Ενα νέο ακέραιο κανόνι, χουρμάδες και πιθάρια πιθανότατα από την Αφρική και πορσελάνες τύπου Blue and White είναι μερικές από τις νέες εκπλήξεις που έκρυβε η υποβρύχια ανασκαφή σε ναυάγιο οθωμανικής ή και νεότερης περιόδου στη Φούρκα Χαλκιδικής. Περισσότερα από 120 νέα κινητά αντικείμενα ανέσυραν φέτος οι αρχαιολόγοι της Εφορείας Ενάλιων Αρχαιοτήτων από το μισοβυθισμένο ξύλινο σκαρί που εντοπίστηκε το 2020 σε μικρό βάθος και κοντινή απόσταση από την ακτή.
Το πλοίο, μήκους 25 μέτρων, διατηρούσε σε άριστη κατάσταση τον πολεμικό εξοπλισμό του, χρηστικά αντικείμενα και κατάλοιπα τροφίμων. Μεταξύ αυτών ακέραιες μπρούντζινες λεκάνες, πορσελάνινα φλιτζάνια με μπλε διακόσμηση, πήλινα αποθηκευτικά και επιτραπέζια αγγεία, μπρούντζινο μελανοδοχείο με τον κονδυλοφόρο του, μικροσκοπικά μεταλλικά στοιχεία πιθανόν από τα ενδύματα των επιβατών. Πλούσια ήταν και τα οργανικά ευρήματα όπως κατάλοιπα καλαθιών –σε ένα διακρίνονται δυο χρώματα–, καρποί ελιάς σε κλειστό αγγείο, χουρμάδες, ψαροκόκαλα, κελύφη φουντουκιών, ξύλινες δέστρες και λαβές μαχαιριών. Τα ευρήματα ανακοινώθηκαν στην 36η ετήσια συνάντηση για το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη, που πραγματοποιείται στη Θεσσαλονίκη. Από τη μελέτη του πολεμικού εξοπλισμού διαπιστώθηκε ότι τα τρία κανόνια ήταν μπρούντζινα. Το νέο κανόνι, μήκους 1,48 μ. τύπου Falconetto, τριών λιβρών, με πιθανή προέλευση από τη Βενετία, χρονολογείται στο πρώτο μισό του 16ου αιώνα. Τα αλλά δύο που εντοπίστηκαν πέρυσι έχουν προέλευση το ένα επίσης από τη Βενετία (16ος αιώνας) και το δεύτερο από τη Γένοβα, χρονολογημένο πιθανόν μεταξύ του 1750 και του προχωρημένου 17ου αιώνα.
Αν και οι πρώτες εκτιμήσεις των ερευνητών παρέπεμπαν σε ναυάγιο από τα χρόνια της Επανάστασης του 1821 στη Μακεδονία, αίνιγμα εξακολουθεί να αποτελεί εάν πρόκειται για πολεμικό, εμπορικό ή πειρατικό καράβι. Παρά το πλήθος των αντικειμένων, αναπάντητα παραμένουν τα ερωτήματα τόσο για την προέλευση του πλοίου και την ακριβή χρονολόγηση του ναυαγίου, όσο και για τις αιτίες της βύθισής του σε τόσο κοντινή απόσταση από τη στεριά χωρίς να έχει συγκρουστεί με αντίπαλο πλοίο. «Γνωρίζουμε ότι και τα εμπορικά καράβια διέθεταν κανόνια για την προστασία τους και την απόκρουση των πειρατών. Από την άλλη μεριά, τα πολεμικά πλοία δεν διαφέρουν ιδιαίτερα τυπολογικά την εποχή αυτή από τα εμπορικά. Το πλοίο ήταν κατάφορτο, ωστόσο, δεν αποκλείεται το φορτίο να προοριζόταν για το ίδιο το πλήρωμα και τη συντήρησή του», εξηγεί η επικεφαλής της ανασκαφής Σταυρούλα Βραχιονίδου. «Η χρονολόγηση του οργανικού υλικού με χημικές αναλύσεις ή ραδιενεργό άνθρακα 14 για τη συγκεκριμένη περίοδο ενέχει ένα “άνοιγμα” 200 χρόνων, επομένως, δεν καθίσταται βοηθητική για την ακριβή χρονολόγηση του ναυαγίου».
Ενα επιπλέον θέμα που απασχολεί τους ερευνητές είναι η προέλευση του πλοίου. Τόσο το επίχρισμα αγγείων με πορτοκαλοκόκκινο αμμώδη πηλό όσο και ο τύπος του χουρμά δείχνουν πιθανή προέλευση του φορτίου, αν όχι του ίδιου του πλοίου, από τη βορειοδυτική Αφρική. «Ολα τα σενάρια για τη μοίρα του πλοίου και των επιβατών του παραμένουν ανοιχτά», επισημαίνει η κ. Βραχιονίδου. «Η συντήρηση των ευρημάτων και η συνέχεια της ανασκαφής στην καρίνα του πλοίου θα μας οδηγήσουν σε ασφαλέστερα συμπεράσματα. Θεωρούμε ωστόσο τη χρονολογική ένταξη του ναυαγίου μεταξύ 17ου και 19ου αιώνα ως την ορθότερη επιλογή».