Δεκαοκτώ χρόνια επίμονης, καλλιτεχνικής δουλειάς σε ένα κοσμοπολίτικο νησί, όπου τα πάντα γίνονται για τα μάτια των τουριστών, δεν είναι λίγα. Οπως δεν είναι καθόλου λίγο το γεγονός ότι μπορεί μία έκθεση, σε ένα παλιό σχολείο, να γίνει προορισμός, mutatis mutandis, του διεθνούς και εγχώριου contemporary. Ο εικαστικός και επιμελητής Δημήτρης Αντωνίτσης μοιάζει να τα έχει καταφέρει. Μόνο φέτος, τη 18η εκθεσιακή απόπειρα του Hydra School Projects επισκέφθηκαν περί τα 2.500 άτομα.
Η φετινή έκθεση γεννήθηκε από τον «εγκλωβισμό» του Δημήτρη Αντωνίτση στην περυσινή, με το τίτλο «Μπιμπελό», όπου ήταν το καλοκαιρινό buzz των εικαστικών. Τα έργα που ήρθαν από το MoMa και την Tate είχαν τραβήξει τα βλέμματα ακόμη και εκείνων που έχουν μια εξ αποστάσεως σχέση με τη σύγχρονη τέχνη. «Οντας “εγκλωβισμένος” στη μεγάλη επιτυχία εκείνης της έκθεσης, είχα αρχίσει να σκέφτομαι την επόμενη», λέει ο ίδιος στην «Κ». Με αυτό κατά νου, άρχισε να χτίζει την έκθεση με τον τίτλο «Gestalt» (μορφή, φόρμα), από την περίφημη θεωρία της Ψυχολογίας, όπου η συμπεριφορά και η αντίληψη των ατόμων προσεγγίζονται ανεξάρτητα από όσα τις έχουν προκαλέσει, σύμφωνα με τους ιδρυτές της ομώνυμης σχολής του Βερολίνου, Κουρτ Κόφκα και Μαξ Βερτχάιμερ, στις αρχές του προηγούμενου αιώνα.
Τρεις «κατηγορίες»
Στο κτίριο του 1750, ο Δημήτρης Αντωνίτσης παρουσιάζει τρεις κατηγορίες καλλιτεχνών: τους αναγνωρισμένους, τους outsiders και τους νέους. Κοινός άξονας, ο εγκλωβισμός, οποιασδήποτε μορφής, και πώς εκείνος εγγράφεται στο σώμα και στον τόπο. Οι συμμετέχοντες καλλιτέχνες (Ευγενία Αποστόλου, Βαχάκν Αρσλανιάν, Μάρτιν Κίπενμπεργκερ, Κατερίνα Κομιάνου, Στυλιανός Κοντομάρης,
Χάρης Πατραμάνης, Λόρενς Σάλαντερ, Ντάνιελ Σίλβερ, Τόμας Σίτε, Μπετ Στερν, Σπύρος Τζίμας, Ανταμ Φις, Μπέρτα Φίσερ, Πυθαγόρας Χατζηανδρέου, αλλά και ο Δημήτρης Αντωνίτσης) είναι μια ισότιμη παρέα, η οποία μορφοποιήθηκε από τα διαρκή ταξίδια του Δημήτρη Αντωνίτση και στις επισκέψεις του σε γκαλερί και μουσεία. «Καλλιτέχνες συναντώ κατά τύχη και όταν είμαι για ώρες στο αεροπλάνο. Ολο και κάποιος θα υπάρχει που σχεδιάζει κάτι στο χέρι ή στον υπολογιστή του. Πλησιάζω, ρωτάω, μαθαίνω και συχνά μου αποκαλύπτεται ένας καλλιτέχνης που δεν γνώριζα», λέει ο ίδιος στην «Κ».
Σε αυτό το πλαίσιο, δίπλα στα έργα διεθνώς αναγνωρισμένων εικαστικών, όπως οι Μάρτιν Κίπενμπεργκερ (1953-1997), Τόμας Σίτε και Μπερτ Στερν (1929-2013), ο Δημήτρης Αντωνίτσης παρουσιάζει έργα που δημιουργήθηκαν από κρατουμένους των Φυλακών της Αίγινας, τις δεκαετίες του ’60 και του ’70. Ειδικά αυτά τα τελευταία έργα, αποτελούνται από ολόκληρες εκκλησίες φτιαγμένες από σπίρτα, σταυρουδάκια, ζωγραφιές, που είναι κάτι μεταξύ τατουάζ και θρησκευτικού συμβόλου, και εικονοστάσια.
