Στην αρχή γέλασα με την ιστορία που μου διηγήθηκε πρύτανης μεγάλου πανεπιστημίου. Στο ίδρυμα, αρκετά τμήματα τελούσαν για σχεδόν δύο μήνες υπό κατάληψη από φοιτητές που διαμαρτύρονταν για την επικείμενη θεσμοθέτηση μη κρατικών ΑΕΙ (θυμάστε, πρόσφατα τα γεγονότα). Σε ένα από αυτά τα τμήματα, πολλοί καθηγητές ήταν υπέρ της κατάληψης και αρνήθηκαν να κάνουν διαδικτυακά εξετάσεις (όπως ζήτησε το υπουργείο Παιδείας), διότι αυτό ήταν κόντρα στην πολιτική τους τοποθέτηση. Ωστόσο, ένας καθηγητής ζήτησε από τον πρύτανη να μεριμνήσει, με δραστικά μέτρα, για να λήξει η κατάληψη του τμήματός του, διότι υπήρχε κίνδυνος να χαθεί η χειμερινή εξεταστική περίοδος για τους φοιτητές, μεταξύ των οποίων ήταν και ο γιος του (καταληψίας, επίσης – ελπίζω το παιδί να μη γνωρίζει τις φαιδρότητες του πανεπιστημιακού πατέρα του)! Η πίτα στη θέση της και ο σκύλος χορτασμένος να κάνει παιχνίδια.
«Στην Ελλάδα, το εύκολο είναι το ακατόρθωτο», έλεγε ο σκηνοθέτης Σωτήρης Γκορίτσας στην ταινία του «Απ’ τα κόκαλα βγαλμένα». Ενας νεαρός γιατρός αναλαμβάνει και χειρουργεί ένα επείγον περιστατικό στη θέση του διευθυντή του, ο οποίος εκείνη την ώρα παίζει χαρτιά στο ισόγειο του δημόσιου νοσοκομείου. Ο νεαρός γιατρός τρώει κατσάδα από τον διευθυντή της κλινικής, που του λέει «το να καλύπτεται η χοντρο-ηλιθιότητα του άλλου – αυτό ευθύνεται για το χάλι μας. Διότι το να κάνεις το δύσκολο, αγαπητέ μου, είναι … δύσκολο. Το να κάνεις το εύκολο, όμως, είναι ακατόρθωτο: το να χειρουργεί ο χειρουργός, το να κάνει αναισθησία ο αναισθησιολόγος, εφημερία ο εφημερεύων». (Τη σκηνή μού θύμισε η σκηνοθέτις Κατερίνα Ευαγγελάκου σε κείμενό της σε πρόσφατο ένθετο του «Βήματος», με τίτλο «Σαν παλιό σινεμά…» για τον ελληνικό κινηματογράφο.)
Η γενίκευση μπορεί να αδικεί τις εξαιρέσεις των δημόσιων λειτουργών. Ομως και για όσους αποτελούν εξαίρεση, αναρωτιέται κάποιος πόσο εύκολο τους είναι να αντιστέκονται στην αποποίηση ευθυνών και στο βόλεμα που έχουν εμποτίσει κομβικούς τομείς του ελληνικού κράτους. Και αυτά δεν είναι χαρακτηριστικά μόνο του δημόσιου τομέα, παρατηρούνται και στο ιδιωτικό πεδίο, μόνο που εκεί δεν υπάρχει η κατοχυρωμένη μονιμότητα.
Ποιος πανεπιστημιακός έχει αξιολογηθεί αρνητικά από τους συναδέλφους του για το ακαδημαϊκό του έργο; Ποιος πρύτανης έχει εγκληθεί από τους διοικούμενους (καθηγητές και διοικητικό προσωπικό) για τις αποφάσεις του και τις παραλείψεις του; Ποιος γιατρός έχει επικριθεί από το σινάφι του για τον ωχαδελφισμό του; Ποιος δικαστικός λειτουργός έχει δει τους συναδέλφους του να τον εγκαλούν για πλημμελή άσκηση των καθηκόντων του; Αυτοκάθαρση δεν νοείται, όλα καλύπτονται κάτω από το πέπλο της κακώς νοούμενης συναδελφικής αλληλεγγύης.
Προφανώς οι καταστάσεις αυτές εκτρέφονται από μια ψοφοδεή κεντρική εξουσία, που λειτουργεί μόνο κατασταλτικά, υπό την πίεση της κοινής γνώμης, χωρίς να έχει οργανώσει συστήματα ουσιαστικής λογοδοσίας και αξιολόγησης. Η καραμέλα της πολιτικής ευθύνης χρησιμοποιείται συχνά. Δεν αρκεί, όμως, όταν βλέπουμε το εκλογικό σώμα να πριμοδοτεί τους πολιτικούς που θα του κάνουν τα χατίρια, αφήνοντάς το στη βολή του. Θέλει πυγμή η λογοδοσία.