«Η ιδέα γεννήθηκε τον Νοέμβριο του 2018 στη Θεσσαλονίκη, στη διάρκεια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου. Ενα βράδυ μετά τις προβολές. Επειτα από έξι συνεχόμενες ώρες σε κινηματογραφικές αίθουσες κάθομαι σ’ ένα μπαράκι να πιω ένα ποτήρι κρασί. Ο Γιώργος (Αρβανίτης) περνάει τυχαία, γυρίζοντας στο ξενοδοχείο του. Στέκεται για λίγο, για μια καλησπέρα, κάθεται για λίγο να πούμε δυο κουβέντες. Σχολιάζοντας τις ταινίες της ημέρας, αναφέρει συνειρμικά ένα περιστατικό απ’ την παιδική του ηλικία. Μια τοσοδούλα ανάμνηση που την αφηγείται χιουμοριστικά και την προσπερνάει γρήγορα. Εγώ δεν την προσπερνώ. Του ζητώ να τη θυμηθεί καλύτερα, να την αφηγηθεί ολόκληρη, με όλες τις λεπτομέρειες, δεν μου αρκεί η περίληψή της. Βαριέται λίγο, αλλά μου κάνει το χατίρι. Του ζητάω κι άλλες αναμνήσεις. Την πριν, τη μετά, την ενδιάμεση. Και το “για λίγο” γίνεται ώρες, οι δυο κουβέντες γίνονται σωρός από αφηγήσεις. Εγώ ρωτώ κι εκείνος απαντά».
Ετσι περιγράφει η Ελισάβετ Χρονοπούλου τη γέννηση της ιδέας του βιβλίου «Γιώργος Αρβανίτης. Μια ζωή στο φως», που θα κυκλοφορήσει σε λίγες ημέρες από τις εκδόσεις Πατάκη. Μια συνέντευξη-ποταμός με τον διεθνώς καταξιωμένο κινηματογραφιστή, διευθυντή φωτογραφίας και μοντέρ Γ. Αρβανίτη, στην οποία «παρελαύνει» μια πλειάδα θρυλικών ονομάτων του παγκόσμιου και ελληνικού σινεμά. Χαρακτηριστικά αποσπάσματα προδημοσιεύει σήμερα η «Κ».
ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ
« – Μετά τις «Θαλασσιές τις χάντρες» είχα πατήσει πια στα πόδια μου τεχνικά και άρχισα να πειραματίζομαι περισσότερο με την αισθητική. Αρχισα να χρησιμοποιώ λίγο το διάχυτο φως. Είχα επηρεαστεί πολύ απ’ τη νουβέλ βαγκ, κυρίως απ’ τη φωτογραφία του Ραούλ Κουτάρ στις ταινίες του Γκοντάρ. Ο Κουτάρ δούλευε με το ανακλώμενο φως. Εβλεπα και ξανάβλεπα τις ταινίες του Κουτάρ, προσπαθούσα να καταλάβω την τεχνική του. Εψαξα και βρήκα φωτογραφίες απ’ τα γυρίσματα και κατάλαβα πώς χρησιμοποιούσε το φως, είδα ότι οι προβολείς φώτιζαν το ταβάνι κι έτσι δημιουργούσαν αυτό το διάχυτο φως που μου άρεσε. Το κράτησα στο μυαλό μου και έψαχνα την ευκαιρία να το εφαρμόσω. Και τότε ήταν που μπήκε η Βουγιουκλάκη στη ζωή μου. «Η Αρχόντισσα κι ο Αλήτης».
«Το έβλεπα το πλάνο κι έλεγα, Παναγία μου, τι είν’ αυτό, ένα ψέμα είναι, είναι γελοίο. Μου φαίνονταν όλα ψεύτικα, κενά».
