Το Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής (ΦΛΜ) της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (ΕΛΣ) δοκίμασε τα παρθενικά του βήματα, με σημαντική απήχηση, τη Μεγάλη Εβδομάδα του 2022. Απουσίασε πέρυσι λόγω των εκλογών, όμως φέτος επιστρέφει εκκινώντας από την Κυριακή των Βαΐων έως και τη Μεγάλη Τρίτη, με μεγάλη ποικιλία εκδηλώσεων, αυτή τη φορά όχι μόνο στην Πλάκα αλλά και στο Προεδρικό Μέγαρο, στο ΚΠΙΣΝ, στον Παρνασσό, στο Παλαιό Χρηματιστήριο και στο Μουσείο Γουλανδρή. Το πρόγραμμα είναι πλούσιο, στεκόμαστε ωστόσο σε δύο εκδηλώσεις που προκαλούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Αμφότερες θα παρουσιαστούν την Κυριακή των Βαΐων, 28 Απριλίου: Η «Ουράνια Πολιτεία. Πόλεμος πατήρ πάντων» της Λένας Πλάτωνος θα παιχτεί στον κήπο του Προεδρικού Μεγάρου (5 μ.μ. και 7 μ.μ.) και «Ο Θεός αγάπη εστί – 24 προσευχές του Ιωάννου του Χρυσοστόμου» του Τάση Χριστογιαννόπουλου στο παλαιό Χρηματιστήριο Αθηνών (10 μ.μ.).
Οσον αφορά την «Ουράνια Πολιτεία», μου κέντρισε την περιέργεια η αντίθεση ανάμεσα στα δύο σκέλη του τίτλου του έργου «Ουράνια Πολιτεία – Πόλεμος πατήρ πάντων». Πώς συνδυάζεται η ουράνια διάσταση με τη χειρότερη έκφραση της επίγειας ζωής;
«Αυτός είναι ο πυρήνας», εξηγεί ο λιμπρετίστας του έργου Βαγγέλης Κωστίδης, σκηνοθέτης, ηθοποιός και καλλιτεχνικός διευθυντής του θεάτρου της Μαριούπολης. «Είμαστε στον πιο ωραίο κήπο της Ελλάδας, τον κήπο του Προεδρικού Μεγάρου, προστατευμένοι από οτιδήποτε κακό, συμβολικά –καθώς εκεί κατοικεί το Θείο Χάδι– αλλά και υλικά, από τους αστυνομικούς, οι οποίοι με τα όπλα τους δεν θα αφήσουν να συμβεί τίποτα επικίνδυνο. Ξαφνικά, κάνει την εμφάνισή του ένας πόλεμος, ο οποίος όλο και πλησιάζει στον κήπο, στο πιο “καλοφυλαγμένο μέρος”, στο σπίτι μας, το Προεδρικό Μέγαρο, όπου αν ακουστεί ήχος πολέμου, σημαίνει ότι τα πράγματα θα έχουν πάρει εντελώς άλλη τροπή. Ετσι, η Ουράνια Πολιτεία φαντάζει ως κιβωτός φωτός μέσα στο απόλυτο σκοτάδι του χάους και του πολέμου. Στη χειρότερη πτυχή της ανθρωπότητας και της επίγειας ζωής, ο πόλεμος πλέον περνά σε επίπεδο που ξεπερνά τον άνθρωπο και γίνεται μάχη του καλού με το κακό: ο Αρμαγεδδών. Τότε ξεπροβάλλει η απόλυτη ανάγκη για το Ουράνιο. Το έργο αυτό και την αφορμή για να γραφτεί δεν τη βρήκαμε εμείς. Αυτή μας βρήκε, και μάλιστα εντελώς απροετοίμαστους, όπως βρίσκει όλους τους ανθρώπους του κόσμου ο πόλεμος: δεν ξέρεις πότε σου χτυπά την πόρτα».
Η «Ουράνια Πολιτεία. Πόλεμος πατήρ πάντων» της Λένας Πλάτωνος στον κήπο του Προεδρικού Μεγάρου και «Ο Θεός αγάπη εστί – 24 προσευχές του Ιωάννου του Χρυσοστόμου» του Τάση Χριστογιαννόπουλου στο παλαιό Χρηματιστήριο Αθηνών, την Κυριακή των Βαΐων.
Την πόρτα του Βαγγέλη Κωστίδη χτύπησε όταν, ως σκηνοθέτης του θεάτρου της Μαριούπολης έπειτα από πρόσκληση της καλλιτεχνικής διευθύντριας Ρίνας Ρουντένκο, βρέθηκε εκεί στις 24.2.22, όταν άρχισαν οι βομβαρδισμοί του θεάτρου στους οποίους η Ρουντένκο σκοτώθηκε, και αναγκαστικά μέσα στο χάος πήρε τη θέση της. Αφού τα πράγματα ηρέμησαν κάπως και το θέατρο άρχισε σειρά διεθνών εμφανίσεων, προέκυψε πρόσκληση του Γιώργου Κουμεντάκη για συμμετοχή του Κωστίδη στο 2ο Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής.