Μία ακόμη μορφή εγκλωβισμού είναι και εκείνη του κωφάλαλου Βαχάκν Αρσλανιάν, που ζει στην Αμερική. Ο εικαστικός, με το στούντιό του να αποτελεί έναν κόσμο μαγείας, όπως λέει ο Δημήτρης Αντωνίτσης, από μικρός άκουγε μόνο τρεις ήχους: το τιτίβισμα των πουλιών, το σπάσιμο των γυαλιών και τον ήχο των αεροπλάνων. Τα έργα του απεικονίζουν τους τρεις «εγκλωβισμούς» του Αρσλανιάν, αλλά και την προσπάθεια που ο ίδιος έκανε να ακούσει τον κόσμο. Μάλιστα, όταν ήταν μικρότερος, έπαιρνε τις παλιές τηλεοράσεις του σπιτιού και τις πετούσε από ψηλά, ώστε να νιώσει, και πάλι, έναν ήχο.
Ο Λόρενς Σάλαντερ χρημάτισε κρατούμενος των πολιτειακών φυλακών της Νέας Υόρκης, για περίπου επτά χρόνια. Εκεί, όπως συμβαίνει σε πολλούς φυλακισμένους, στα χαρτόνια των δημητριακών, έκανε την προσωπική ενδοσκόπηση, καταγράφοντας, μέσω ουρανογραφιών, τα γεγονότα της ημέρας του, σε μια προσπάθεια απεγκλωβισμού από το κελί του, σαν μια δική του, προσωπική, αποφυλάκιση. Τα έργα που εκτίθενται είναι σαν καρτ-ποστάλ σταλμένες από έναν κόσμο που κυριολεκτικά σε καθηλώνει.
Ο Στυλιανός Κοντομάρης, από πλευράς του, με το χαρακάκι, τους δεκάδες ραπιδογράφους και τα απλά χαρτιά του, δημιουργεί, σχεδόν εμμονικά, ζωγραφική σαν έργο κεντητό. Σαν πασπαρτού, με μια επίμονη καταγραφή όσων συμβαίνουν και βιώνει γύρω τριγύρω, ο Στυλιανός Κοντομάρης δημιουργεί το δικό του άνοιγμα για απεγκλωβισμό από τα προσωπικά του τραύματα, όπως είναι η απώλεια.
Τι ξεχωρίσαμε
Από την έκθεση του Hydra School Projects, που και φέτος έχει τη στήριξη του ΝΕΟΝ του Δημήτρη Δασκαλόπουλου, ξεχωρίσαμε το βίντεο «Αναχωρήσεις» του Χάρη Πατραμάνη, ο οποίος παρακολουθεί με τον φακό του νέους να τριγυρίζουν στο παλαιό αεροδρόμιο του Ελληνικού, απεικονίζοντας τον εγκλωβισμό της νέας γενιάς στο μεγαλείο και τις απογοητεύσεις του παρελθόντος, αλλά και την αδήριτη ανάγκη τους να πετάξουν μακριά. Τον διάλογο πάνω σε αυτά τα ζητήματα επιτείνουν οι φωτογραφίες και τα γλυπτά της Κατερίνας Κομιάνου, τα οποία επαναφέρουν, στη σκοτεινή και παραιτημένη του εκδοχή, το μεγαλείο των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το 2004. Τέλος, ο Πυθαγόρας Χατζηανδρέου, με τα φωτογραφικά κολάζ του, αποδομεί τις αρχαίες θεότητες και δημιουργεί νέες, λαμβάνοντας το υλικό του από φωτογραφίες πραγματικών αγαλμάτων της αρχαιότητας.
«Στα 30 χρόνια που κάνω επιμέλειες, έχω μάθει ότι στην τέχνη δεν πετάμε ποτέ τίποτα – απλώς αρχειοθετούμε, μέχρι που έρχεται η ώρα τους να εκτεθούν. Εχουν φτάσει στα χέρια μου μέχρι και έργα φυλακισμένων για τρομοκρατία. Είμαι τυχερός που βρίσκομαι στην Υδρα.
Οι νησιώτες φροντίζουν τον τόπο τους. Θα συνεχίσουμε με τους νέους και τους μόνους, όσους δεν έχουν αυτό που ονομάζουμε εμπορικό γκελ… Εχω το γονίδιο του μουλαριού – με βροχή, με ομίχλη, με αέρα, ακροπατώ, αλλά προχωρώ και πάω», ολοκληρώνει την κουβέντα μας ο Δημήτρης Αντωνίτσης.
«Gestalt», Παλαιό Γυμνάσιο Υδρας. Διάρκεια έκθεσης: Εως τις 30 Σεπτεμβρίου.