Μια μέρα στο πλατό, την ώρα που φώτιζα, έπεσε το μάτι μου σ’ έναν προβολέα που τυχαία χτυπούσε σ’ έναν άσπρο τοίχο. Δίπλα καθόταν η Βουγιουκλάκη σε μια γωνιά και διάβαζε το σενάριο. Η ανάκλαση του προβολέα έδινε στο πρόσωπό της ένα φως καταπληκτικό. «Να το», είπα. «Αυτό είναι! Αυτό ψάχνω». Ενθουσιάστηκα. Ετσι θα τη φωτίσω. Και πράγματι, μου βγήκε ένα φως μαγικό, διάχυτο απ’ το πλάι, που έκανε το πρόσωπό της πολύ ενδιαφέρον. Ομως εκείνη είχε αντίρρηση. «Πού είναι ο προβολέας μου;». «Να τος. Αυτός είναι». «Μα αυτός φωτίζει τον τοίχο». «Φωτίζει τον τοίχο, αλλά κοίταξε τι μαγική εικόνα, τι ωραίο που είναι το πρόσωπό σου!» Της βάζω τον καθρέφτη μπροστά να το δει. «Οχι» μου λέει, «εγώ θέλω ο προβολέας μου να πέφτει κατευθείαν στο πρόσωπό μου». Ε, τι να κάνω, της έριξα τον προβολέα στο πρόσωπο. Γιατί στον Φίνο αυτή ήταν η δουλειά μου. Πληρωνόμουν με τον μήνα για να κάνω αυτό που μου ζητούσαν.
– Και τι ήταν αυτό που σου ζητούσαν;
– Το ζητούμενο ήταν να φωτιστούν σωστά οι βλεφαρίδες της πρωταγωνίστριας. Eκλαιγε η Βουγιουκλάκη με τις ψεύτικες βλεφαρίδες, έπρεπε να της ρίχνω κι έναν προβολέα στο πρόσωπο, της βάζανε κι ένα ψεύτικο δάκρυ να κυλάει στο μάγουλο κι έκανε τη δυστυχισμένη. Το έβλεπα το πλάνο κι έλεγα «Παναγία μου, τι είν’ αυτό, ένα ψέμα είναι, είναι γελοίο». Μου φαίνονταν όλα ψεύτικα, κενά.
Τυπώναμε δε τότε στη Γαλλία, κι ο Φίνος έδινε εντολή να φαίνονται ωραία τα πρόσωπα. Αυτό ζητούσε. Μια φορά που τόλμησα να υποφωτίσω ένα κοντινό πλάνο επειδή ένιωθα ότι έτσι θα ήταν πιο εκφραστικό, πιο αληθινό, πήγε το πλάνο στη Γαλλία και γύρισε αγνώριστο. Παπ, ο Γάλλος το άλλαξε. Στον Φίνο είχες όσα φώτα ήθελες στη διάθεσή σου, είχες αφθονία μέσων, αλλά δεν είχες την ελευθερία να ξεφύγεις απ’ την πεπατημένη, να πειραματιστείς με αυτά τα μέσα. Εμένα με πίεζε αυτό.
Θυμάμαι μια φορά τού είχα πει με τη νεανική μου αναίδεια: «Κύριε Φιλοποίμην, νομίζω ότι καλούμε κάθε χρόνο τον ίδιο κόσμο για να του πούμε τα ίδια πράγματα». «Δεν ξέρεις τι συμβόλαια έχω με τις αίθουσες», μου απάντησε. «Για να στηθεί όλο αυτό και για να συντηρείται πρέπει να εισπράττουμε, και για να εισπράττουμε, πρέπει να δίνουμε στον κόσμο αυτό που ζητάει. Αλλιώς θα κλείσουμε». Κι εγώ του είπα: «Ναι, αλλά μήπως συμβαίνει και το αντίθετο; Μήπως ο κόσμος ζητάει αυτό που του δίνουμε επειδή αυτό μόνο του δίνουμε; Επειδή αυτό μόνο ξέρει;». Βεβαίως, απ’ την πλευρά του ο Φίνος είχε δίκιο. Είχε χτίσει μια αυτοκρατορία, αλλά για να τη χτίσει και να τη διατηρεί, ήταν υποχρεωμένος να εστιάζει στην εμπορικότητα. Ηταν το τίμημα. »
«Βλέπω την ταινία και εκνευρίζομαι, λέω “ρε Γιώργο, γιατί το έκανες έτσι;”»
Το 1978 συνεργάστηκα με τον Ντασσέν στην «Κραυγή γυναικών». Η συνεργασία μας ήταν απ’ τις καλύτερες της ζωής μου. Hταν απ’ τους σκηνοθέτες που ξέρουν ακριβώς τι θέλουν και ξέρουν και τεχνικά πώς θα το πάρουν. Απ’ τον Ντασσέν έμαθα πολλά για τη χρήση των φακών, αλλά και για τη διδασκαλία των ηθοποιών. Ο τρόπος που δούλευε με τους ηθοποιούς ήταν σχολείο, εγώ εκεί χάζευα. Hταν μια εμπειρία η οποία με στοίχειωσε. Με ακολούθησε, όλα όσα έμαθα τότε μου βγήκαν μετά στη δουλειά. Με βοήθησε να δω πολλά πράγματα διαφορετικά απ’ ό,τι ως τότε. Κατάλαβα τι σημαίνει υποκριτική, καλός ηθοποιός και πώς μπορεί ένας σκηνοθέτης να καθοδηγήσει τον ηθοποιό.
