«Μαθήματα» αγάπης στο Ρίο ντε Τζανέιρο

«Μαθήματα» αγάπης στο Ρίο ντε Τζανέιρο

Μια διεισδυτική ματιά στη Βραζιλία του 19ου αιώνα

4' 11" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΓΙΟΑΚΙΜ ΜΑΡΙΑ ΜΑΤΣΑΝΤΟ ΝΤΕ ΑΣΙΣ
Απομνημονεύματα του Αϊρες…
αυτό που οι άνθρωποι αποκαλούν έρωτα
μτφρ.: Νίκος Πρατσίνης
εκδ. Ροές, σελ. 316

Ο Ματσάντο ντε Ασίς ήταν γιος φτωχού απελεύθερου μιγά και Πορτογαλίδας οικονομικής μετανάστριας, η μητέρα του ήταν πλύστρα. Ο ίδιος δεν σπούδασε, μεγάλωσε με μητριά που τον αγαπούσε και τον φρόντισε σαν δικό της παιδί, εξελίχθηκε σε βιβλιοφάγο και πολύγλωσσο, τον χαρακτήριζαν μια φιλασθένεια και η επιληψία, η τραυλότητα και η δύσκολη όψη του, φτιαγμένη δίχως αυτό που αναγνωρίζουμε ως όμορφο. Ομως χαρακτηρίστηκε ο μεγαλύτερος μαύρος συγγραφέας μέχρι σήμερα, χάρη στη διεισδυτικότητα του βλέμματός του και στη γραφή του, που κατάφερε να αποτυπώσει όσα ορίζουν τον βραζιλιάνικο χαρακτήρα του 19ου αιώνα: ειρωνεία και χιούμορ, αυτοσαρκασμός και λεπτή κυνικότητα, ελαφράδα και λύπη, καρτερία και πείσμα, εθνική υπερηφάνεια και μια αίσθηση κατωτερότητας απέναντι στην Ευρώπη.

Τον συγγραφέα απασχολεί η κατάργηση της δουλείας, όπως και ο υφιστάμενος δεσμός της χώρας του ως αποικίας με τη μητρόπολη Πορτογαλία.

Το 1888, ο Αϊρες, έχοντας ολοκληρώσει ήδη από την προηγούμενη χρονιά την πορεία του στη διπλωματία, επιστρέφει από την Ευρώπη στη χώρα του, στην πόλη του, το Ρίο ντε Τζανέιρο. Δεν τον συντροφεύει κανείς, είναι χήρος και άκληρος, η μόνη του οικογένεια είναι η αδελφή του. Εντάσσεται δειλά δειλά στην κοινωνική ζωή της πόλης. Αρχίζει καθημερινά, όταν η μέρα του έχει τελειώσει, να κρατάει ημερολόγιο με τις σκέψεις, τις εντυπώσεις, τα συμβάντα και τις συναναστροφές του. Κι έτσι ξετυλίγει ολόκληρη την καθημερινότητα της άνετης μεσαίας τάξης της Βραζιλίας, που ζει μια ήσυχη, προδιαγεγραμμένη ζωή.

Ισως όχι και τόσο. Οι Αγκιάρ, ένα ζευγάρι μεσήλικων, άκληροι μα ταυτόχρονα γονείς με έναν περίεργο τρόπο, γονείς από γενναιοδωρία και αγάπη, θα γίνουν οι πιο στενοί του γνωστοί και η σχέση του μαζί τους θα προσδιορίσει σε μεγάλο βαθμό και τη δική του σχέση με την όλη κοινωνικότητά του. Ο Αϊρες θα ερωτευτεί. Μια πολύ μικρότερή του χήρα, τη χήρα του Νορόνια, μια όμορφη γυναίκα που φέρει το πένθος της με σιωπή και σεβασμό, γεννώντας μέσα του τη διάθεση για ζωή και χαρά. Τη λένε Φιντέλια, μα δεν είναι πλασμένη για να δώσει σε κείνον την ευτυχία. Θα παραιτηθεί πολύ γρήγορα από αυτό το συναίσθημά του χωρίς εσωτερικούς τριγμούς και απογοητεύσεις, και θα αποδεχθεί ότι αφού δεν υπάρχει καμία προοπτική μπορεί να συνεχίσει να απολαμβάνει τις ξεκούραστες ημέρες του συνταξιούχου.

