«Μακάρι να επισκέπτονται την έκθεση όλο και περισσότεροι μη μυημένοι στη μουσική του Νίκου Σκαλκώτα», μας λέει η μουσικολόγος Βάλια Βράκα, υπεύθυνη Αρχείου Ελληνικής Μουσικής (Σύλλογος Οι Φίλοι της Μουσικής – Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη»). «Διότι μια περιήγηση ανάμεσα στα εκθέματα θα τους βοηθήσει να εξοικειωθούν με τον άνθρωπο πίσω από το έργο. Συνεπώς η έκθεση βοηθά να δημιουργήσουμε μελλοντικούς ακροατές της μουσικής του, όσο κι αν κάποιες από τις δημιουργίες εξακολουθούν να δυσκολεύουν στο άκουσμά τους το ευρύ κοινό».
Η συνομιλία μας γίνεται με αφορμή την έκθεση τεκμηρίων και αρχειακού υλικού που εγκαινιάστηκε πριν από λίγες ημέρες στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με τίτλο «Ανακαλύπτοντας τον Σκαλκώτα». Πρόκειται για το αποκορύφωμα των εκδηλώσεων του έτους Σκαλκώτα, που γιορτάζεται με αφορμή τη συμπλήρωση 70 χρόνων από τον θάνατο του συνθέτη. Διοργανώνεται από τον Σύλλογο «Οι Φίλοι της Μουσικής» και τη Μουσική του Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη», η οποία έχει πλέον την ευθύνη της φύλαξης αλλά και αξιοποίησης του σπάνιου αυτού αρχείου. Το Αρχείο του Νίκου Σκαλκώτα άρχισε να δημιουργείται ουσιαστικά αμέσως μετά τον θάνατό του χάρη στην πρωτοβουλία φίλων και θαυμαστών του.
Φέτος παρουσιάζεται στο κοινό για πρώτη φορά με τη συμβολή των «Φίλων της Μουσικής», που τονίζουν τη σημασία της δημοσιοποίησης του δίνοντάς μας την ευκαιρία να ανακαλύψουμε για πρώτη φορά τα επί χρόνια κρυμμένα ντοκουμέντα που αφορούν τη ζωή και το έργο του συνθέτη.
«32 τεμάχια για πιάνο σόλο». Η σελίδα τίτλου του χειρόγραφου έργου του Νίκου Σκαλκώτα (1940) (αριστερά επάνω και κάτω). «Nikos Skalkottas 4 Greek Dances». Εξώφυλλο δίσκου 45΄΄. Ερμηνεύει η Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης υπό τη διεύθυνση του Δημήτρη Μητρόπουλου. (Ηχογράφηση 1956) (δεξιά επάνω). Λεπτομέρεια από την έκθεση (δεξιά κάτω).
«Του το οφείλουμε όλοι», σχολιάζει η κυρία Βράκα, μιλώντας με θαυμασμό για τον Ελληνα συνθέτη, ο οποίος παρότι αναγνωρίζεται ως μία από τις σημαντικότερες μορφές στον χώρο της ελληνικής μουσικής δημιουργίας κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, το έργο του παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστο. Περιλαμβάνει όλα τα είδη μουσικής, πλην της όπερας. Η ιδιομορφία του ύφους της μουσικής του έγκειται στην πρωτοτυπία της παράλληλης ενασχόλησης με δύο εντελώς διαφορετικά ιδιώματα: της τονικής και της ατονικής μουσικής γλώσσας, σε ανοιχτή συνομιλία με τη νεοκλασική τεχνοτροπία και την ελληνική εθνική ταυτότητα. Η αναγνώριση του έργου του υπήρξε ως επί το πλείστον μεταθανάτια. Μόνο τρία από τα έργα του εκδόθηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του, ενώ ελάχιστα από αυτά της αθηναϊκής περιόδου ευτύχησε να τα ακούσει να εκτελούνται δημόσια. Εξαίρεση αποτελούν η μουσική μπαλέτου («Η Λυγερή κι ο Χάρος» και «Η θάλασσα»), ορισμένοι από τους «36 Ελληνικούς Χορούς» και λιγοστά έργα μουσικής δωματίου.
Η ανάπτυξη της έκθεσης ακολουθεί ιστορική σειρά και διακρίνεται σε δύο τμήματα: το πρώτο αφορά τη ζωή του συνθέτη και εξελίσσεται χρονολογικά από τη γέννησή του στη Χαλκίδα το 1904 και τη μετέπειτα εγκατάσταση στην Αθήνα έως τον πρόωρο θάνατό του το 1949. Ενα επιτοίχιο επεξηγηματικό κείμενο συνοδεύει την πορεία του επισκέπτη ανάμεσα στα εκθέματα, συμπληρώνοντας την περιήγηση με χρήσιμες ιστορικές πληροφορίες για το πρώτο μισό του 20ού αιώνα – την εποχή που έζησε στην Αθήνα και στο Βερολίνο των σπουδών του. Στο δεύτερο τμήμα της περιλαμβάνει χειρόγραφα και παρτιτούρες, ενώ όλο το εποπτικό υλικό συνοδεύεται από μικρά ηχητικά αποσπάσματα των συνθέσεών του. Η γνωριμία με τον Νίκο Σκαλκώτα ολοκληρώνεται από ένα εικοσάλεπτο ντοκιμαντέρ, παραγωγής του Μεγάρου Μουσικής, για την προσωπικότητα και το έργο του συνθέτη.
Η έκθεση παρουσιάζεται στο φουαγιέ του ισογείου της αίθουσας «Χρ. Λαμπράκης» έως τις 31/1 με ελεύθερη είσοδο.