Είχα μαγευτεί με την Eλεν Μπέρστιν. Ο τρόπος που είχε δουλέψει τον ρόλο της, το πώς μεταμορφωνόταν όταν έπαιζε απ’ αυτό που ήταν στη ζωή της! Eβαζε το κοστούμι του ρόλου και έβλεπες ξαφνικά μια εντελώς διαφορετική γυναίκα, μια Τεξανή, άλλαζε το περπάτημά της, η κίνησή της, το σώμα της, ο ρυθμός που έδινε στο παίξιμό της. Είχε κάνει και μαθήματα προφοράς για τον ρόλο κι άλλαζε εντελώς και η ομιλία της. Oταν άρχιζε να παίζει, έμενα άφωνος. Eλεγα, «τι είναι αυτό, ρε παιδί μου!».
«Oταν γυρίζαμε το “Total Eclipse”, στα πλάνα που έπαιζαν ο Λεονάρντο ντι Κάπριο με τον Ντέιβιντ Θιούλις, δεν μπορούσα να ξεκολλήσω το μάτι μου απ’ την κάμερα».
Η δική μου δουλειά όμως στην ταινία δεν μ’ αρέσει. Βλέπω τώρα την ταινία και εκνευρίζομαι, λέω, ρε Γιώργο, γιατί το έκανες έτσι; Αλλά ήμουν ακόμη άγουρος. Ηταν και η πρώτη μου συνεργασία με τον Ντασσέν και έτρεμα ολόκληρος.
– Και τότε δεν σου άρεσε η δουλειά σου;
– Τότε μου άρεσε. Σήμερα δεν μ’ αρέσει. Η ταινία όμως ακόμη μου αρέσει πολύ. Μου αρέσει και επειδή πραγματεύεται τη θέση της γυναίκας μ’ έναν τρόπο σημερινό. Και όλη η σύλληψη του μοντάζ της ταινίας απ’ τον Ντασσέν είναι εκπληκτική. (…)
Με τον Ντι Κάπριο
Κοίταξε, για έναν οπερατέρ, ή για μένα τουλάχιστον, είναι ευτυχία να έχει στο κάδρο του καλούς ηθοποιούς, παίρνει ενέργεια, παίρνει έμπνευση. Eτσι δεν είναι; Θυμάμαι όταν γυρίζαμε το «Total Eclipse», στα πλάνα που έπαιζαν οι δυο τους, ο Λεονάρντο ντι Κάπριο με τον Ντέιβιντ Θιούλις, δεν μπορούσα να ξεκολλήσω το μάτι μου απ’ την κάμερα. Hταν όαση.
Εν τω μεταξύ, ο Ντι Κάπριο, όταν τον πρωτοείδα στο γραφείο παραγωγής, δεν μου είχε γεμίσει το μάτι. Είχε έρθει μ’ έναν φίλο του και κάνανε πλάκες. Hταν είκοσι ετών, πριν κάνει τον «Τιτανικό». Λέω, αυτός είναι ο πρωταγωνιστής; Ναι, μου λένε, είναι πολύ καλός, ανερχόμενος· τι ανερχόμενος, λέω, έχουμε μπλέξει εδώ πέρα, αυτός είναι ένα παιδάκι που κάνει σαχλαμάρες, πώς θα συγκεντρωθεί να παίξει;
Oταν όμως ξεκινήσαμε το γύρισμα και στάθηκε μπροστά στην κάμερα, δεν μπορούσα να πιστέψω αυτό που έβλεπα. Μεταμορφώθηκε.
Το κοινό που βρήκα στους περισσότερους μεγάλους ηθοποιούς με τους οποίους συνεργάστηκα ήταν ότι νοιάζονταν συνολικά για την ταινία, συμμετείχαν, προσπαθούσαν να διευκολύνουν ώστε να γίνει καλό το πλάνο κι όχι μόνο να παίξουν καλά οι ίδιοι.