ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΑΡΠΕΤΟΠΟΥΛΟΣ
Δυσκολότερο από ένα Μουντιάλ.
Euro. Τα 60 χρόνια μιας ευρωπαϊκής ιστορίας
εκδ. Παπαδόπουλος, 2024, σελ. 416
Ο Αντώνης Καρπετόπουλος γράφει όπως μιλάει. Ή, αν προτιμάτε, μιλάει όπως γράφει. Αυτό δεν είναι απαραίτητα καλό για έναν συγγραφέα μυθοπλασίας, αλλά επειδή το πεδίο του είναι το non-fiction, να εκληφθεί εδώ ως προσόν. Το γνωρίζαμε από τα δημοσιογραφικά κείμενά του ότι η γραφή του έχει αυτή την καλώς εννοούμενη προφορικότητα, μια δραστική αμεσότητα και ένα πολύ δικό του χιούμορ, που φλερτάρει με την «τρολιά», όπως, π.χ., όταν μιλάει στο ραδιόφωνο για τον Οιδίποδα και τι χαρακτήρας μπορεί να ήταν (όχι πολύ εντάξει τύπος, κατά τον «Κάρπετ»).
Είναι όμως και κάτι ακόμα: είτε γράφει είτε μιλάει, ο Καρπετόπουλος σου δίνει την αίσθηση ότι θεωρεί εκ προοιμίου δεδομένο ότι ΔΕΝ απευθύνεται μονάχα σε «κολλημένους» με την μπάλα.
Τι σημαίνει αυτό; Οτι, π.χ., συμμετέχει σε τηλεοπτική εκπομπή για το Μουντιάλ (παρέα πάντοτε με τον έτερο απολαυστικό Αντώνη, τον Πανούτσο – ο οποίος πρέπει κάποτε να γράψει και αυτός ένα βιβλίο για παλιές ναυμαχίες…) και την παρακολουθούν με φανατισμό γυναίκες άσχετες με τη μπάλα. (Το είχα δει να συμβαίνει στο Μουντιάλ του 2002.) Το ίδιο ισχύει και για το ανά χείρας βιβλίο: δυνητικά, απευθύνεται στους πάντες.
Παραδόξως, είναι το πρώτο του Καρπετόπουλου. Λέω «παραδόξως», διότι πέρα από το ότι «το έχει», ο ίδιος δηλώνει πρώτα και κύρια «γραφιάς».
Εχουμε λοιπόν ένα χορταστικό χρονικό πάνω στη γένεση και στις μεταμορφώσεις που πέρασε το ευρωπαϊκό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου σε επίπεδο εθνικών ομάδων – ευρύτερα γνωστό στη χώρα μας ως «Γιούρο», μετά τον ανέλπιστο θρίαμβο της Εθνικής στην Πορτογαλία το 2004.
Ναι, ο συγγραφέας αφιερώνει αρκετές σελίδες στη φωτεινή αυτή παρένθεση του ελληνικού ποδοσφαίρου, συμπεριλαμβάνοντας και συνέντευξη με τον τότε αρχηγό του αντιπροσωπευτικού μας συγκροτήματος, Θοδωρή Ζαγοράκη. Αλλά το βιβλίο περιλαμβάνει και άλλες –εξαιρετικά γλαφυρές– συνεντεύξεις με παλαίμαχους Ελληνες ποδοσφαιριστές που έγραψαν Ιστορία ως διεθνείς: Νίκος Αναστόπουλος (πρώτος σκόρερ στην ιστορία της Εθνικής έως σήμερα), Αντώνης Νικοπολίδης και Γιώργος Καραγκούνης (ο παίκτης που αγάπησε με πάθος τη φανέλα της Εθνικής, περισσότερο ίσως κι από εκείνη του Παναθηναϊκού…).
Δεν θα μάθετε (ή θυμηθείτε) μόνο πόσο καλοί ήταν κάποιοι ποδοσφαιριστές και προπονητές, αλλά και τι σόι άνθρωποι ήταν και από πού προέρχονταν.
