απλώς να επιβιώσουν.
Η Κιάρα κάνει κάποια μεροκάματα, μα ακόμη κι αυτό είναι πολύ δύσκολο από ένα σημείο και μετά. Ο αδελφός της δεν δουλεύει, αφοσιωμένος στο όνειρό του να γίνει αστέρας του χιπ χοπ και να βγάλει πολλά λεφτά: μα του λείπει το ταλέντο, και ξοδεύει ανώφελα τον χρόνο του.
Στο μεταξύ, οι ιδιοκτήτες του σπιτιού θα αυξήσουν υπέρογκα το νοίκι και θα τους απειλούν διαρκώς με έξωση. Τα ίδια και χειρότερα ισχύουν και για τη γειτόνισσά τους, που είναι εξαρτημένη από τα ναρκωτικά και παντελώς ανίκανη να φροντίσει τον εννιάχρονο γιο της. Η Κιάρα θα βρεθεί να έχει στις πλάτες της τόσο τον αδελφό της όσο και το γειτονόπουλο. Γιατί η Κιάρα δεν εγκαταλείπει κανέναν.
«Ηθελα να γράψω μια ιστορία που θα αντανακλούσε τον φόβο και τον κίνδυνο που συντροφεύουν ένα μαύρο κορίτσι, το οποίο ενηλικιώνεται σε συνθήκες όπου μοιάζει αδύνατον να επιζήσεις», λέει η συγγραφέας.
Μην έχοντας, έτσι, από πουθενά να πιαστεί και απολύτως κανέναν να τη συντρέξει, αντί να ζει ανέμελα την εφηβεία της, μαζί με την αγαπημένη της φίλη, την Αλέ, τρέχοντας με τις σανίδες του σκέιτ, παίζοντας μπάσκετ στην αλάνα, «ταγκάροντας» με σπρέι κάτω από τη γέφυρα, κάνοντας κοτσιδάκια η μία στην άλλη ή απλώς χαζολογώντας στα καταστήματα, θα καταλήξει –σχεδόν από σύμπτωση, σχεδόν από λάθος, σχεδόν κλείνοντας τα μάτια– να γίνει πόρνη.
Κι αυτό δεν είναι το χειρότερο που μπορούσε να της συμβεί. Ακόμη δεν έχει αρχίσει καν ο γολγοθάς της. Κάποιοι αστυνομικοί θα μάθουν για τη νεαρή μαύρη με τα τεράστια οικονομικά προβλήματα και την ανύπαρκτη οικογενειακή ή κοινωνική στήριξη και θα αρχίσουν να την εκμεταλλεύονται στα μυστικά πάρτι που διοργανώνουν, κάνοντάς την μπαλάκι ο ένας στον άλλον και εκβιάζοντάς τη για να μη μιλήσει. Αυτό που ακολουθεί είναι βγαλμένο από την Κόλαση.
Θλίψη και συμπόνια
Η ιστορία που διαβάζουμε είναι σκοτεινή, γεμάτη συσσωρευμένη θλίψη, ένας διαρκής αγώνας για επιβίωση –συχνά η Κιάρα δεν έχει, κυριολεκτικά, να φάει: πεινάει–, όμως ειπωμένη με μια γεμάτη σαγήνη πρόζα, σχεδόν μαγευτική, όλο αγάπη, συγκίνηση και συμπόνια. Η δε Κιάρα, αυτό το αυθάδικο κορίτσι που σφίγγει τα δόντια και προχωράει μπροστά, αυτοσχεδιάζοντας και ελπίζοντας να μην πέσει σε ακόμη μία παγίδα, είναι μια ηρωίδα που δύσκολα ξεχνιέται.