ΜΑΡΙΑ ΓΙΑΓΙΑΝΝΟΥ
Το μέλος φάντασμα
εκδ. Μελάνι, σελ. 190
Ενας αριστούχος απόφοιτος του τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ, εξέχον μέλος της ψηφιακής κοινότητας, υπεύθυνος της Απρόσκοπτης Επικοινωνίας σε μια εταιρεία, καταρρέει μετά την απόλυσή του. Είχε περάσει τη δεκαετία από τα τριάντα μέχρι τα σαράντα λαμποκοπώντας από επικοινωνιακό χάρισμα. Hταν πάντα διαθέσιμος και είχε άπειρα likes, που θωράκιζαν την κραταιή αυτοπεποίθησή του. Η απόλυση τον έριξε σε ένα ψυχικό τέλμα, στο ίζημα ενός άπλετου, απονοηματοδοτημένου χρόνου. Παγιδευμένος σε αυτόν τον πηχτό, ακίνητο χρόνο, αγωνιούσε να καταφύγει σε μια άλλη χρονική διάσταση, εκείνη της νοσταλγίας. Και τότε αποφάσισε να επιστρέψει στο πατρικό του, στο χωριό Φίλιον, που αποδεικνύεται τόπος αμιγώς διανοητικός, ανήκε άλλωστε στον νομό Ευρυμαθείας.
Η Μαρία Γιαγιάννου παρωδεί την επικοινωνιακή φρενίτιδα και την έξαλλη φιλαρέσκεια που εκκολάπτουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και τις παντοειδείς εκκεντρικότητες που εφευρίσκει το «εγώ» για να αποθεώσει ένα μοναδιαίο, σπιθαμιαίο εκτόπισμα. Παράλληλα, υπερτονίζει τη δολερότητα της νοσταλγίας, παρουσιάζοντάς τη σαν εφιαλτική παραίσθηση. Το πατρικό του ήρωα είναι μια κατασκευή, μια καλλιτεχνική εξτραβαγκάντσα, αξεσουάρ μιας ύπαρξης σκηνοθετημένης σαν δρώμενο. Η άνοψη του ψευδαισθητικού οικήματος συνιστά το πιο ενδιαφέρον κομμάτι του βιβλίου. Μπαίνοντας μέσα, ο ήρωας έπεσε «σε μια βαθιά μεταφορά», σε ένα «λαγούμι επιμηκυνόμενο σε υπόγεια σήραγγα». Το σπίτι διαστέλλεται και συστέλλεται, υπερυψούται και αναλαμβάνεται στους ουρανούς, θρυμματίζεται εκ θεμελίων, ενώ άλλοτε καταβυθίζεται σε ένα απέραντο υπόγειο, όπου σωρεύονται τα κατάλοιπα μιας πολυχρησιμοποιημένης ζωής. Είναι ένα μέλος φάντασμα, που ταλανίζει το φαντασιακό του ξενιστή.
Για την οικοδόμηση αυτού του ένσαρκου κτίσματος η Γιαγιάννου στηρίζεται στο «Σπίτι από φύλλα», το εμβληματικό μυθιστόρημα του Μαρκ Ντανιελέφσκι. Επίσης, το στρίμωγμα του ήρωα σε ένα αφύσικα στενόχωρο σαλόνι θυμίζει τις χωροταξικές περιπέτειες της Αλίκης. Eχει σημασία να προσέξουμε και τον κισσό. Ο «κισσός των υπόγειων πραγμάτων» πνίγει τον ήρωα κατά την κατάβασή του στα έγκατα του σπιτιού, ενώ όταν βγαίνει στην επιφάνεια βλέπει τους νεκρούς γονείς του στον κήπο, πλεγμένους στα πλοκάμια του κισσού. Η Γιαγιάννου απευθύνει ωδή και κατάρα στον κισσό που έπλεκε ένα αδιάρρηκτο κάλυμμα στις επιφάνειες όπου αναρριχιόταν, ενώ την ίδια στιγμή κατέτρωγε κάθε σπιθαμή, στραγγαλίζοντας σαν «φυτικό καλώδιο» τα πιο μικρά λουλούδια. Oλες αυτές οι αναφορές ανακαλούν έντονα τον καρκίνο-κισσό που καταβροχθίζει το μητρικό σώμα στο μυθιστόρημα του Ηλία Μαγκλίνη «Σώμα με σώμα». Πέρα από τα δάνεια, η Γιαγιάννου έχει σπαρταριστές ιδέες, που ενθαρρύνονται από τη σαρκαστική της διάθεση. Η έκθεση με σύγχρονες εικαστικές, εξαμβλωματικές, δημιουργίες, όπως και το φουτουριστικό πάρτι, όπου οι θαμώνες χορεύουν αγκαλιά με τάμπλετ και κινητά, είναι χαρακτηριστικά δείγματα της παρωδιακής πτυχής του βιβλίου. Ο ανθρωπομορφισμός της μνήμης, από την άλλη, κωμωδεί τις μνημονικές ατασθαλίες του μυαλού. Δεν μπορούμε φυσικά να παραβλέψουμε τον πανταχού παρόντα ανθρωπολόγο πίθηκο, που καταγράφει σε ένα τετράδιο τον βαθύ ανορθολογισμό της ανθρώπινης φύσης. Το βασικό ατού της Γιαγιάννου είναι η γραφή της, η οποία αναδεικνύεται στις «εγκεφαλικές» παρεκβάσεις, που συναρμόζουν την καλλιέπεια με την οξύνοια. Επίσης, συγκινούν ιδιαίτερα οι στιγμές όπου η συγγραφέας παρατηρεί τον ανοϊκό πατέρα του ήρωα, πρώην καραγκιοζοπαίκτη, να χορογραφεί με τα δάχτυλά του φασματικές φιγούρες. Το πρόβλημα είναι ότι λείπει ο συνδετικός ιστός. Καθένα από τα κομμάτια του βιβλίου επιτυγχάνει ερεθιστικούς συνδυασμούς γλώσσας και μυθοπλασίας. Στην αλληλοδιαδοχή τους, ωστόσο, δημιουργείται η αίσθηση της ασυνέχειας. Eχω τη γνώμη πως σε τόσο λίγο χώρο (μικρότερο από διακόσιες σελίδες) δεν μπορεί να δέσει το κράμα που επιχειρεί η συγγραφέας.