ΠΑΤΡΙΣΙΟ ΠΡΟΝ
Το πνεύμα των γονιών μου εξακολουθεί να ανυψώνεται μέσα στη βροχή
μτφρ. Μαρία Παλαιολόγου
εκδ. Ικαρος, σελ. 310
Ευγνωμοσύνη και κριτική, ώσπου να αποδεχθεί αυτό που είπε ο Περόν, «οι γονείς είναι τα κόκαλα πάνω στα οποία τα παιδιά ακονίζουν τα δόντια τους».
Επιστρέφει στη χώρα που θα μπορούσε να την ονομάζει, να τη νιώθει, να είναι η πατρίδα του. Μα δεν είναι. Επιστρέφει χωρίς να το θέλει, έχει φύγει χρόνια τώρα κι έχει προσπαθήσει πολύ και βάναυσα, αυτοκαταστροφικά να ξεχάσει. Εχει αλλάξει χώρες, σπίτια, δουλειές. Εχει μείνει ανέστιος από επιλογή. Δουλεύει και μπορεί να συντηρήσει το σπίτι του και μια κανονική ζωή, και όμως προτιμά να φιλοξενείται σε φίλους, κουβαλώντας τα λιγοστά του υπάρχοντα, έτοιμος κάθε στιγμή να φύγει, να κρυφτεί, να σωθεί. Τον κυνηγάει η μνήμη. Τον καταδιώκουν όσα έζησε στην Αργεντινή της δικτατορίας, προσπαθεί να ξεφύγει, να ξεχάσει, να γίνει ένας άνθρωπος χωρίς μνήμη, χωρίς παρελθόν, χωρίς ρίζες, αναφορές. Και το καταφέρνει. Καταναλώνει φάρμακα και ξεχνάει. Ξεχνάει την ανελευθερία, τη συνωμοτική ζωή των γονιών του, τα τεχνάσματα που του έμαθαν για να ξεφεύγει, μοιάζει να ξεχνάει και τον φόβο, τον τρόμο να επιβιώνει σε μια κοινωνία υπό διαρκή παρακολούθηση.
Ο γονιός του όμως αρρωσταίνει βαριά και νοσηλεύεται, τον καλεί πίσω η αγάπη για τον άνθρωπο που τον γέννησε, η ανάγκη που νιώθει να είναι δίπλα του, να σταθεί όσο μπορεί στην περίσταση, στη μάνα και στην αδελφή του, να μη λείπει αν τυχόν ο πατέρας του πεθάνει. Το μόνο που έχει να κάνει πια είναι να παραμένει και να φροντίζει τον πατέρα του στο νοσοκομείο για όσο του αναλογεί.
Επιστρέφοντας ωστόσο στο πατρικό του, σκαλίζοντας τα γραπτά του δημοσιογράφου πατέρα του, αναζητώντας τη δική του προηγούμενη χαμένη ζωή, θα ανακαλύψει στοιχεία, άρθρα, χάρτες, φωτογραφίες για μια εξαφάνιση, που αποδεικνύεται φόνος. Ενας άντρας δολοφονείται με το χαμηλό κίνητρο των χρημάτων και της περιουσίας του, η σπείρα εντοπίζεται, ομολογεί, τιμωρείται, ο κύκλος αυτού του εγκλήματος κλείνει. Ομως υπάρχει κι ένα άλλο έγκλημα, ο δολοφονημένος αυτός άντρας είχε και μια αδελφή. Μια αδελφή που εξαφανίστηκε ξαφνικά, που κάποιος την είδε για τελευταία φορά σ’ ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης, που κανείς δεν την ξανάδε ποτέ, που η ιστορία της ενδιέφερε τον πατέρα του, αφού μάζευε στοιχεία, δημοσιεύματα, πληροφορίες, μια εξαφανισμένη για πολιτικούς λόγους, μια χαμένη της Ιστορίας που ήταν στην ίδια ιδεολογική μεριά με τους γονείς του· των χαμένων.
