Ν. Κ. Γερμανάκος
Ora et Labora
μτφρ. Ελένη Καρρά
εκδ. Μελάνι, σελ. 195
Σε ένα περιβάλλον που πριμοδοτεί εμφατικά τη νεότητα και που ένα έργο δύσκολα προκαλεί το ενδιαφέρον αν δεν συμπλέει με την επικαιρότητα, δεν είναι παράδοξο ότι το «Ora et Labora», η πρώτη ποιητική συλλογή του 84χρονου Ν. Κ. Γερμανάκου, παρότι συμπληρώνεται χρόνος από την έκδοσή του, έχει ελάχιστα απασχολήσει κριτική και αναγνώστες. Κι όμως: αν αληθεύει ότι ένα βιβλίο ποίησης απευθύνεται κυρίως στον «σκληρό αναγνωστικό πυρήνα», δηλαδή τους λιγοστούς αναγνώστες που δείχνουν ειδικό ενδιαφέρον και έχουν γνώση για πρόσωπα και πράγματα γύρω από την ελληνική λογοτεχνία, είναι παράδοξο. Διότι ο Γερμανάκος δεν είναι άγνωστος. Απεναντίας, έχει εδώ και δεκαετίες συμβάλει αποφασιστικά στην έξοδο της ελληνικής λογοτεχνίας προς τον αγγλόγλωσσο κόσμο: από το 1965 μεταφραστής του Τσίρκα, του Ρίτσου, του Βαλτινού και της Καραπάνου μεταξύ άλλων, διηύθυνε επί τριακονταετία το Ithaka Cultural Studies Program στην Κάλυμνο και στην Κρήτη, διδάσκοντας ελληνική γλώσσα και πολιτισμό σε ξένους σπουδαστές.
Αρκεί να σημειωθεί ότι οι δύο γνωστότερες μεταφράστριες ελληνικής πεζογραφίας και ποίησης στα αγγλικά, η Κάρεν Εμεριχ και η Κάρεν βαν Ντάικ, μαθήτευσαν πλάι του. Καθηγητής αγγλικών και ελληνικών, μεταφραστής και ποιητής, ο Γερμανάκος γεννήθηκε στην Κύπρο το 1940 από Ελληνοκύπρια μητέρα και Ελληνοβρετανό πατέρα. Σε ηλικία πέντε ετών μετοίκησε στο Ηνωμένο Βασίλειο και, έπειτα από σπουδές στην Οξφόρδη, εγκαταστάθηκε το 1965 στην Αθήνα. Από το 1975 ζει μεταξύ ΗΠΑ και Ελλάδας, γράφοντας ποίηση στα αγγλικά, τη μητρική του γλώσσα. Ωστόσο, το πρώτο του ποιητικό βιβλίο, με τίτλο «Ora et Labora», θα εκδοθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες μόλις το 2019.
Η ποίηση του Γερμανάκου ξαφνιάζει ευχάριστα με την πικρή και ταυτόχρονα παραμυθητική σοφία της. Αντλώντας από τις κυπριακές, ελληνικές και βρετανικές του ρίζες και την πλούσια πείρα του, ο Γερμανάκος γράφει ποιήματα ευθύβολα και πνευματώδη. Με κύρια αναφορά τον ελληνικό πολιτισμό, λόγιο και λαϊκό, και φόντο την Ανατολική Μεσόγειο –το Αιγαίο, την Κύπρο και το Ισραήλ–, τα ποιήματά του, άλλοτε αφηγηματικά σαν σύντομα διηγήματα και άλλοτε στοχαστικά δίχως όμως να γίνονται διανοητικά, σχολιάζουν το γήρας και τον θάνατο (συνήθως ξορκίζοντάς τα με αυτοϋπονομευτικό χιούμορ), την οικογενειακή ζωή και τη συζυγική αγάπη, την κωμική λειψότητα και ματαιοδοξία όλων μας, την ταραχώδη Ιστορία της περιοχής, το ριψοκίνδυνο και ψυχωφελές παιχνίδι με την ποιητική πράξη.
Πίσω από τις σελίδες αυτού του μεστού, ανάλαφρου και μαζί μελαγχολικού βιβλίου διαγράφεται το ζεστό χαμόγελο ενός ευφυούς άνδρα που περιπλανήθηκε και έμαθε, και μοιράζεται τις νίκες και τις ήττες του με τον αναγνώστη, ο οποίος έχει το προνόμιο να γίνεται συνομιλητής του. Τα ποιήματα του «Ora et Labora» οργανώνονται σε επτά ενότητες, μία για κάθε μέρα της εβδομάδας, και περισσότερο απ’ όλα στη μνήμη χαράσσονται εκείνα της «Τετάρτης», σκηνικό των οποίων αποτελεί η Κάλυμνος, καθώς και τα ευσύνοπτα, πυκνά ποιήματα των τριών τελευταίων ενοτήτων, που ανοίγουν έναν παιγνιώδη διάλογο με τον θάνατο. Μέρος της επιτυχίας της συλλογής οφείλεται στους κόπους της μεταφράστριας, της ποιήτριας Ελένης Καρρά, η οποία απέδωσε στη γλώσσα μας τα ποιήματα με αγάπη και δόσιμο. Οποιος έχει δοκιμάσει να μεταφράσει, και μάλιστα ποίηση, το αντιλαμβάνεται.
* Ο κ. Γιάννης Παλαβός είναι συγγραφέας.