Τα μαθήματα στην Ιατρική και στη Δικαστική Σχολή ξεκινούσαν στις 8 το πρωί με τη Μερική Παθολογία και τον Εμπορικό Νόμο αντίστοιχα, ενώ οι φοιτητές της Θεολογίας και της Φιλοσοφικής έφταναν στο Πανεπιστήμιο Αθηνών μετά τις 11 το πρωί, όπως διαβάζουμε στο πρώτο πρόγραμμα μαθημάτων που εκδόθηκε τη χρονιά ίδρυσης του ιδρύματος το 1837. Από τότε εκκινούν τα σπάνια τεκμήρια του Ιστορικού Αρχείου του ΕΚΠΑ που φέτος συμπληρώνει 25 χρόνια λειτουργίας. Ανάμεσά τους παρατηρούμε τη Διδακτορική Εξέταση του Γεωργίου Παπανικολάου με βαθμό «Λίαν Καλώς» και του Νίκου Καζαντζάκη με «Αριστα», το απολυτήριο γυμνασίου που κατέθεσε ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος για την εγγραφή του το 1936, αλλά και την αίτηση ανανέωσης εγγραφής του Ελευθέριου Βενιζέλου στη Νομική Σχολή. «Οι συλλογές του αρχείου υπερβαίνουν τα 2 εκατομμύρια τεκμήρια και ένα τμήμα τους είναι ψηφιοποιημένο», σημειώνει ο ιστορικός και αναπληρωτής πρόεδρος του αρχείου, Ευάγγελος Καραμανωλάκης. Στον ιστορικό και πολιτιστικό πλούτο του αρχείου εντοπίζονται τα ίχνη σπουδαίων προσωπικοτήτων που πέρασαν από το πανεπιστήμιο, όπως του Κωστή Παλαμά που διετέλεσε γραμματέας του ιδρύματος και του Εμμανουήλ Ροΐδη ως διευθυντή της πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης.
Από τη μελέτη των τεκμηρίων προκύπτουν ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την κοινωνική ζωή και την ανάπτυξη της πόλης, όπως η δημιουργία των Εξαρχείων και της Νεάπολης για τη στέγαση της νέας κοινωνικής ομάδας, τους φοιτητές. Αν και γίνονταν δεκτοί χωρίς εξετάσεις παρά μόνο με απολυτήριο γυμνασίου, υπήρχαν μόνο τρία γυμνάσια στο νεοϊδρυθέν ελληνικό κράτος και έτσι οι σπουδές απευθύνονταν κατά κύριο λόγο στα μεσαία και ανώτερα κοινωνικά στρώματα. «Οι φοιτητές αργούσαν και τότε να πάρουν πτυχίο. Γρήγορα μπήκαν στο παιχνίδι της πολιτικής, ενώ οι πρώτες καταλήψεις έγιναν το 1895», σημειώνει ο κ. Καραμανωλάκης. Το πανεπιστήμιο, επισημαίνει, ήταν ανοιχτό στην κοινωνία, ιδρύοντας τον θεσμό των «ακροατών» για όσους ήθελαν να παρακολουθούν τις διαλέξεις, ενώ είχε ιδρύσει και την «αστυκλινική» με δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Οι πρώτες γυναίκες φοιτήτριες έγιναν δεκτές το 1890 και προτιμούσαν την Ιατρική Σχολή, ενώ μετά το 1860 υπερτερούσε η Νομική για όλους, καθώς εξασφάλιζε μια θέση στην κρατική μηχανή.
Νέος χώρος φύλαξης
Αν και τα τεκμήρια φυλάσσονται με μεγάλη φροντίδα, είναι επιθυμητή η βελτίωση των συνθηκών συντήρησης και γι’ αυτό προετοιμάζεται η μεταφορά τμήματος του αρχείου σε νέο χώρο στο κέντρο της Αθήνας. «Το πολυτιμότερο υλικό βρίσκεται στην έδρα του αρχείου, ενώ το υπόλοιπο είναι διάσπαρτο στις σχολές. Στόχος μας είναι να ενοποιηθούν οι χώροι και να υπάρξουν άριστες συνθήκες για τη φύλαξη των συλλογών», τονίζει ο κ. Καραμανωλάκης.