ΕΛΙΖΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ
Διακοπές στην Αβησσυνία
εκδ. Αντίποδες, σελ. 184
Η Τέσση, μια γυναίκα τριάντα πέντε ετών, ζει στα Εξάρχεια, βιοπορίζεται όπως όπως, πατάει με οργή τα πλήκτρα σε μια «ποστ πανκ» μπάντα, αγαπάει το ίδιο τα αγόρια και τα κορίτσια, δεν θέλει τα «δίπολα», ξεφυλλίζει στο tinder και έχει έναν πατέρα, ο οποίος πεθαίνει νωρίς από ανακοπή. Η Τέσση και οι φίλοι της «πίνουν και γελάνε με τη συλλογική αμηχανία και αδυναμία και απελπισία», «είναι νέοι χωρίς μέλλον», αλλά κάπως τα βγάζουν πέρα «με τη στενοχώρια και την απαλεψιά» τους. Το θέμα είναι να βγαίνει θετικό το πρόσημο. Η απώλεια του πατέρα της καταποντίζει την Τέσση στην κατήφεια της καθημερινότητας. «Αύξηση τιμών και ελλείψεις στα σούπερ μάρκετ». «Η Ζάκι ζει, τσακίστε τους Ναζί». Παιδιά πνίγονται στη θάλασσα. Κορωνοϊός. Κρούσματα, διασωληνώσεις, νεκροί, λοιμωξιολόγοι στις έξι το απόγευμα. Η Τέσση, εκ του Αναστασία, αποφασίζει να ταξιδέψει στην Αιθιοπία, ελπίζοντας να αναγεννηθεί μέσα από τη χαμένη γενεαλογία της.
Η Τέσση πηγαίνει σε μια πόλη όπου κάποτε ζούσε η γιαγιά της, σε έναν κήπο με κόκκινα δέντρα, πάνω στα οποία είχε κρεμάσει τη μνήμη της. Η τυχαιότητα των περιπλανήσεών της στην αφρικανική πόλη, συντροφιά με έναν ουρανοκατέβατο άγνωστο που προσφέρεται να γίνει συνοδός της, συνθέτουν ένα ανερμάτιστο αρμένισμα. Βλέπει έναν άνδρα να ταΐζει γεράκια με το κεφάλι του, βλέπει έναν άλλο να ταΐζει νύχτα τις ύαινες, ενώ στην καλύβα ενός γέρου υποβάλλεται σε έναν ιδιότυπο εξορκισμό για να αποβάλει τον δαίμονά της. Η Τέσση περιφέρεται άσκοπα, φορώντας τη λύπη της σαν φόρεμα, γοητευμένη από τον χθόνιο, άλικο τόπο. Τα άγρια ζώα και η συνύπαρξή τους με τον άνθρωπο της γεννούν σκέψεις, που σοφά αποφεύγει να εκφράσει.
Η Ελίζα Παναγιωτάτου (γεν. 1984) είναι καλή συγγραφέας, όπως βεβαιώνουν τα προηγούμενα βιβλία της και ιδιαίτερα το τελευταίο, το «Αεροδρόμιο» (2021). Τώρα, όμως, φαίνεται σαν να έχει χάσει τον προσανατολισμό της. Αλλοτε αναπαράγει ειδησεογραφικά την καθημερινότητα και άλλοτε παρασύρεται σε ποιητικίζοντες ρεμβασμούς. Η Τέσση βασανίζεται από ζοφερούς εφιάλτες. Η απώλεια του πατέρα εξέβαλε σε απωθημένες απώλειες, που συναιρούνται σε ένα απροσδιόριστο αίσθημα ανεπάρκειας. Το πένθος την εξώθησε στην ανηλικότητα, την κατρακύλησε στην προεφηβεία. Μια διαρκής απορία καλύπτει το βλέμμα της, μια απορία που δεν απέχει από την παραφορά. Μαζεύει ιστορίες από δω κι από κει για να φτιάξει ένα τραμπολίνο να πηδάει πάνω του.
Είναι λεσβία και φεμινίστρια, πάει σε διαδηλώσεις, πηγαίνει με τον γκέι κολλητό της (πολυάμορους γαρ), θαυμάζει τη μητριαρχία στις ύαινες και μοιραία αναρωτιέται: «Τι εξυπηρετεί η επιθετικότητα των αρσενικών στα άλλα είδη;». Φυσικά θα παντρευόταν γυναίκα. «Γιατί να μοιραστώ τη ζωή μου με κάποιον που καταλαβαίνει τόσο λίγα;». Το βιβλίο απαρτίζεται από μια αρμαθιά ανούσιων στιγμιοτύπων, που αδυνατούν να μετουσιωθούν σε υπαρξιακό δράμα, ενώ δεν λείπουν τα γλωσσικά ολισθήματα («ανταπεξέλθουν», «αυτάρκες»). Συνήθως τα ασήμαντα πράγματα έχουν σημασία μόνο για εκείνον που τα βιώνει. Η μυθοπλαστική σύνθεση οφείλει να καταδεικνύει τη σημασία ακόμη και του αμελητέου. Η Παναγιωτάτου δεν καταφέρνει να αποσπαστεί από την κοινοτοπία τού όντως κοινότοπου. Από τη μυθοπλασία λείπει η πραγματικότητα ως επαυξημένη κατάσταση. Δεν διαβάζουμε αντί να κοιτάξουμε έξω από το παράθυρο.
Σε κάθε ταξίδι όταν μεταβαίνουμε σε έναν τόπο κουβαλάμε μέσα μας τον τόπο που αφήσαμε. Στις διακοπές της στην Αβησσυνία η Τέσση πήρε μαζί της και το κοριτσάκι που ήταν κάποτε. Για να παρηγορήσει την ανήλικη ταξιδεύτρια, η Παναγιωτάτου τη διασκεδάζει με εξωτικές τουριστικές ατραξιόν.