Σαν να ξεφυλλίζεις ένα άλμπουμ με ατμοσφαιρικές φωτογραφίες, η σειρά με τους παλιούς κινηματογράφους της Λισσαβώνας του 20ού αιώνα προκαλεί συναισθήματα και σκέψεις για την Ευρώπη που πέρασε. Τις φωτογραφίες, από το στούντιο του Μάριου και του Οράτιου Νοβάις, τις έδωσε στη δημοσιότητα, σαν ένα νοσταλγικό άρθρο, το Μουσείο Γκουλμπενκιάν της Λισσαβώνας, με τις θαυμάσιες συλλογές του. Και αίφνης, συνειδητοποιεί ο υποψιασμένος θεατής αυτών των φωτογραφιών ότι αυτό που ενδεχομένως μοιάζει με ειδική περίπτωση, αποκτά τη διάσταση και τον χαρακτήρα ενός πανευρωπαϊκού θέματος, που δεν είναι άλλο από την απόσυρση του παλαιού κόσμου του περασμένου αιώνα.
Στη Λισσαβώνα, διαπιστώνουμε, είχαν ανεγερθεί πολλά αυτοτελή κτίρια κινηματογράφων (όπως στην Αθήνα το «Ρεξ», π.χ.) που άλλα λειτουργούν και σήμερα και άλλα, τα περισσότερα, έχουν κλείσει ή κατεδαφιστεί. Πολλά από αυτά, όπως το εικονιζόμενο «Monumental», είχαν αυτόν τον μανδύα μιας θελκτικής αρ ντεκό ατμόσφαιρας που εκτεινόταν και στα εσωτερικά, στα θεωρεία, στις αυλαίες και στα καθίσματα. Ενας ολόκληρος κόσμος, με μεγαλείο και φαντασμαγορία, από την εποχή που οι αίθουσες των κινηματογράφων, χωρητικότητας 500, 800, 1.000 ή και 1.200 θέσεων, γέμιζαν σε δύο και τρεις προβολές ημερησίως. Η Λισσαβώνα έχει ούτως ή άλλως έναν ωραίο μοντερνισμό του ’30 και του ’50, ο οποίος στην περίπτωση των κινηματογράφων πήρε το σχήμα και τη μορφή επιβλητικών αρχιτεκτονικών ορόσημων.
Αντιλαμβανόμαστε ότι για τους Πορτογάλους τα σινεμά αυτά αποτελούν πηγή νοσταλγίας και μεταφορική οθόνη αναμνήσεων και επιθυμιών όπως είναι και για τους Ελληνες τα χαμένα σινεμά των κεντρικών αρτηριών, αλλά και των συνοικιών. Για τα σινεμά της Λισσαβώνας, ο χρόνος υπήρξε σκληρός όπως λίγο-πολύ παντού. Βλέπουμε πάντως αυτά τα θαυμάσια κτίσματα εκείνου του ιδιάζοντος μοντερνισμού, που προ πολλού έχει αποκτήσει πατίνα, οπαδούς και νοσταλγούς, να αναφύονται από τη χώρα της μνήμης. Κάποια από αυτά έχουν τρούλους, γιρλάντες και ρομαντική αισθητική, στον απόηχο της σχολής των Beaux-Arts. To «Monumental», με το ακόμη πιο εντυπωσιακό εσωτερικό του, έμοιαζε με μια πόλη ολόκληρη όταν είχε γεμάτη την αίθουσά του με τις 1.967 θέσεις, όπως είχε γράψει ο Ζοζέ Μανουέλ Φερνάντες στα «Σινεμά της Πορτογαλίας», 1995 (https://gulbenkian.pt/en/read-watch-listen/lisbon-cinemas/).
ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
ΛΟΝΔΙΝΟ
Οι εξπρεσιονιστές
Από τις νέες εκθέσεις της άνοιξης στο Λονδίνο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει αυτή με θέμα τις παρέες των εξπρεσιονιστών και τα πρώτα στάδια της μοντέρνας τέχνης, στις αρχές του 20ού αιώνα. Θα εγκαινιαστεί στην Τέιτ Μόντερν στις 25 Απριλίου. Ο Βασίλι Καντίνσκι, η Γκαμπριέλε Μίντερ και ο κύκλος φίλων καλλιτεχνών «Ο γαλάζιος καβαλάρης» (από το ομώνυμο έργο του Καντίνσκι, 1903), που εξελίχθηκε σε καλλιτεχνικό κίνημα του Μονάχου, συνθέτουν τον κορμό αυτής της έκθεσης.
ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ
Κρυφά πορτρέτα
Η νέα έκθεση στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης έχει έναν παιγνιώδη χαρακτήρα καθώς μας αποκαλύπτει μια μισοφωτισμένη έως τώρα πρακτική των ζωγράφων της Αναγέννησης. Υπήρχαν περιπτώσεις κατά τις οποίες οι ζωγράφοι έκρυβαν πίσω από το κύριο θέμα του πίνακα το πορτρέτο του μοντέλου. Εχουν διασωθεί πολλά έργα στα οποία τα κρυφά πορτρέτα αποκαλύπτονται μέσα από ενθέσεις και κρύπτες, δημιουργώντας ένα αίσθημα μυστηρίου και ένα παλίμψηστο μορφών.
ΛΟΣ ΑΝΤΖΕΛΕΣ
Επέκταση του μουσείου Broad
Το μουσείο Broad είναι μία από τις επιτυχημένες ιστορίες που αναζωογόνησαν τα τελευταία χρόνια το κέντρο του Λος Αντζελες, δημιουργώντας έναν πυρήνα σύγχρονης τέχνης. Η απόφαση για μια εντυπωσιακή σε εύρος και φιλοδοξία επέκταση, με σκοπό να είναι έτοιμη το 2028 για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, δείχνει πως το μουσείο μπορεί πλέον με αυτοπεποίθηση να προκαλέσει καλλιτεχνικά γεγονότα διεθνούς εμβέλειας, προσκαλώντας μεγάλα ονόματα
της παγκόσμιας σκηνής.
ΜΑΛΤΑ
Μια νέα Μπιενάλε
Και η Μάλτα δημιούργησε τη δική της Μπιενάλε για σύγχρονη τέχνη. Η διοργάνωση έχει εγκαινιαστεί και θα διαρκέσει έως τις 31 Μαΐου. Η Μπιενάλε της Μάλτας έχει τεθεί υπό την αιγίδα της Προεδρίας της Δημοκρατίας της χώρας καθώς και της UNESCO καθότι είναι άμεσα συνδεδεμένη με την πολιτιστική κληρονομιά, τον τουρισμό και τη διεθνή προβολή της χώρας. Ανάμεσα στα εθνικά περίπτερα υπάρχουν και αυτά της Ουκρανίας (φωτογραφία),
της Σερβίας, της Ιταλίας κ.ά.
ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ
Τα κεραμικά του Νικ Κέιβ
Για πρώτη φορά στο Βέλγιο παρουσιάζονται τα κεραμικά του Νικ Κέιβ στην γκαλερί Xavier Hufkins στις Βρυξέλλες. Ο Νικ Κέιβ έχει δημιουργήσει μια ολόκληρη σειρά με θέμα τον Διάβολο, από τη γέννηση έως τον θάνατο, σε όλες τις αλληγορικές μεταμορφώσεις του. Τα κεραμικά του, εμπνευσμένα από την έλξη που του ασκεί η μεταφυσική, θυμίζουν τα παραδοσιακά βρετανικά κεραμικά και τις πορσελάνες τύπου Στράτφορντσιρ (https://www.xavierhufkens.com/
exhibitions/the-devil-a-life).