Μπορεί ένας Ρώσος «ολιγάρχης», με συνολική περιουσία άνω των 10 δισ. δολαρίων, ιδιοκτήτης της ποδοσφαιρικής ομάδας του Μονακό αλλά και του θρυλικού Σκορπιού του Αριστοτέλη Ωνάση, να πέσει θύμα απάτης; Αυτό τουλάχιστον καταγγέλλει ο Ντιμίτρι Ριμπολόβλεφ, ο οποίος θα βρεθεί τις επόμενες ημέρες ενώπιον αμερικανικού δικαστηρίου και απέναντι στον κορυφαίο οίκο δημοπρασιών Sotheby’s, τον οποίο θεωρεί συνεργό του… εγκλήματος.
Πραγματικός δράστης στην προκειμένη περίπτωση, πάντως, φαίνεται να ήταν ο έμπορος τέχνης Ιβ Μπουβιέ, ο οποίος βοήθησε τον Ριμπολόβλεφ να χτίσει μια παγκοσμίου βεληνεκούς συλλογή έργων τέχνης αξίας περίπου δύο δισ. δολαρίων μέσα στο χρονικό διάστημα 2002-2014. Σύμφωνα με όσα ισχυρίζεται ο Ρώσος επιχειρηματίας, ο Μπουβιέ λειτούργησε ως διαμεσολαβητής για την αγορά 38 πανάκριβων έργων, ανάμεσα στα οποία πίνακες των Λεονάρντο ντα Βίντσι, Τουλούζ-Λοτρέκ και Ανρί Ματίς – δώδεκα από αυτά μέσα από δημοπρασίες του Sotheby’s. Η απάτη έγκειται στο γεγονός ότι ο Ελβετός έμπορος φέρεται να αγόραζε ο ίδιος τα έργα και ακολούθως να τα πουλούσε στον Ριμπολόβλεφ, «φουσκώνοντας» στο μεταξύ την αξία τους κατά δεκάδες εκατ. δολάρια – ο δε οίκος δημοπρασιών κατηγορείται από τον ιδιοκτήτη του Σκορπιού για συνέργεια, παρέχοντας σκόπιμα ανακριβείς εκτιμήσεις προκειμένου να μείνει ανυποψίαστος ο αγοραστής.
Οπως είπαμε πρόκειται για έργα και αγορές επιπέδου… μπλοκμπάστερ. Ενα από τα τέσσερα αντικείμενα για τα οποία το δικαστήριο θα εξετάσει τους όρους αγοράς τους –για όλα τα υπόλοιπα κρίθηκε ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία– είναι ο περίφημος «Salvator Mundi», ο «Ιησούς Σωτήρας του Κόσμου» δηλαδή, του Λεονάρντο ντα Βίντσι, τον οποίο ο Ριμπολόβλεφ απέκτησε έναντι 127,5 εκατ. δολαρίων στις 3 Μαΐου 2013 μέσω του Μπουβιέ. Μία ημέρα νωρίτερα, ωστόσο, εκείνος είχε προλάβει να αγοράσει μυστικά (από τον Sotheby’s) τον πίνακα για αρκετά μικρότερο ποσό – η διαφορά κατέληξε προφανώς στην τσέπη του Ελβετού. Εντέλει, βέβαια, και ο Ρώσος δεν βγήκε φοβερά ζημιωμένος. Τέσσερα χρόνια αργότερα, πούλησε, μέσω του οίκου Christie’s αυτή τη φορά, τον «Salvator Mundi» προς 450 εκατ. δολάρια, ποσό ρεκόρ στην ιστορία της αγοράς της τέχνης. Αγοραστής ήταν ο διάδοχος του θρόνου της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν.
Δεν είναι όμως μόνον αυτός. Ακόμη περισσότερα χρήματα (183.8 εκατ. δολάρια) επενδύθηκαν στην αγορά ενός έργου του Γκούσταφ Κλιμτ, ενώ μόλις… 83 εκατ. κόστισε το γλυπτό με τίτλο «Tete» του Αμεντέο Μοντιλιάνι. Σύμφωνα με τη δικογραφία, το τελευταίο είχε αγοραστεί λίγο νωρίτερα μισοτιμής, ξανά κρυφά, από τον Μπουβιέ. Εκείνος από την πλευρά του αρχικά αρνήθηκε τα πάντα, όμως, περίπου πριν από ένα χρόνο ήρθε σε εξωδικαστικό συμβιβασμό με τον πρώην πελάτη του, με τις λεπτομέρειες της συμφωνίας να μη γίνονται φυσικά γνωστές. Σύμφωνα με ρεπορτάζ των New York Times, αυτή ακριβώς η δημόσια διάσταση που έχει πάρει το συγκεκριμένο θέμα είναι σπάνια, αλλά και άκρως ενδιαφέρουσα. «Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα, αναμένεται να ανοίξει ένα διόλου συνηθισμένο παράθυρο στις παρασκηνιακές, συχνά μυστικοπαθείς διεργασίες του εμπορίου τέχνης, όπου οι αγοραστές σπάνια γνωρίζουν από ποιον προμηθεύονται θησαυρούς, που αξίζουν μια μικρή περιουσία», σημειώνει η αμερικανική εφημερίδα για τη δίκη που ξεκίνησε την περασμένη Δευτέρα.
Αλλωστε και μόνον η παρουσία –και η εξέταση– του Ρώσου επιχειρηματία στη δικαστική αίθουσα δεν είναι κάτι που συμβαίνει κάθε μέρα. Πόσο μάλλον που αυτός στρέφεται ενάντια στον Sotheby’s, έναν οίκο που μετράει 280 χρόνια ιστορίας και που η (όποια) κηλίδωση του ονόματός του θα προκαλούσε αναταράξεις σε ολόκληρη την αγορά της τέχνης.