Ο κινηματογράφος ως τέχνη κοινωνική και αμέσως διαλεγόμενη με τους μετασχηματισμούς και τις εξελίξεις που συντελούνται σε όλο το φάσμα του κοινωνικού συνόλου, έχει σταθερά μέσα στις δεκαετίες απεικονίσει το αστικό περιβάλλον. Οχι μόνο ως φόντο των διάφορων ταινιών που εκτυλίσσονται στην πόλη, αλλά και ως συνείδηση, τρόπο ζωής και καθρέφτισμα των διαχωρισμών και των αντιθέσεων που υπάρχουν εντός της.
Με δεδομένο ότι ζούμε σε μια πόλη, την Αθήνα, εξαιρετικά αλλαγμένη από κάθε άποψη τις τελευταίες δύο-τρεις δεκαετίες, είναι πολύ ευπρόσδεκτες οι δύο διαφορετικές δράσεις, που θα τρέξουν σχεδόν ταυτόχρονα τις επόμενες μέρες: από τη μία το αφιέρωμα «Αστυγραφίες στην οθόνη», το οποίο παρουσιάζει η Ταινιοθήκη της Ελλάδος, στο πλαίσιο της εν εξελίξει έκθεσης «Αστυγραφία» της Εθνικής Πινακοθήκης, και από την άλλη η δράση Landmarks II – το Σινεμά στο Κέντρο, την οποία διοργανώνει η Ενωση Σκηνοθετών – Παραγωγών Ελληνικού Κινηματογράφου σε συνεργασία με τα (εναπομείναντα) τέσσερα σινεμά του ιστορικού κέντρου, Αστυ, Αστορ, Ελλη και Cinobo Οπερα.
«Το αφιέρωμα είναι εστιασμένο τόσο σε πιο εμπορικές ταινίες όσο και σε εκείνες του λεγόμενου κινηματογράφου του δημιουργού, οι οποίες έχουν στο επίκεντρο την πόλη και τις διάφορες προβληματικές που προκύπτουν από την απεικόνισή της. Αρκετές από αυτές αφορούν σημεία μετάβασης, περιόδους μετασχηματισμού της ελληνικής κοινωνίας γενικότερα. Φιλμ όπως η «Ανοιχτή επιστολή» του Γιώργου Σταμπουλόπουλου, το «Πρόσωπο με πρόσωπο» του Ροβήρου Μανθούλη και η μικρού μήκους «Εκπομπή» του Θόδωρου Αγγελόπουλου εστιάζουν στον διαχωρισμό ανάμεσα στις φτωχικές συνοικίες και εκείνες μιας ανερχόμενης μεσαίας τάξης.
Σε μια σύγκριση μάλιστα με το σήμερα, διαπιστώνουμε ότι τα συγκεκριμένα χάσματα έχουν διευρυνθεί. Τουλάχιστον τότε υπήρχε η ελπίδα ότι μέσω της πολιτικής αλλαγής, τα πράγματα μπορούν να καλυτερεύσουν. Δεν μιλάμε όμως μόνο για ιδεολογικούς μηχανισμούς ενσωμάτωσης. Οσα βλέπουμε στις ταινίες αποτελούν επίσης πηγή καθαρής απόλαυσης· τα πρότυπα του σύγχρονου αστικού διαμερίσματος, για παράδειγμα, περνούν πιο εύκολα μέσα από τον κινηματογράφο», μας λέει η πρόεδρος της Ταινιοθήκης, Μαρία Κομνηνού.
Θα παρουσιαστούν «εμπορικές ταινίες αλλά και εκείνες του λεγόμενου κινηματογράφου του δημιουργού», λέει η πρόεδρος της Ταινιοθήκης, Μαρία Κομνηνού.
Οι προβολές των συνολικά 24 ταινιών, μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ, που θα γίνουν 11-17 Απριλίου, θα συνοδευτούν από παράλληλες δράσεις, συζητήσεις και συναυλίες. Φυσικά εκείνα που έχουν μεγαλύτερη αξία είναι όσα θα δούμε στη μεγάλη οθόνη: τη σκοτεινή Αθήνα –και περισσότερο τα ρεμπέτικα στέκια του Πειραιά– στον «Δράκο» του Κούνδουρου· την περίφημη παραγκούπολη του Ασύρματου στη «Συνοικία το Ονειρο» του Αλέκου Αλεξανδράκη· το τραγικά επίκαιρο, με το θέμα των γυναικοκτονιών, «Ιωάννης ο βίαιος» της Τώνιας Μαρκετάκη και άλλες.
Την τελευταία ταινία μπορεί να την παρακολουθήσει κανείς και στο αφιέρωμα της ΕΣΠΕΚ (8-29/4), στη θεματική «Αληθινά εγκλήματα στην Αθήνα». Η πρωτεύουσα παρουσιάζεται επίσης μέσα από τη λαβυρινθώδη ταυτότητά της, την αθέατη πλευρά και την queer οπτική της. Τη δική μας προσοχή τραβάει ιδιαίτερα η δεύτερη ενότητα (Αθέατη Αθήνα), η οποία θα προβληθεί στις 22 Απριλίου στο Cinobo Οπερα. Εκεί θα δούμε διαδοχικά την κλασική «Μαγική πόλη» (1954) του Κούνδουρου, μάρτυρα μιας τελείως διαφορετικής Αθήνας που δεν υπάρχει πια· τους «Απέναντι» (1981) του Γιώργου Πανουσόπουλου, μια ιστορία έρωτα (και ηδονοβλεψίας) στην καυτή καλοκαιρινή πόλη· το «Delivery» (2004) του Νίκου Παναγιωτόπουλου, φιλμ γυρισμένο τη χρονιά των Ολυμπιακών Αγώνων, το οποίο εκτυλίσσεται στη λιγότερο λαμπερή πλευρά της πρωτεύουσας, αυτή δηλαδή που έμεινε εκεί και μετά το σβήσιμο των προβολέων του Αυγούστου.
Οπως είπαμε, τέλος, η προβολή αυτών των ταινιών στις συγκεκριμένες αίθουσες του κέντρου έχει τη δική της συμβολική σημασία. Την ώρα που ο άλλοτε ζωντανός άξονας, όπου οι πολίτες της Αθήνας συναντιούνταν σε σινεμά, θέατρα και μουσικές σκηνές, υποχωρεί στον βωμό μιας δίχως όρια τουριστικής ανάπτυξης, οι τέσσερις κινηματογράφοι του κέντρου συγκεντρώνουν ακόμα την αγάπη του κοινού· ο διάλογος που ανοίγουν αυτές τις μέρες με την ίδια την πόλη μοιάζει με μια μικρή ανταπόδοση.