Καθώς διαβάζει την ιστορία της εξαφάνισης ο ήρωας του Προν, τόσο κοντά με τον συγγραφέα, ο ίδιος ο συγγραφέας οπωσδήποτε σε πολλές στιγμές, ανακαλεί τα όσα έζησε. Η κοιμισμένη μνήμη του, αυτή η μνήμη που προσπάθησε εντατικά να εξολοθρεύσει για να μπορέσει να συνεχίσει να ζει, ανασταίνεται και ζητάει το αναφαίρετο μερίδιό της απ’ τη ζωή του. Θύμησες της παιδικής ηλικίας εμφανίζονται, το σκοτεινό πολιτικό παρελθόν της Αργεντινής φωτίζεται, οι βαθιά, καλά κρυμμένες αναμνήσεις της οικογενειακής περιθωριακής αντίστασης στη στρατιωτική χούντα αναβιώνουν. Ολη η προσπάθεια του συγγραφέα είναι να πει μια ιστορία που την έχει τυλίξει η σιωπή, αναγνωρίζοντας πάντως ότι αυτή η μυστική γνώση που ανακαλύπτει δεν έχει τη δύναμη της απελευθέρωσης από το παρελθόν, που τόσο εντατικά επιδιώκει, αλλά είναι η αλήθεια που εγκυμονεί κινδύνους και πόνο, «ποτέ δεν θέλεις να ξέρεις ορισμένα πράγματα, γιατί ό,τι ξέρεις ανήκει σε σένα και υπάρχουν συγκεκριμένα πράγματα που ποτέ δεν θέλεις να σου ανήκουν». Η ανάγκη της διάφανης, απόλυτης αλήθειας, η επιθυμία να σπάσει η σιωπή, η βούληση να μάθει ποιος ήταν πραγματικά ο πατέρας του και ο ποιος είναι αυτός ο ίδιος, τον κατατρύχουν. Η οικογένειά του σχηματίστηκε για να είναι άλλοθι νομιμότητας; Ηταν ο ίδιος, η ύπαρξή του ολόκληρη, απλά η εικόνα που ήθελαν οι γονείς του να υπάρχει γι’ αυτούς ώστε να ξεγελούν και να συντηρούν την αντίσταση; Η οικογενειακή φωτογραφία, γονείς και παιδιά, διέλυε τις υποψίες ότι ήταν αντιφρονούντες; Ηταν όλα ένα μεγάλο, τεράστιο, απάνθρωπο ψέμα;
Η βαριά κληρονομιά που χρειάζεται να διαχειριστεί ο συγγραφέας, δεν αφορά μόνον όσα χάθηκαν, όσα έλειψαν, όσα δεν ειπώθηκαν, αλλά αφορά και όσα χαμένα τώρα ανακαλύπτονται, οι συνέπειες που αυτά έχουν, η σκιά που ρίχνουν ξανά. Ψάχνοντας ο πατέρας στο παρελθόν, για τον δολοφονημένο γείτονα και την εξαφανισμένη αδελφή του, οδηγεί τον Προν να ψάξει τον δικό του πατέρα, αυτόν που πάντα, μα πάντα πριν φύγουν έβγαινε πριν από τα παιδιά κι άναβε μόνος τη μηχανή του αυτοκινήτου, και αυτή η μοναχική κίνηση αποκτά ξαφνικά νόημα, ήταν η κίνηση της προστασίας, της πρόνοιας, του φόβου, της αγάπης.
Μικρά κοφτά κεφάλαια, κάποια μόλις λίγων αράδων μεταδίδουν το άγχος, την ταραχή, το επώδυνο της γραφής. Εφιάλτες που γεννιούνται από τις μνήμες, η αναζήτηση της αλήθειας και μόνον, η ενοχή, μικρά ψέματα συμπόνιας και η ανάγκη ο Προν να δώσει στους γονείς του την άφεση και τα εύσημα για τον αγώνα που έκαναν, τη ζωή που διάλεξαν, τη δύναμη που στράγγισαν. Ευγνωμοσύνη και κριτική, ευαισθησία και ψυχρότητα, κατανόηση και λύπη, ώσπου να αποδεχθεί αυτό που είπε ο Περόν, «οι γονείς είναι τα κόκαλα πάνω στα οποία τα παιδιά ακονίζουν τα δόντια τους».