Η διασύνδεση της Λήμνου με τον Καναδά δεν είναι αυτονόητη, αλλά τώρα προβάλλει σαν ένα απρόσμενο παρακλάδι της επετείου των 100 χρόνων από την εκστρατεία της Καλλίπολης. Στον Μούδρο υπογράφηκε το 1918 η συνθήκη ανακωχής ανάμεσα στους Συμμάχους και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, αλλά συχνά η μικροϊστορία σκεπάζεται από τη λήθη. Στις 17 Απριλίου, στο Στρατιωτικό Νεκροταφείο του Πορτιανού, θα αποκαλυφθεί το μνημείο που θα θυμίζει πλέον τις δύο Καναδές νοσοκόμες που πέθαναν στη Λήμνο το 1915 και έκτοτε αναπαύονται στο Αιγαίο. Είναι συγκινητική η ιστορία τους, καθώς ήταν οι μόνες νοσοκόμες που κατέληξαν (από δυσεντερία) ανάμεσα σε πολλές ακόμη αδελφές από τον Καναδά, την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο που στελέχωναν τα εφήμερα νοσοκομεία που είχε ιδρύσει ο Καναδάς και οι άλλες συμμαχικές χώρες στη Λήμνο, όταν τα θύματα και οι τραυματίες στην Καλλίπολη ξεπέρασαν κάθε πρόβλεψη.
«Ο Καναδάς αποτίνει φόρο τιμής στην ανιδιοτελή αφοσίωση και θυσία των δύο Καναδών νοσοκόμων Matron Jessie B. Jaggard και Mary Frances Elizabeth Munro, των οποίων το μνήμα είναι στη Λήμνο», λέει ο Καναδός πρέσβης στην Ελλάδα, Ρόμπερτ Πεκ. Η πρωτοβουλία ανήκει στην κυβέρνηση του Καναδά και υλοποιείται από την πρεσβεία στην Ελλάδα, χάρη σε κρατικά κονδύλια αλλά και την υποστήριξη της Επιτροπής για τα Ηρώα Θυμάτων Πολέμου της Κοινοπολιτείας. Σημαντική ήταν η συμβολή του ιστορικού Jim Claven, ο οποίος είναι γραμματέας της επιτροπής, η οποία έχει έδρα τη Μελβούρνη.
Το μνημείο θα αποκαλυφθεί σε λίγες ημέρες και είναι κατασκευασμένο από πέτρα (που λέγεται «Nabresina»), προερχόμενη από λατομείο στα περίχωρα της Τεργέστης. Σμιλεύτηκε από πετράδες που διαθέτει η επιτροπή στις εγκαταστάσεις της κοντά στην Καλλίπολη. Είναι ένα τελετουργικό που δείχνει με τρόπο απλό και σοβαρό μια πτυχή της διαχείρισης της ιστορικής μνήμης.
Συνολικά εβδομήντα νοσοκόμες είχαν φτάσει από τον Καναδά στη Λήμνο το έτος 1915 και εργάστηκαν στα δύο καναδικά νοσοκομεία που βρίσκονταν στον Μούδρο, όπου εκατοντάδες στρατιώτες ενταφιάστηκαν στο εκεί στρατιωτικό νεκροταφείο. Ηταν όλοι θύματα της εκστρατείας της Καλλίπολης. Συνολικά τα δύο καναδικά νοσοκομεία είχαν 1.220 κλίνες (ενώ υπήρχαν και άλλα συμμαχικά νοσοκομεία), με συνθήκες πολύ δύσκολες. Η υγιεινή ήταν πολύ κακή, η διατροφή ελλιπής, το νερό λιγοστό, σκόνη και μύγες βασάνιζαν τους ασθενείς, τους γιατρούς και το νοσηλευτικό προσωπικό. Οι δύο Καναδές νοσοκόμες, που κέρδισαν την αθανασία, ήταν θύματα αυτών των συνθηκών. Η μία από αυτές είχε γεννηθεί στο Οντάριο και πέθανε 49 ετών. Η άλλη, γεννημένη στη Nova Scotia, πέθανε στα 44 της χρόνια. Η διάσημη Βρετανή ακτιβίστρια και νοσοκόμα Βέρα Μπρίτεν είχε γράψει στη μνήμη τους το ποίημα «The Sisters Buried at Lemnos».
Ο Καναδάς δίνει μεγάλη σημασία σε αυτήν την τελετή μνήμης και μέσω αυτής μας βοηθάει να θυμηθούμε και τον ρόλο της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. «Μαζί στεκόμαστε με σεβασμό απέναντι στη συμβολή και όλων των αδελφών νοσοκόμων από όλες τις χώρες, τώρα που ο κόσμος τιμάει την εκατονταετηρίδα από την εκστρατεία της Καλλίπολης», λέει ο Καναδός πρέσβης Ρόμπερτ Πεκ.
Οι δύο Καναδές της Λήμνου γίνονται ένα νέο κανάλι που συνδέει τις δύο χώρες. Και μαζί γίνονται μια συγκινητική ιστορία θαμμένη στο Αιγαίο.