ENO AΓΚΟΛΛΙ
Παράξενα φρούτα που κρέμονται
εκδ. Ενύπνιο, σελ. 100
Με το πρώτο του βιβλίο («Ποιητικό αίτιο», εκδόσεις Εντευκτήριο, 2015) ο Αγκόλι ξεχώρισε για την ασυνήθιστη ποιότητα του πειραματισμού και τη ρυθμική και μελωδική άνεσή του. Δύσκολα θα πίστευε κανείς ότι ήταν τότε μόλις 21 ετών και η μητρική του γλώσσα δεν ήταν τα ελληνικά. Με το δεύτερο, το υπό συζήτηση βιβλίο του, ο γεννημένος το 1994 στην Αλβανία ποιητής, μεγαλωμένος στη Θεσσαλονίκη, με σπουδές φιλοσοφίας στις ΗΠΑ (όπου ζει) και τη Μεγάλη Βρετανία, επικυρώνει τα ελληνικά ως γλώσσα της ποίησής του και τη δυναμική συνέχεια των συνθέσεών του.
Ο πειρασμός να σκεφτούμε ότι η περίπτωσή του επιβεβαιώνει τη θέση που εξέφρασε στα δοκίμιά του ο Βύρων Λεοντάρης, ότι δηλαδή τα ελληνικά ως γλώσσα της ποίησης δεν θα μπορούσαν να συνεχίσουν να υπάρχουν παρά διαμεσολαβημένα από μετανάστες και πρόσφυγες, από ανθρώπους που βρίσκονται σε κατάσταση ανάγκης, είναι μεγάλος. Θα δικαιούμασταν, μάλιστα, να αθροίσουμε στη λίστα του Λεοντάρη και τις γυναίκες, κυρίως όμως τους ποιητές και τις ποιήτριες, που συνειδητά πραγματεύονται το κουίρ στο έργο τους – ο Αγκόλι ανήκει σε αυτούς.
Τα δυνατά στοιχεία των «Παράξενων φρούτων» είναι ανάλογα με εκείνα του «Ποιητικού αιτίου», μόνο που τώρα εμφανίζονται πιο καθαρά, πιο στέρεα. Εννοώ, προπάντων, τη μουσικότητα, με τον στακάτο ρυθμό και τις περιστασιακές ομοιοκαταληξίες και τις παρηχήσεις: ο τρόπος που ο Αγκόλι χειρίζεται αυτή την πλευρά του ποιήματος είναι, κατά τη γνώμη μου, υποδειγματικός. Εφαρμόζει με γερό αυτί και βαθύ ένστικτο τον σοφό κανόνα «τόσο-όσο», και με αυτό εννοώ τόση παραδοσιακή φόρμα όση αντέχει και όση χρειάζεται η εποχή μας.
Ενα απόσπασμα ως παράδειγμα, αντί πολλών, όπου μάλιστα πέρα από τη μορφή πραγματοποιούνται και άλλες συνομιλίες με την ποιητική παράδοση, όμορφα ζυγισμένες ανάμεσα στη συγκίνηση που ξεχειλίζει και στο χιούμορ που την εμποδίζει να μας βαρυστομαχιάσει: «Να μην είμαι ήρωας πια/ ω ξειν’/ πάλι ξανάλλαξα/ από τον ήλιο ξεξασπρότερα/ τα πρώτα μου φιλιά τα χάλασα, όλα/ στην οδό Θερμοπυλών/ έγινα ήρωας/ στην πλάτη των ξένων/ στην φράση των φρένων/ των ξέφρενων φιλιών/ να λέω/ του λέω, τούτου δω του ξένου,/ ψάχνω πληγές/ κοιτώντας/ καγχάζοντας/ το μέλλον. // Αλλωστε μεγάλωσα πια/ γυναικοφέρνω καθώς πρέπει/ ήρθα ξανά σ’ αυτόν τον δρόμο για κέικ αμυγδάλου».
Στα δυνατά στοιχεία συγκαταλέγεται, εξάλλου, η σταθερή επιδίωξη να τοποθετείται η μικρή ιδιωτική στιγμή μέσα σε ευρύτερα μνημονικά πλαίσια, τα οποία δεν διαθέτουν παρά διακριτική μονάχα ιστορικο-κοινωνική σήμανση. Και πάλι, τόση-όση: «Μεγάλωνα με τζαζ και/ ποπ ιταλικά στιχάκια, σ’ ένα ρετιρέ φτωχό/… / δεν είχα σφάλματα στην πλάτη μου/ μόνο ντροπή, και μια ηχώ/ προϊστορική, ένα κρυφτό/ παμπάλαιο, άλλης ζωής,/ θεϊστικής/ αλβανικής/ ρητορικής, και με κρασιά πολλά…». Αυτό που με πείθει λιγότερο είναι το μέρος του βιβλίου που είναι γραμμένο σε πεζό.
Εδώ περιλαμβάνεται το κομμάτι που πραγματεύεται τις ιψενικές ηρωίδες Νόρα και Εντα στο τέλος της δεύτερης ενότητας, καθώς και η τρίτη ενότητα του βιβλίου (που αποτελείται από τέσσερις ενότητες συνολικά), με τίτλο «Το τρανς, οι άλλοι γονείς». Τα μέρη αυτά αισθάνομαι πως βεβιασμένα έχουν φορεθεί σαν στενός κορσές στην κατά τα άλλα ζέουσα ποίηση του Αγκόλι, υπακούοντας σε κάποια επιταγή που αδυνατώ να αποκωδικοποιήσω. Πέραν αυτών, το ποίημα με τίτλο «Πηνελόπη» στην τελευταία ενότητα, από όπου θα μπορούσε να αφαιρέσει κανείς τις λέξεις «του Οδυσσέα», αφού έχει προηγηθεί ο εύγλωττος στίχος «εκείνο το κουφάρι του πολύπλαγκτου μαλάκα», έχει προδιαγραφές σπουδαίας ποίησης.