ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΕΧΛΙΒΑΝΗ
Οι γάτες του Τρίτου και άλλοι ζωντανοί
εκδ. Κίχλη, 2021, σελ. 104
Ο θάνατος των γονιών και ιδίως της μητέρας ισοδυναμεί με την εκσκαφή των θεμελίων καθενός από εμάς, με το κόψιμο της ρίζας του. Γι’ αυτό και κατά κανόνα συνοδεύεται από βαθιά οδύνη, κυρίως υπαρξιακή, που μπορεί να φτάσει ακόμη και στον παραλογισμό.
Ο παραλογισμός, ωστόσο, δεν είναι το στοιχείο που δίνει τον τόνο στην ποιητική συλλογή της Αγγελικής Πεχλιβάνη, τουναντίον: η συλλογή χαρακτηρίζεται από τρυφερότητα και στοργή, οι οποίες ευθύνονται για το γεγονός ότι ο αναγνώστης τελικά παραλαμβάνει ένα γλυκό, καίτοι συγκλονιστικό, αποτέλεσμα.
Δεν είναι πως δεν θρηνεί την απώλεια η Πεχλιβάνη. Τη θρηνεί και μάλιστα βαθύτατα. Ο οριστικός ξεριζωμός από τη μήτρα, η οποία μέσα στα χρόνια έχει πάρει το σχήμα του χαδιού της μάνας, δεν είναι γεγονός που μπορεί απλώς να προσπεραστεί. Η Πεχλιβάνη είναι συντετριμμένη, όμως διαχειρίζεται τη συντριβή της με κοσμιότητα, ακριβώς όπως διαχειρίζεται και τον θυμό και την απελπισία της. «Καθώς κατηφορίζω και βλέπω όλη την πόλη μας να απλώνεται μπροστά μου, σου λέω πως είσαι ο ζωντανός ορίζοντάς μου», μονολογεί στη νεκρή μητέρα της. Ο θάνατος λοιπόν της μητέρας συμπαρασύρει τον υπαρκτό ορίζοντα της ποιήτριας, ο οποίος συνθλίβεται κάτω από το γεγονός. Και κάπως έτσι ο κόσμος για εκείνη μπαίνει σε παύση.
Η ερήμωση που αφήνει πίσω της η απώλεια, ό,τι δηλαδή αποκαλούμε ορφάνια, είναι σπαρακτική. Η Πεχλιβάνη όμως μας δείχνει πώς είναι δυνατό να την εκφράσει κανείς απλά, έστω κι αν οι διαπιστώσεις είναι οδυνηρές ή θρυμματίζουν τη συνήθη ομαλότητα. Την πρώτη ύλη γι’ αυτές τις διαπιστώσεις δίνουν ασφαλώς η μνήμη, αλλά και τα συναισθήματα που ξυπνάει η απώλεια: «Τρεμίζει ο θάνατός σου/ όταν σηκώνεται/ απεγνωσμένος/ ο αέρας μου». Η απόγνωση είναι το κυρίαρχο συναίσθημα της ποιήτριας, η οποία μαθαίνει απ’ την αρχή να ζει, χωρίς τη μάνα πλέον, «σε κέλυφος κενό και ρημαγμένο», πίνοντας «μαύρο γάλα» και αποδεικνύοντας πως το όριο ανάμεσα στη λύπη και στη φρίκη είναι μερικές φορές πολύ λεπτό.
Η μνήμη έπειτα είναι αδίστακτη: «Εκείνο το “παιδί μου”/ εκείνο το χάδι στα μαλλιά» ή το φως που έμενε ανοιχτό στη σκάλα για να επιστρέφει η κόρη με ασφάλεια ή οι μαλακές «κλωστές της φωνής» της μάνας που μετέτρεπαν την κόρη σε «μοχέρ απαλό». Ολα όσα σταμάτησαν να υπάρχουν με τη «στιγμιαία (ένας παλμός, ένας παλμός μόνο) μεταστροφή της τύχης» η οποία δεν είναι άλλη από τη βίαιη διάρρηξη της μεμβράνης που χωρίζει τη ζωή από τον θάνατο. Για να μείνει στη θέση της ένα αβάσταχτο ερώτημα: «Πού είναι τα μάτια σου να δεις που μεγαλώνω μόνο με παρελθόν;».
Η Αγγελική Πεχλιβάνη είναι συντετριμμένη, όμως διαχειρίζεται τη συντριβή της με κοσμιότητα, ακριβώς όπως διαχειρίζεται και τον θυμό και την απελπισία της.
Μετά τον θρήνο για τη μητέρα, ακολουθούν λίγα ποιήματα για τον θάνατο του πατέρα και κατόπιν η συλλογή κλείνει με τον συγκλονιστικό «Επίλογο»:
Τη μέρα που θα εξαφανιστώ θα σέρνω τις ξεχειλωμένες μνήμες της μάνας μου και του πατέρα σαν δύο έλκηθρα στο παιδικό μου χιόνι.
Και ύστερα θα μείνω άλιωτος χιονάνθρωπος μες στο ζεστό φθινόπωρο.
Ο ίσκιος
Αλιωτους χιονάνθρωπους, εγκλωβισμένους στο παιδικό μας χιόνι που παραμένει άθικτο μες στο ζεστό φθινόπωρο της ζωής μας, έτσι μας αφήνει όλους η απώλεια των γονιών μας. Και δεν είναι παράξενο που ο πόνος αυτής της απώλειας γίνεται ο ίσκιος που συνοδεύει τις μέρες μας έκτοτε, όπως και να τον εκφράζουμε, όπως και να τον ζούμε.