«Eνα εισιτήριο για το μετρό» αναφώνησε αγχωμένα κι απλώνοντας το χέρι της να το πάρει, αντίκρισε το δέρμα της τόσο γερασμένο που τρόμαξε.
Μια ολόφρεσκη, νεανική, δροσερή, δυναμικά αισιόδοξη σκηνική πρόταση, ένα δημιουργικό πρότυπο συλλογικής θεατρικής εργασίας είναι η παράσταση «Προσοχή: εκτελούνται έργα» της ομάδας «Τροχιές», που μετακόμισε από τη Θεσσαλονίκη στην Αθήνα, στο θέατρο «Ροές».
Η λεκτική ευφράδεια, το χιούμορ, η ευθύτητα, το σπινθηροβόλο ειρωνικό και οξυδερκές βλέμμα χαρακτηρίζουν την ιδέα που συνέλαβε και σκηνοθέτησε η Νοεμή Βασιλειάδου.
Πηγή έμπνευσης του σκηνικού εγχειρήματος είναι η ταλαιπωρία των κατοίκων της Θεσσαλονίκης εξαιτίας του μετρό, ενός έργου που δεκαεπτά χρόνια στοιχειώνει σαν φάντασμα την καθημερινή ζωή σε αυτήν τη «χαλαρή» και όμορφη πόλη. Ενα έργο που θέλει να γεννηθεί αλλά δεν υπάρχει μία «κοιλιά να το γεννήσει», ένα «αριστούργημα», που όπως όλα τα αριστουργήματα καθυστερεί και δεν ολοκληρώνεται ή ίσως δεν ολοκληρωθεί ποτέ. Ενα «άγνωστο αριστούργημα». Οι νέοι ηθοποιοί καταθέτουν τη διαμαρτυρία τους, σε μια παράσταση devised, μια συλλογική δημιουργία, όπου οι ρόλοι δεν είναι ευδιάκριτοι και οι ηθοποιοί σε ένα λιτό, αφαιρετικό, σχεδόν άδειο σκηνικό χώρο, υλοποιούν αυτό το θεατρικό ντοκιμαντέρ, το οποίο συντίθεται ουσιαστικά επί σκηνής.
Ερευνα στην πόλη
Στο θέατρο devised, το κείμενο της δραματουργίας είναι αποτέλεσμα της έρευνας των μελών του θιάσου, μέσω της καταγραφής των βιωμάτων των κατοίκων της πόλης. Οι ηθοποιοί πήραν συνεντεύξεις από τους καταστηματάρχες που επλήγησαν οικονομικά, από τους διοικητικούς υπαλλήλους της κατασκευαστικής εταιρείας, αλλά και από τους εργάτες που δουλεύουν στα τούνελ. Τα ερωτηματολόγια περιλάμβαναν ζητούμενα του τύπου: «Τι είναι το μετρό;», «Τι τραγούδι θα του αφιερώνατε;» και το υλικό των μαρτυριών συνθέτει ένα είδος σκηνικής προφορικής ιστορίας, μια παράσταση με ευδιάκριτα στοιχεία αυτοαναφορικότητας.
Ενα έργο που θέλει να γεννηθεί, αλλά δεν υπάρχει μία «κοιλιά να το γεννήσει», ταλαιπωρεί επί δεκαετίες τη Θεσσαλονίκη και τους κατοίκους της.
Η Νοεμή Βασιλειάδου μετέφερε την εμπειρία από την πρόσφατη ερμηνεία της στο «Πάμε στοίχημα;» και σκηνοθέτησε με τρόπο που παραπέμπει σε αυτήν την παράσταση, η οποία αφιερώθηκε στην «Ελλάδα της κρίσης και του τζόγου». Επανέλαβε σε πολλά σημεία το στήσιμο και τις κινήσεις των ηθοποιών, τη διάλυση και την επανένωση των χορευτικών κυρίως συνόλων. Οι πέντε ηθοποιοί, Δημήτρης Γούλιος, Μαρία Καραγκιοζίδου, Βασίλης Μπόγδανος, Χάρις Σερδάρη και Σοφία Στυλιανού, ορίζουν τις σημασίες του αστικού τρόπου ζωής, παρωδούν σκηνές από το «Περιμένοντας τον Γκοντό» του μπεκετικού θεάτρου του παραλόγου, διερευνούν τα όρια των ψυχικών αντοχών των κατοίκων, παρομοιάζουν τις πρόβες μιας ανολοκλήρωτης παράστασης με τις εργασίες του μετρό, ως δοκιμές ενός έργου που ίσως να μην τελειώσει ποτέ. Αλλωστε, το μετρό μπορεί να «μεταφέρει συρμούς», αλλά και το θέατρο «μεταφέρει ειρμούς».
Η αρμονία επιτεύχθηκε ανάμεσα στους νέους ηθοποιούς με παρόμοιο σκηνικό βάρος, με ισοδύναμα υποκριτικά φορτία και εκφραστικές ποιότητες. Γεμάτοι ένταση και σκηνική ευφορία, στήνουν ένα χαριτωμένο παιχνίδι με φόντο το εργοτάξιο της πόλης. Επιχειρούν τη συνομιλία με το κοινό εκθέτοντας διαρκώς την αγωνία τους για το δικό τους μέλλον στο δύσκολο επάγγελμα του ηθοποιού, σε μια πόλη που δεν τους υπόσχεται ότι θα τους εξασφαλίσει τις συνθήκες για την υλοποίηση των ονείρων τους. Η αναλογία με την ασάφεια της ολοκλήρωσης των έργων του μετρό είναι προφανής. Αναμφίβολα, ο πολιτικός προβληματισμός συνδέεται με την έννοια της αυτεπίγνωσης των δραματικών προσώπων και την κατάκτηση της πολιτικής τους ελευθερίας, σε ένα ασφυκτικό οικιστικό περιβάλλον.
Χιούμορ και αυτοσχεδιασμοί
Οι ασκήσεις χιουμοριστικής γραφής είναι διάχυτες και οι αυτοσχεδιασμοί πλούσιοι σε κωμικές σφήνες: «Καλύτερα να επεκτείνουμε (το μετρό) της Αθήνας προς τα πάνω. Πιο γρήγορα θα έρθει». Η πρωτότυπη μουσική σύνθεση του Γρηγόρη Λιόλιου και η φυσική παρουσία του επί σκηνής δίνει τον τόνο στη δημιουργική πνοή του συνόλου.
Προσοχή: Εκτελούνται όνειρα, φιλοδοξίες, ευαισθησίες και βιώματα της καθημερινής ζωής μιας γενιάς που δεν θυμάται πώς ήταν η πόλη χωρίς τα εργοτάξια και τις λαμαρίνες στους δρόμους της, μιας γενιάς που αγωνίζεται να αντισταθεί στην πρόκληση της παραίτησης και της αδιαφορίας. Ωστόσο, εκτελούνται και έργα. Προσοχή, τουλάχιστον έως την ολοκλήρωσή τους.
*Η κ. Ρέα Γρηγορίου είναι διδάκτωρ Ιστορίας – Δραματολογίας ΑΠΘ.