Παρακινούμενος από όσα είχα διαβάσει για μια κατεδάφιση ενός μεσοπολεμικού σπιτιού στην οδό Λασκαρίδου 27, στην Καλλιθέα, πήγα την περασμένη Κυριακή για να φωτογραφίσω επί τόπου. Είχα δει το σπίτι από φωτογραφίες και από το παράθυρο του αυτοκινήτου όταν είχα περάσει πρόσφατα. Μου είχε φανεί ένα αρχοντικό σπίτι του προπολεμικού μοντερνισμού τοποθετημένο ελεύθερα σε μεγάλο, πυκνό κήπο. Οταν όμως έφτασα εκεί, τα σύννεφα σκόνης αποκάλυπταν μονάχα ένα γυμνό οικόπεδο, το σπίτι είχε ήδη κατεδαφιστεί και μαζί είχε φύγει μια ακόμη σελίδα της Καλλιθέας του Μεσοπολέμου.
Η Καλλιθέα είχε υπάρξει προάστιο. Πόσο μακρινή είναι αυτή η εποχή το γνωρίζουμε όλοι, αλλά είναι κρίμα που σχεδόν τίποτε δεν θυμίζει πλέον την ωραία εποχή της. Είναι βεβαίως μια συνοικία ευημερούσα, με καλή αγορά και καλή συγκοινωνία. Αλλά τα περισσότερα από τα ωραία σπίτια της, τα αστικά και τα λαϊκά, έχουν κατεδαφιστεί. Απρόσωπες πολυκατοικίες δημιουργούν και εδώ ένα αίσθημα ασφυξίας. Περνώντας από την Αγίων Πάντων στην πλευρά της Καλλιθέας ανάμεσα στη Θησέως και τη Συγγρού, σε δρόμους ήσυχους και φαρδείς, σκόρπια υπολείμματα της παλαιάς ζωής υπενθυμίζουν ένα άλλο μέτρο αισθητικής και κλίμακας. Εκείνος ο μικροαστικός και μεσοαστικός μέσος όρος των δεκαετιών 1910-1960, ένας μέσος όρος που υποτιμήθηκε και αγνοήθηκε.
Στην Αγίων Πάντων στον αριθμό 10, στέκει ακόμη ένα σπιτάκι, που διάβασα πως είναι διατηρητέο. Είναι κλειστό και στο πλάι έχει καγκελόπορτα με αρχικά Ι. Π. που οδηγεί στην αυλή και στην κύρια είσοδο. Εσκυψα να δω αυτόν τον μικρόκοσμο και στο βάθος είδα έκπληκτος τριανταφυλλιές σε πλήρη ανθοφορία. Είναι ένα σπίτι τυπικό εκείνης της απλής, αρχοντικής, ρομαντικής τεχνοτροπίας των συνοικιών. Ενα σπίτι που σήμερα θα λέγαμε εκλεκτικιστικό ή ύστερο νεοκλασικό, αλλά που στην εποχή του, γύρω στα 1920, ήταν απλώς ένα σπίτι. Ενα σπίτι για οικογένεια και γύρω του θα είχε άλλα τέτοια σπίτια και πολλά οικόπεδα, που τέτοια εποχή θα ήταν γεμάτα αγριολούλουδα. Στεκόμουν απέναντι να το ζυγίσω με το μάτι, να το νιώσω και να το καταλάβω αυτό το μικρό σπίτι της οδού Αγίων Πάντων, που ακτινοβολούσε μέσα στη σιωπή του μέτρο και ηρεμία και αξιοπρέπεια. Μια κόγχη ανάμεσα στα δύο παράθυρα οργανώνει την πρόσοψη σε αρμονικά μέρη. Τα παράθυρα έχουν δωρικές παραστάδες, πλαισιώνονται από γύψινους θυρεούς που θυμίζουν το κηρύκειο του Ερμή και στέφονται από γιρλάντα στον θριγκό. Ενα μικρό σπίτι που μας διδάσκει αρμονία και αξιοπρέπεια. Ακροκέραμα με αγριόχορτα συμπληρώνουν τη στέψη.
Ξαναπέρασα από τη μικρή οδό Λεωνίδα Σπαρτιάτου και είδα πάλι το ωραίο σπίτι Κανάρη και Δημοσθένους, όλα στη θέση τους ακόμη. Οπως και στη Μενελάου και Δημοσθένους. Μενελάου και Ηρακλέους, έχουν μείνει δύο ατμοσφαιρικά σπίτια, άδεια πλέον. Το γωνιακό του ’50 και το διπλανό ισόγειο, μεσοπολεμικό. Μαζί, πλάι πλάι, μας δίνουν την κλίμακα της παλιάς Καλλιθέας. Αλλά λίγο πιο κάτω, στάθηκα σε ένα άλλο γωνιακό σπίτι, και αυτό του ’50, μικρή βιλίτσα της εποχής, που όπως αναγράφεται είναι ιδιοκτησία του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών.
Βρίσκεται στη Μενελάου και Γρυπάρη και κοντοστάθηκα γιατί μιλούσε με τη σιωπή του. Είναι μεταπολεμικό, αλλά πλέον, πόσο μακριά μας είναι η δεκαετία του 1950; Περισσότερο με τράβηξε η χρωματική παλέτα του, το βαθύ κόκκινο στους τοίχους και το γαλάζιο στον ουρανό της σκεπαστής βεράντας, όπως και η βάση με την κόκκινη πέτρα του Υμηττού. Μια αύρα θερμής τερακότας τύλιγε το σπίτι και μια αίσθηση συμπαγούς αστικής κουλτούρας. Η γοητευτική ιστορία της Καλλιθέας είναι κομμάτι της ιστορίας της Αθήνας, με όλες τις αντιφάσεις και τις κοινωνικές αντιθέσεις της. Πώς θα είναι άραγε η ίδια διαδρομή σε δέκα χρόνια από τώρα;