ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΔΑΝΔΟΛΟΣ
Η δίκη που άλλαξε τον κόσμο
εκδ. Ψυχογιός, 2021, σελ. 440
«Η Πρόκλα είχε δίκιο. Ηταν αθώος. Ο πιο αθώος άνθρωπος που γνώρισα ποτέ μου. Και εγώ τον άφησα στο έλεός τους. Από δειλία.
Τώρα πια τον βλέπω παντού στις σκιές. Και ακούω διαρκώς εκείνον τον ψίθυρο: «Ηρθα να μαρτυρήσω για την αλήθεια…»
[…] Ομως πλέον, κάθε μέρα που ζω, έρχομαι αντιμέτωπος με την αδυναμία μου να εμποδίσω αυτό το έγκλημα.
Και φοβάμαι.
Φοβάμαι ότι χάνω το μυαλό μου.
Νιώθω ότι βυθίζομαι ολόκληρος στο σκοτάδι».
Ο Πιλάτος παρουσιάζεται ως ένας άνθρωπος που αγαπάει, ερωτεύεται, ζει προσωπικές στιγμές, πονάει και κυριολεκτικά διαλύεται από τις ενοχές.
Ενας επικός συγκερασμός της ιστορικής πραγματικότητας με τη μυθοπλασία, επικεντρωμένος στην πιο γοητευτική Ιστορία του Θεανθρώπου, είναι το νέο βιβλίο του Στέφανου Δάνδολου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός, με τον τίτλο «Η δίκη που άλλαξε τον κόσμο». Ορμώμενος από τη σκανδαλώδη δίκη του Ιησού, ο Δάνδολος αναδεικνύει τον ρόλο μιας γυναίκας στην άκρη των ιστορικών γεγονότων. Πρόκειται για μια γυναίκα που προσπάθησε να λυτρώσει τον Ιησού, αλλά και τον σύζυγό της, τον Πόντιο Πιλάτο, από τον θάνατο ενός αθώου. Αξιοποιώντας ταυτόχρονα τις ιστορικές πηγές και τις θρησκευτικές αντιλήψεις, ο Δάνδολος υπογράφει ένα μυθιστόρημα που, ενώ διατηρεί την ιστορική και θρησκευτική μνήμη ακέραια, φέρνει στο φως και αποκαθιστά στο ιστορικό γίγνεσθαι τη γενναιόδωρη και θαρραλέα γυναικεία μορφή της Πρόκλας, συζύγου του Πόντιου Πιλάτου, αποτυπώνοντας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις ψυχολογικές διακυμάνσεις του ανθρώπου που, όντας στο περιθώριο, προσπαθεί με κάθε τρόπο να αλλάξει τον ρου των γεγονότων. Ενδεχομένως και της εξελικτικής πορείας της ανθρωπότητας.
Τα πρόσωπα στα οποία στρέφει τον αφηγηματικό του προβολέα ο συγγραφέας είναι πρόσωπα αδρά σκιαγραφημένα. Σάρκινα πρόσωπα γεμάτα αμυχές στην ψυχή τους. Γνώριμα όλα πλην ενός. Της Πρόκλας, της συζύγου του Πόντιου Πιλάτου, που προσπάθησε να ματαιώσει τη δίκη του Ιησού. Ο συγγραφέας όμως βρίσκει την ευκαιρία να αναδείξει την ανθρώπινή τους πλευρά, αποδομώντας συχνά την παγιωμένη στο μυαλό όλων αντίληψη που η θρησκεία έχει δομήσει. Ματωμένος παραδέχεται στη γυναίκα του: «Μας δένει η ορφάνια εμάς τους δυο», γράφει ο συγγραφέας. Ετσι ο Πιλάτος δεν είναι μόνο ο ανάλγητος ήρωας που δεν διστάζει να νίψει τας χείρας του, οδηγώντας από δειλία στη σταύρωση τον Ιησού, αλλά παρουσιάζεται ως ένας άνθρωπος που αγαπάει, ερωτεύεται, ζει προσωπικές στιγμές με τη σύζυγό του, πονάει και κυριολεκτικά διαλύεται από τις ενοχές, βυθίζεται στο σκοτάδι και αναμετριέται με τις σκιές που εμπεριέχουν τον Ιησού, ανήμπορος να διατρανώσει την αντίθετη θέση, αυτή που η Πρόκλα προσπάθησε ατελέσφορα να του εμφυσήσει στο μήνυμά της.
Είναι εντέλει η δίκη αυτή το γεγονός που άλλαξε τον κόσμο ή μια σειρά ανθρώπινων λαθών, παθών και μικροψυχίας; Και ποιος ακριβώς είναι ο ρόλος των δευτεραγωνιστών αυτού του βιβλίου που δορυφορικά κινούνται γύρω από τα γεγονότα διαδραματίζοντας ισχυρότατο ρόλο στην εξέλιξή τους, όπως η γοητευτική αφηγηματικά περίπτωση της Ραχήλ, της φίλης της Πρόκλας, ή του Πετρώνιου Μάξιμου, του ανάλγητου στρατηγού των Ρωμαίων;
Ο Δάνδολος χωρίζει την αφήγηση σε δύο χρόνους. Το παρελθόν, κατά το οποίο γίνεται η σταύρωση, και το τώρα, το οποίο αναφέρεται στο 71 μ.Χ., γεγονός που βοηθά τον αναγνώστη να ακολουθήσει την αφηγηματική προσέγγιση με ιδιαίτερο ενδιαφέρον σχετικά με τον χωροχρόνο και την ανθρωπογεωγραφία του μυθιστορήματος, αλλά και να προσεγγίσει ο ίδιος τις ιδεολογικές και ειδολογικές καταγραφές της εποχής. Ανασυστήνοντας με αυτόν τον τρόπο την εποχή ο συγγραφέας δίνει φωνή στους ήρωες και αποκαθιστά τις λεπταίσθητες ιστορικές ισορροπίες, φέρνοντας στο φως άγνωστες στιγμές της δύναμης του ανθρώπου.
Δομημένη λυρικότητα
Η μαγνητική διάσταση της αφήγησης του Στέφανου Δάνδολου που γνωρίσαμε στα προηγούμενα έργα του υπάρχει και σε αυτό. Διάχυτη αλλά σθεναρά δομημένη λυρικότητα και ρεαλιστική δύναμη, γλώσσα που ρέει και σκηνοθετεί κινηματογραφικές σκηνές, παραμένει ωστόσο μεστή και ακριβής. Ευρηματική η σύλληψη και η ένταξη στη μυθιστορία των κειμένων εκείνων που σχολιάζουν την εποχή και τον ίδιο τον Πιλάτο. Προϊόντα μυθοπλασίας που θα μπορούσαν να είναι καταγεγραμμένες ιστορικές πηγές και αναδεικνύουν το περιθώριο της Ιστορίας, δημιουργώντας μια εμβληματική ατμόσφαιρα στο έργο.
Ενα αξιοδιάβαστο, σύνθετο μυθιστόρημα, με τον Στέφανο Δάνδολο να αποδεικνύει, για μία ακόμη φορά, ότι μπορεί να οδηγεί την αφήγηση στην αρμονία με ευθύνη και δεξιοτεχνία στη διαχείριση της ιστορικής μνήμης.