Το βιβλίο έχει πάντως αξία όχι μόνο για τα ελληνικά πεπραγμένα όσο και για την πανσπερμία των αφηγήσεων που παρεμβάλλονται κάθε τόσο στο όλο αφήγημα. Και παρότι είναι ένα αφήγημα πρωτίστως αθλητικό (οκέι, ποδοσφαιρικό), περιέχει και άφθονη οικονομία και, βέβαια, πολιτική (βλέπε το σπαρταριστό κεφάλαιο που αφιερώνεται στον μεγάλο, αν και αμφιλεγόμενο στη συνέχεια, Μισέλ Πλατινί: διαβάζεται σαν διήγημα ή σαν σενάριο για το Netflix).
Ο Καρπετόπουλος έχει τη δέουσα εποπτεία του θέματός του όχι μόνον επειδή το αγαπά και μεγάλωσε με αυτό, όχι μόνον επειδή έχει αρχεία και βιβλία ως πηγές, αλλά και επειδή έχει ως δημοσιογράφος παρευρεθεί σε μεγάλους διεθνείς αγώνες, σε ημιτελικούς και τελικούς, επειδή έχει γνωρίσει πολλά από τα πρόσωπα που έγραψαν Ιστορία στο άθλημα.
Είναι επίσης ένα αφήγημα με ανθρωπολογικές προεκτάσεις: οι διαφορές στις ποδοσφαιρικές κουλτούρες (αγγλική, γερμανική, ιταλική, γαλλική, ισπανική, πορτογαλική, ρωσική, ολλανδική κ.ά.) είναι πρωτίστως ζητήματα πολιτισμικών εγγραφών και αυτή την παράμετρο ο Καρπετόπουλος τη λαμβάνει υπόψη του, όπως, ας πούμε, όταν μιλάει για τη Δυτική Γερμανία της δεκαετίας του ’70: θυμίζει γνωστή διαφήμιση, αλλά «δεν είναι απλά ένα άθλημα», ειδικά όταν ο συγγραφέας θέτει το «στόρι» του εντός ενός ευρύτερου πλαισίου, από την κούρσα του Διαστήματος έως το αιματηρό Μόναχο του ’72. Εν ολίγοις, δεν θα μάθετε (ή θυμηθείτε) πόσο καλοί παίκτες ήταν κάποιοι ποδοσφαιριστές (και αντίστοιχα προπονητές) αλλά και τι σόι άνθρωποι ήταν και από που προέρχονταν, τι βίτσια ή καταθλίψεις είχαν, πόσο βεντέτες ή μπον βιβέρ ήταν (ρίξτε μια ματιά στο κεφάλαιο «Ενας ιδιοκτήτης ντισκοτέκ», σελ. 105).
Ενδεικτικά, πάλι, στέκομαι στο χαριτωμένο επεισόδιο με τον Ρουμενίνγκε (παιδική αδυναμία…) όταν σε ένα χτύπημα κόρνερ στην Ιταλία, το 1980, πιάνει… την κουβέντα με τον φωτορεπόρτερ που παραμονεύει πίσω από τις γραμμές. «Μην παίρνεις εμένα», του λέει. «Στόχευσε την κάμερά σου στον Χρούμπες, τώρα». «Γιατί;» ρωτάει άναυδος ο φωτογράφος. «Απλώς κάνε το». Ο Ρουμενίνγκε βρίσκει τον Χρούμπες, αυτός βάζει το γκολ με κεφαλιά, η σκηνή απαθανατίζεται και η Δυτική Γερμανία κατακτά το τρόπαιο. «Το 1980 ήταν ο ήρωας της χώρας», γράφει ο Καρπετόπουλος. «Δεν μπορούσε να φανταστεί πως αυτός ο τίτλος θα ήταν ο μοναδικός του με την Εθνική»…