RACHEL CUSK
Δεύτερο σπίτι
μτφρ.: Δώρα Δαρβίρη
εκδ.: Gutenberg, 2023, σελ. 213
Η τριλογία της Ρέιτσελ Κασκ (Περίγραμμα, Μετάβαση, Κύδος) επαινέθηκε ποικιλοτρόπως, όρισε μια νέα κατάσταση στα λογοτεχνικά πράγματα, εγκαινίασε, θαρρεί κανείς, τη νέα φάση της autofiction στις μέρες μας και σίγουρα πίεσε τα όρια της μυθοπλασίας, έτσι όπως τη γνωρίζαμε για χρόνια.
Τώρα, έχοντας πλέον αναβαπτιστεί στη λογοτεχνική σκηνή ως μια από τις κατεξοχήν προωθητικές μορφές της σύγχρονης πεζογραφίας, επανέρχεται με ένα μυθιστόρημα που μοιάζει να βγήκε από τη μήτρα των προηγούμενων βιβλίων της.
Τι ακριβώς είναι το «Δεύτερο σπίτι»; Σίγουρα δεν είναι μια από τις συμβατικές σάτιρες που έγραφε πριν από τη θαυμαστή τριλογία της, αλλά μια ακόμη εγκεφαλική διερεύνηση της γυναικείας φύσης στον σημερινό κόσμο και των ορίων της ελευθερίας που πηγάζουν απ’ αυτή. Επίσης, η Κασκ (όπως έκανε και στην τριλογία) διερωτάται για τη δύναμη της τέχνης και την επίδρασή της στους καταναλωτές, αλλά και τους δημιουργούς της.
Μονόλογος
Το βιβλίο αρθρώνεται πάνω στον μονόλογο της αφηγήτριας, με το όνομα Μ., τον οποίο απευθύνει σε κάποιον Τζέφερς. Μια φιγούρα που δεν παίζει κανένα ρόλο στην ιστορία και στην ουσία μένει άγνωστη έως το τέλος. Προφανώς, είναι ένα πρόσωπο-πρόσχημα για να εκφράσει η αφηγήτρια τις μύχιες σκέψεις της.
Παρά το γεγονός ότι η πλοκή δεν λείπει από το βιβλίο, αυτό που πυροδοτεί την ανέλιξη της ιστορίας είναι οι φιλοσοφικές και ψυχαναλυτικές σκέψεις της αφηγήτριας.
Κάποτε παλιά, τότε που ήταν νέα και παντρεμένη, βρέθηκε στο Παρίσι και συναντήθηκε με τους πίνακες του Λ. Την κύκλωσε μια παραλυτική αίσθηση αυτοανάλυσης μπρος στα πορτρέτα με τους περίεργους χρωματισμούς που εντυπώθηκε στο μυαλό της.
Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, πολλά πράγματα άλλαξαν στη ζωή της Μ. Χώρισε με τον άνδρα της, αναγκάστηκε για κάποιο διάστημα να αποχωριστεί την κόρη της και γνώρισε έναν άλλον άνδρα, τον Τόνι, με τον οποίο ζει πλέον σε ένα παραθαλάσσιο σπίτι με θέα έναν βάλτο. Είναι ένας ερημότοπος που ομοιάζει με τη δική της ψυχοσύνθεση. Κάποιες φορές δεξιώνονται καλλιτέχνες και συγγραφείς που τους στεγάζουν σε ένα δεύτερο σπίτι που διαθέτουν, μόνο και μόνο για να μπορεί η Μ. να συνδέεται με τον χώρο της τέχνης. Αποφασίζει να καλέσει τον Λ., που είναι πια ζωγράφος εγνωσμένης αξίας, έτσι ώστε να επανασυνδεθεί μαζί του, δίχως όμως να γνωρίζει αν η εμμονή της προς το πρόσωπό του κρύβει κάτι ερωτικό ή λειτουργεί μέσα της ως μια μορφή αυτοπροσδιορισμού και επανατοποθέτησης (τι ήταν, τι μπορούσε να γίνει και πώς κατέληξε).
Τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως τα ήθελε. Ο Λ. έρχεται μαζί με τη νεαρή σύντροφό του, ενώ καταφτάνουν στο σπίτι η κόρη της αφηγήτριας μαζί με τον σύντροφό της.
Αυτή η παράξενη συνύπαρξη θα ενεργοποιήσει στην αφηγήτρια μια σειρά από συμπεράσματα για τον εαυτό της. Το βάρος της μητρότητας, την ανάγκη να αντιληφθεί τη σχέση που έχει με τον Τόνι (έναν άνδρα με ελάχιστες πνευματικές ανησυχίες), την απώλεια των δικών της προθέσεων, αλλά και την παγερή αλήθεια που φέρνει στο φως ο αβόλευτος και συχνά επικριτικός Λ.
Η Κασκ παραδέχεται πως εμπνεύστηκε το συγκεκριμένο βιβλίο από το «Lorenzo in Taos», που έγραψε η Μέιμπελ Ντοτζ Λούχαν το 1932 και στο οποίο καταγράφει τις αναμνήσεις της από την περίοδο που φιλοξενούσε στο σπίτι της, στο Τάος του Νιου Μέξικο, τον πασίγνωστο συγγραφέα Ντ. Χ. Λόρενς.
Η Κασκ παραδέχεται πως εμπνεύστηκε το συγκεκριμένο βιβλίο από το «Lorenzo in Taos» (1932) της Μέιμπελ Ντοτζ Λούχαν.
Μάλιστα, μέρη της υπόθεσης αυτού του βιβλίου (έως και ονόματα ακόμη) χρησιμοποιούνται ως έχουν από την Κασκ σε μια μορφή επανεγγραφής. Λες και φτιάχνει εμπρόθετα ένα λογοτεχνικό παλίμψηστο.
Πολλά στοιχεία που έκαναν την Κασκ αντικείμενο μελέτης υπάρχουν –εν πολλοίς– και στο «Δεύτερο σπίτι». Οπως: η αποστασιοποιημένη (έως παγωμένη) φωνή που αναλαμβάνει να μας πει την ιστορία, η δομική σχέση που έχει με την ουσία της δημιουργίας, αλλά και η έντονη διάθεσή της να σχολιάσει και να υπεραναλύσει τη δυναμική των σχέσεων μεταξύ ανδρών και γυναικών (αλλά και γυναικών μεταξύ τους) έτσι όπως διαμορφώνονται στις σημερινές δυτικές κοινωνίες.
Φαίνεται πως η επιτυχία της τριλογίας θα ακολουθεί για πολύ καιρό την Κασκ, σε σημείο που να ορίζει τα έργα της από εδώ και πέρα. Κάτι τέτοιο διαφαίνεται έντονα στο «Δεύτερο σπίτι», που έχει έντονο το στοιχείο του πειραματισμού. Η μετάφραση ανήκει στη Δώρα Δαρβίρη.