KEVIN FEATHERSTONE
& DIMITRI A. SOTIROPOULOS
Τhe Oxford Handbook
of Modern Greek Politics
εκδ. Oxford University Press, σελ. 752
Το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν βρίσκεται πλέον στην κύρια ειδησεογραφία των διεθνών ΜΜΕ αποτελεί μια αναμφίβολα θετική εξέλιξη. Γιατί κατά τη δίνη της κρίσης, ιδιαιτέρως μεταξύ 2009 και 2015, υπήρξε εκτενέστατη κάλυψη της δυσμενέστατης κατάστασης της χώρας: της χρεοκοπίας, των «Greek statistics», της απώλειας 25% του ΑΕΠ, της υψηλής ανεργίας, της υστέρησης της δημόσιας διοίκησης, της διαφθοράς, της πρωτόγνωρης κρίσης εμπιστοσύνης στους πολιτικούς θεσμούς, της κατάρρευσης της δομής του κομματικού συστήματος, της κυβερνητικής αστάθειας, της ανόδου των ακραίων ιδεολογιών και της επικράτησης της δημαγωγίας στην πολιτική αντιπαράθεση.
‘Ολες οι παραπάνω συνέπειες συντείνουν στη διαπίστωση ότι το πολιτικό σύστημα, υπό την έννοια του Easton, δεν λειτούργησε αποδοτικά τόσο στο σκέλος των εισροών, λόγω των υπέρογκων αιτημάτων και της αποτυχίας συνάρθρωσής τους, όσο και στο σκέλος των εκροών, λόγω της αδυναμίας μετασχηματισμού των κυβερνητικών στόχων σε αποτελεσματικές λύσεις στα συσσωρευμένα προβλήματα της διοίκησης, της οικονομίας και της κοινωνίας.
Η ελληνική περίπτωση αναδείχθηκε σε πολλές επιστημονικές δημοσιεύσεις. Δυστυχώς, η σύνδεση της έρευνας των κοινωνικών επιστημών με τη λήψη αποφάσεων είναι εξαιρετικά περιορισμένη, αν όχι ανύπαρκτη. Ωστόσο, οι διεθνείς δημοσιεύσεις αποτελούν όχι απλώς οδηγό για τη συστηματική αντίληψη της πραγματικότητας του κράτους, αλλά και σημαντική συμβολή στη διεθνή επιστημονική συζήτηση. Μια τέτοια περίπτωση αποτελεί η κυκλοφορία του συλλογικού τόμου υπό την επιμέλεια των καθηγητών Kevin Featherstone και Δημήτρη Σωτηρόπουλου υπό τον τίτλο «The Oxford Handbook of Modern Greek Politics» (έκδοση Oxford University Press, 2020).
Το εγχείρημα είναι αναμφίβολα εξαιρετικά σημαντικό, γιατί παραδίδει στη διεθνή βιβλιογραφία έναν υψηλής ποιότητας συλλογικό τόμο σχετικά με θεμελιώδεις όψεις της λειτουργίας του κράτους και του πολιτικού συστήματος της χώρας. Μια δι-επιστημονική οπτική η οποία δεν περιορίζεται στη χρονική συγκυρία της κρίσης, αλλά καταγράφει θεσμούς, συνθήκες και εξελίξεις που έχουν μια διαχρονική επίδραση στην οργάνωση και λειτουργία των πολιτικών θεσμών. Μια πολύπλευρη ανάλυση της πολιτικής διαδικασίας, η οποία δεν εξαντλείται στα σημαντικά ζητήματα της πολιτικής κοινωνιολογίας, δηλαδή στην ανάλυση της εκλογικής επιρροής και της εσωτερικής οργάνωσης των κομμάτων, αλλά προσφέρει μια νέα διεισδυτική ερευνητική οπτική στην αποτίμηση πολλών διαφορετικών παραγόντων και συντελεστών, οι οποίοι έχουν τη δική τους επίδραση στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος.
Ο τόμος θα αποτελέσει πολύτιμο έργο αναφοράς για την ανάδειξη της ελληνικής περίπτωσης στη διεθνή βιβλιογραφία και είναι ιδιαιτέρως χρήσιμο για ερευνητές και φοιτητές Πολιτικής Επιστήμης που αναζητούν μία πολύπλευρη κατανόηση θεμελιωδών ζητημάτων.
Ο τόμος διαχωρίζεται σε επτά μέρη, κάθε ένα εκ των οποίων περιλαμβάνει υψηλού επιπέδου κεφάλαια, τα οποία γράφτηκαν από συναδέλφους με μακρά εξειδικευμένη ερευνητική εμπειρία και συναφείς δημοσιεύσεις. Η λογική σε έναν τέτοιο τόμο, ως είθισται, είναι να προσφέρει στον αναγνώστη την πληρέστερη δυνατή κάλυψη βασικών ζητημάτων λειτουργίας και οργάνωσης του πολιτικού συστήματος σε ένα ευρύ πεδίο αναφοράς (πολιτικών, κοινωνικών, διοικητικών και άλλων θεσμών).
Στα περισσότερα κεφάλαια αναδεικνύεται σημαντική εγχώρια βιβλιογραφία, στην οποία δεν θα είχε πρόσβαση το μη ελληνόφωνο κοινό, ενώ παρουσιάζονται και συγκριτικά στοιχεία τα οποία εξυπηρετούν την καλύτερη αντίληψη της ελληνικής περίπτωσης. Δεν είναι σκόπιμο να γίνει εδώ μια εκτενής παρουσίαση των κεφαλαίων. Ωστόσο, δύο είναι κατά τη γνώμη μου οι βασικές ερευνητικές αρετές του τόμου. Η πρώτη είναι ότι αποφεύγει να μελετήσει την ελληνική περίπτωση ως αυτοτελή, ιδιάζουσα περίπτωση. Την προσδιορίζει ως μια περίπτωση με αυτοτελές μεν ενδιαφέρον, αλλά στο πλαίσιο μιας συγκριτικής οπτικής στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Αυτό ισχύει για τις προσεγγίσεις για τη συγκρότηση κράτους, τις σχέσεις κράτους – κοινωνίας και την οργάνωση των βασικών θεσμών.
Ακόμη, σε αρκετά κεφάλαια πραγματοποιείται η σύζευξη μεταξύ Ελλάδος και Ευρώπης (και Ευρωπαϊκής Ενωσης ειδικότερα). Με τον τρόπο αυτόν αναδεικνύεται μια σημαντική μεθοδολογική προσέγγιση αναφορικά με τη θεσμική, πολιτική και εν γένει αλληλεπίδραση με τον ευρωπαϊκό χώρο και τη σημασία της για τη διαμόρφωση και λειτουργία των πολιτικών, κοινωνικών και διοικητικών θεσμών.
Η συνολική επιμέλεια από τους καθηγητές Kevin Featherstone και Δημήτρη Σωτηρόπουλο είναι πράγματι υποδειγματική. Πέραν της ακαδημαϊκής κοινότητας, το ευρύτερο κοινό θα εκτιμήσει τον πλούτο των γνώσεων των κειμένων από συγγραφείς που, κατά τεκμήριο, έχουν μακρά ερευνητική εμπειρία με τα ζητήματα τα οποία εξετάζουν.
* Ο κ. Μάνος Παπάζογλου είναι επίκουρος καθηγητής Πολιτικών Συστημάτων στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων
του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.