Επικοινώνησε αμέσως με τη Λένα Πλάτωνος, με την οποία είχε συνεργαστεί στο παρελθόν, με την πρόταση για ένα ορατόριο. «Μου είπε ότι όλοι οι συνθέτες θέλουν να γράψουν ένα ρέκβιεμ για να εκφράσουν όλα αυτά τα οποία δεν πρόλαβαν να πουν στα άλλα τους έργα, έχοντας τον ίδιο τον θάνατο πάντα παρόντα κατά τη διάρκεια της σύνθεσης: γιατί εδώ μπορούν να μιλήσουν για αυτόν και την κατάρριψή του από κάτι μεγαλύτερο. Ετσι ξεκινήσαμε πυρετωδώς να δουλεύουμε για αυτό το μεταμοντέρνο ορατόριο με στοιχεία όπερας και κολάζ, σε φόρμα εντελώς ελεύθερη, βασισμένο σε ιερά κείμενα στα οποία ενυπάρχει το πνεύμα του Θεού: Παλαιά Διαθήκη, Κοράνι, Κανόνας Πάλι (Βουδισμός), Βέδες και Ουπανισάδες (Ινδουισμός), Ανάλεκτα (Κομφουκιανισμός), Ταο-τσε-τινγκ (Ταοϊσμός), Μαύρη Βίβλος (Σατανισμός), το Βιβλίο των Σκιών (Wicca), ποίηση της Λένας Πλάτωνος και άλλων».
Προσευχές
Στην άλλη ενδιαφέρουσα δράση του φετινού φεστιβάλ, το «Ο Θεός αγάπη εστί – 24 προσευχές του Ιωάννου του Χρυσοστόμου», ο βαρύτονος Τάσης Χριστογιαννόπουλος (και από το προσεχές φθινόπωρο καλλιτεχνικός διευθυντής του Δημοτικού Θεάτρου «Μαρία Κάλλας») δεν συμμετέχει στο ΦΛΜ ως τραγουδιστής, αλλά συνδυάζει την ιδιότητά του ως συνθέτη με τη στενή, «οργανική» σχέση του με την Εκκλησία: όντας χειροτονημένος Αναγνώστης, συχνά βρίσκεται στο Ψαλτήρι – συνήθως στη Μητρόπολη Νικαίας, όπου και χειροτονήθηκε από τον οικείο μητροπολίτη κ. Αλέξιο. «Η Εκκλησία είναι σώμα Χριστού, σωτηρία και ολοκλήρωση του ανθρώπου, ο οποίος μόνος και αποκομμένος δεν μπορεί αποφύγει τη φθορά, δεν μπορεί ουσιαστικά να ζήσει. Η Εκκλησία τον καλεί στην Αγάπη, την αλήθεια της ύπαρξης, στη σχέση με τον Θεό. Η ΕΛΣ, που ήξερε τη μουσική που γράφω και πώς γράφω, μου πρότεινε να συμμετάσχω, ρωτώντας τι θα μπορούσα να γράψω ειδικά για το ΦΛΜ. Εκείνη την εποχή μελετούσα τον Αγιο Ιωάννη Χρυσόστομο και βρήκα το κείμενο για 24 προσευχές οι οποίες είναι μοιρασμένες σε οκτώ τριάδες που αναλογούν στους οκτώ ήχους της βυζαντινής μουσικής. Ετσι προέκυψε ένα προσευχητικό έργο βασισμένο σε αυτές τις 24 προσευχές, συν αποσπάσματα από τις σκέψεις περί προσευχής του σύγχρονού μας Αγίου Πορφυρίου. Συμμετέχει η ηθοποιός Μάρθα Τομπουλίδου, η οποία θα διαβάζει κάθε προσευχή και θα ενώνει τα κείμενα με τη μουσική που θα παίζουν οι επτά εξαιρετικοί μουσικοί του Polis Ensemble, με το οποίο έχω συνεργαστεί σε διάφορα πρότζεκτ. Η καθεμιά από τις προσευχές αρχίζει μ’ έναν ήχο της βυζαντινής μουσικής και όσο προχωρεί, ελευθερώνεται και γίνεται πιο προσωπική. Κάποιες ακούγονται στην αρχική τους γλώσσα ενώ άλλες είναι μεταφρασμένες στα νέα ελληνικά, που τις καθιστά πιο άμεσες, ώστε την ώρα που τις ακούς, να αισθάνεσαι ότι τις λες εσύ ο ίδιος».