Γκέοργκ Τρακλ
«Ενας οδοιπόρος στον μαύρο άνεμο»
Ποιήματα
Εισαγωγή-μτφρ.: Ιωάννα Αβραμίδου
εκδ. «Νησίδες»
σελ. 172, ευρώ 14
«Η νεωτερική ποίηση», γράφει ο κριτικός Ούγκο Φρίντριχ, «εξαναγκάζει τη γλώσσα να αναλάβει ένα παράδοξο έργο, δηλαδή να εκφράζει ένα νόημα και συγχρόνως να το συγκαλύπτει. Η σκοτεινότητα απομακρύνει τη γλώσσα από την καθημερινή της λειτουργία και την αφήνει να μετεωρίζεται δίχως να μπορεί να μας πλησιάσει». Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα, σύμφωνα με τον Φρίντριχ, η ποίηση του Αυστριακού Γκέοργκ Τρακλ, που πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο πρωτοστάτησε στο αισθητικό κίνημα του εξπρεσιονισμού, ενώ η ενηλικίωσή του συνέπεσε με τα «χρυσά χρόνια» της βιεννέζικης πρωτοπορίας.
Γεννημένος στο ειδυλλιακό Σάλτσμπουργκ το 1887, ο Τρακλ θα ζήσει την ακμή αλλά και τη δραματική διάλυση της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας. To 1908 εγκαθίσταται στη Βιέννη για να σπουδάσει στη Φαρμακευτική Σχολή (εκεί μάλλον εθίζεται στις ναρκωτικές ουσίες), συναναστρέφεται τον γνωστό ζωγράφο Οσκαρ Κόκοσκα, τον αιρετικό δοκιμιογράφο Καρλ Κράους και δημοσιεύει τα πρώτα του ολοκληρωμένα ποιήματα στα λογοτεχνικά περιοδικά της πρωτεύουσας.
Οι νεανικοί στίχοι του, βαθιά επηρεασμένοι από τους ύμνους του Χέλντερλιν, εντυπωσιάζουν με τον ελεγειακό τους τόνο, αλλά η άλογη εικονοποιία τους και οι τολμηροί συμβολισμοί συσκοτίζουν το νόημα αντί να το φωτίζουν, καθιστώντας πολλές στροφές απροσπέλαστες στον αναγνώστη του 1900.
«Χαρά όταν σε ψυχρές κάμαρες ηχούσε εσπερινή σονάτα/ σε καστανόχρωμα δοκάρια/ πρόβαλε έρποντας γαλάζια πεταλούδα από το ασημένιο της κουκούλι/ Ω η εγγύτητα του θανάτου. Σε πέτρινο τείχος/ έγερνε ένα κίτρινο κεφάλι, σιωπούσε το παιδί/ όταν εκείνο το Μάρτη έφθινε η Σελήνη».
Ασφαλώς το κορυφαίο επεισόδιο της ζωής του Τρακλ είναι η συμμετοχή του στον πόλεμο που ξεσπά το 1914. Επιστρατεύεται στο υγειονομικό σώμα και υπηρετεί στο μέτωπο της Ανατολικής Γαλικίας ως νοσοκόμος. Τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς θα αυτοκτονήσει στο στρατιωτικό νοσοκομείο της Κρακοβίας λαμβάνοντας υπερβολική δόση κοκαΐνης, σοκαρισμένος, όπως λέγεται, από τις εικόνες φρίκης που αντίκρισε στα πεδία των μαχών.
Τα τελευταία του ποιήματα θα αποδειχθούν προφητικά για τον όλεθρο που θα βιώσει η Ευρώπη δύο φορές μέσα στον ίδιο αιώνα.
«Ω αγκάθι του θανάτου/ Χλωμοί κοιταζόμαστε στο δρόμο του Γολγοθά/ και σε ασημένια μάτια/ καθρεφτίζονται οι μελανές σκιές της ερημιάς».
Οι νέοι του Μεσοπολέμου θα δουν στο πρόσωπο του Τρακλ έναν πνευματικό οδηγό, μια έντιμη φωνή διαμαρτυρίας, αναγνωρίζοντας στο έργο του «το ύφος της μεγαλοφυΐας», όπως έγραψε ο φιλόσοφος Λ. Βίτγκενσταϊν.
Στην παρούσα έκδοση, εκτός από τον κατατοπιστικό πρόλογο και τις εκτενείς σημειώσεις, ιδιαίτερη μνεία οφείλουμε στη μετάφραση της Ιωάννας Αβραμίδου, που αποδίδει σε εύχυμα ελληνικά τους γλωσσικούς πειραματισμούς του γερμανόφωνου εξπρεσιονιστή.