«Μαθήματα» αγάπης στο Ρίο ντε Τζανέιρο-1

Στις ημερολογιακές καταγραφές αναδύονται όλες οι πλευρές της καθημερινής ζωής της εποχής. Συναντήσεις κοινωνικές που επιτρέπουν έξυπνη κακεντρέχεια και καλοπροαίρετο, άκακο κουτσομπολιό, περιγραφές των οικονομικών παραμέτρων που ορίζουν τα περιθώρια μιας καλής ζωής, η σχέση των αφεντικών με τους δούλους, η αγροτική ζωή στα περίχωρα. Τη χρονική περίοδο που ο Αϊρες κρατάει ημερολόγιο, το μείζον πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό γεγονός είναι η κατάργηση της δουλείας, η διαχείριση των απελεύθερων.

Αν οι περιγραφές των εξωτερικών χαρακτηριστικών της ζωής είναι λεπτομερείς, επαναλαμβανόμενες, κάποτε πανομοιότυπες, η παρατήρηση του εσωτερικού των ανθρώπων που περιστοιχίζουν τον Αϊρες είναι γοητευτική. Τίποτα δεν είναι σε ευθεία, κανένα συναίσθημα δεν είναι αταλάντευτο εκτός από την αγάπη, τη φροντίδα, την προστατευτικότητα του ενός για τον άλλο στους Αγκιάρ. Μα και αυτοί ως προς τους τρίτους, ιδίως ως προς τα δύο «σαν παιδιά τους» έχουν συνεχείς μεταστροφές, αμφιβολίες, απογοητεύσεις, μέχρι να καταλήξουν στην απόλυτη εκπλήρωση των προσδοκιών τους, που δεν είναι άλλη από το να τα δουν παντρεμένα. Εξαιρετικά διεισδυτικός και ταυτόχρονα απόλυτα διακριτικός, κομψός μέσα στην αταραξία του ο Αϊρες διαπιστώνει αισθήματα και προθέσεις, συνδυάζει βουλήσεις με ενέργειες, ανάλαφρα καταλήγει σε συμπεράσματα που τον δικαιώνουν. Στέκει με ένα σκωπτικό χαμόγελο απέναντι σε σχέσεις που δημιουργούνται και διαλύονται, σε ήθη που μοιάζουν παρωχημένα και ξένα –τι άλλο μπορεί να είναι άραγε η αντιπάθεια μεταξύ οικογενειών που τα παιδιά τους αποφασίζουν να παντρευτούν και προκαλούν τη διακοπή της σχέσης με τους γονείς;– στη δική του μοναξιά που δεν την επέλεξε και δεν μπόρεσε να την άρει.

Η Ευρώπη

Ολος αυτός ο περίγυρος συντηρεί κι έναν εξαιρετικό θαυμασμό για την Ευρώπη. Είναι η ήπειρος που εκπροσωπεί τον πολιτισμό που τους αφορά, είναι ο προορισμός που επιλέγουν για την ταξιδιωτική εμπειρία, είναι ο τόπος που τους καλεί αν θέλουν να προοδεύσουν, να αυτονομηθούν, να βγουν από τα στενά όρια της πατρίδας και να νιώσουν μέρος ενός κόσμου που εξελίσσεται και τους περιλαμβάνει. Με τον τρόπο αυτό, γίνεται εφικτή από τον συγγραφέα η αποτύπωση μιας στάσης ζωής. Τον απασχολεί η κατάργηση της δουλείας, όπως και ο υφιστάμενος δεσμός της χώρας του ως αποικίας με τη μητρόπολη Πορτογαλία, προσπαθεί να ορίσει τα όρια ρεαλισμού και ρομαντισμού ταλαντευόμενος με ασυνέπεια ανάμεσα στα δύο, τον απασχολούν οι σχέσεις εξ αίματος, εξ αγχιστείας και οι σχέσεις που επιλέγουμε άκριτα, με μόνο θεμέλιο την αγάπη.

Ο Αϊρες περιδιαβαίνει το Ρίο ντε Τζανέιρο και το ξαναθυμάται μετά τη μακρόχρονη απουσία του, μα ταυτόχρονα το αποχαιρετά με επίγνωση ότι ο χρόνος ζωής που απομένει είναι λίγος, αντιστρόφως ανάλογος της συγκίνησης που του προκαλούν η πόλη, η γέννηση του έρωτα, η συντήρηση της μακρόχρονης, για μια ολόκληρη ζωή, καλής συζυγικής σχέσης των φίλων του, η φροντίδα της αδελφής του. Για να καταλήξει ίσως πως ο καθένας αγαπά με τον τρόπο του. Λίγη σημασία έχει ο τρόπος, το ουσιαστικό είναι να ξέρει να αγαπά.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή