ΧΑΡΑ ΡΟΜΒΗ
Σωτηρία
εκδ. Αντίποδες, σελ. 128
Συνήθως ο συγγραφέας μιας διηγηματογραφικής συλλογής επιλέγει τα πιο εντυπωσιακά πεζά για την αρχή και το τέλος του βιβλίου, όπως επίσης δίνει στη συλλογή τον τίτλο του καλύτερου διηγήματος. Η πρωτοεμφανιζόμενη Χαρά Ρόμβη (Αθήνα, 1985) δεν κάνει τίποτα από τα δύο. Από τα έξι διηγήματα του βιβλίου της ξεχωρίζουν το τρίτο, το τέταρτο και το πέμπτο («Βασίλης», «Μαρίνα», «Χριστίνα»), ενώ η «Σωτηρία» είναι το πιο προβληματικό από όλα. Oπως διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο, η Χαρά Ρόμβη δίνει φωνή «σε έξι λαϊκά πρόσωπα» από τις δεκαετίες του ’80 και του ’90. Πράγματι, τα πρόσωπα του βιβλίου προέρχονται από ζορισμένα κοινωνικά στρώματα, τα οποία τη δεκαετία του ’90 απόλαυσαν μια ανέλπιστη, έωλη ευμάρεια.
Χαρακτηριστικό είναι το διήγημα «Χριστίνα», όπου ένα κορίτσι λέει τα κάλαντα στη γειτονιά της, μαζεύοντας το αξιοθαύμαστο κομπόδεμα των 22.000 δραχμών. Oταν μια πλούσια κυρία τη γεμίζει δώρα με την αιτιολογία πως ήταν «ένα φτωχό παιδάκι», το κορίτσι εξαγριώνεται και αρχίζει να απαριθμεί νοερά τα αγαθά του σπιτικού του. «Αυτό έγινε το 1993», σημειώνεται στην κατακλείδα. Πιθανότατα μετά από τριάντα ένα χρόνια η Χριστίνα όντως να πτώχευσε. Η Μαρίνα γνώρισε τον έρωτα της ζωής της σε μια πανηγυρική συγκέντρωση, που γιόρταζε τη νίκη του κόμματος της αλλαγής. Ωστόσο, η πασοκική ευδαιμονία δεν γλίτωσε τη Μαρίνα από τις συνέπειες του αξιοθρήνητου έρωτά της για έναν ελεεινό Στέλιο, περιπτερά τη μέρα και μαστροπό τη νύχτα. Δυστυχώς η Μαρίνα έζησε μέχρι το 2043, οπότε είναι βέβαιο πως, εκτός από την κατρακύλα που ακολούθησε το θριαμβικό 2004, θα έζησε πολύ χειρότερες συμφορές· ας ελπίσουμε, για το καλό μας, και μερικές ανατάσεις.
Eνας τριαντάχρονος σεβντάς τυραννά τον Βασίλη, ο ακατάσχετος μονόλογος του οποίου αποτελεί την πιο αξιοσημείωτη γλωσσική επίτευξη του βιβλίου. Ενώ στην αρχή της βαρύθυμης πολυλογίας του δήλωσε την απέχθειά του για τους κάθε λογής κουτσομπόληδες, βάλθηκε έπειτα να εξιστορεί στον υπάλληλο του μαγαζιού του τους χτύπους στο ταμπούρλο της καρδιάς του, σφαγμένης από μια Ξένια, που έσερνε μαζί της τις μικροϊστορίες του πολύπαθου σογιού της. Μπορεί η αφήγηση να μην έχει ενδιαφέρον, αναδεικνύει πάντως την υποκριτική ικανότητα της γραφής τής Ρόμβη, την ικανότητά της να διαφεύγει από το ανήλικο ιδίωμα των ηρωίδων και να ξεσαλώνει, αρκούντως λαϊκά, σε έναν ανδρικό λόγο, μάγκικο, βαρύ κι ασήκωτο.
Αντιθέτως, η ηρωίδα του εναρκτήριου διηγήματος, μολονότι τριάντα τεσσάρων χρόνων, μιμείται άψογα το, σχεδόν ανοϊκό, ιδιόλεκτο των επτά της χρόνων, ανακαλώντας ένα καλοκαίρι στο χωριό της γιαγιάς της. Ετσι, βλέπει στο δέρμα δύο Αλβανών που δούλευαν στο κτήμα «ένα ανάξιο μπρούτζινο χρώμα», ενώ περπατώντας στον παραλιακό δρόμο, παρατηρεί πως η άσφαλτος ήταν «κακοποιημένη απ’ το κύμα». Αναμφίβολα εκείνη που διαπρέπει στις μεταφορές είναι η Σωτηρία. Τα ράφια στο σούπερ μάρκετ τής φάνταζαν σαν μια «υπεραποικία προϊόντων, ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης νωπών και κατεψυγμένων, τυποποιημένων και χύμα». Οταν ένα βράδυ κλείνεται στο σούπερ μάρκετ από αφηρημάδα, που της προκάλεσε η «λωτοφαγική δραστηριότητα της κατανάλωσης», μεταφέρεται αίφνης στην Κατοχή, παγιδευμένη σε μια αποθήκη τροφίμων, ενόσω οι Γερμανοί παραφύλαγαν απέξω με τις κάννες στραμμένες πάνω της. Χάρη μάλλον στον έκτυπο συμβολισμό του ονόματός της, απέκρουσε τις φαντασιακές σφαίρες.
Γενικά αποφεύγω να γράφω αρνητικές κριτικές για πρωτοεμφανιζόμενους, αλλά με αφορμή το βιβλίο τής Ρόμβη (που απέσπασε αρκετές επαινετικές κριτικές) θα ήθελα να απευθύνω ένα ερώτημα προς επίδοξους συγγραφείς. Για ποιο λόγο να εκδώσεις ένα βιβλίο, όταν ούτε θεματικά ούτε γλωσσικά έχεις κάτι να προτείνεις;