O Ουίλιαμ Σαίξπηρ έγραψε τον «Μάκμπεθ» στις αρχές του 18ου αιώνα φτιάχνοντας μια τραγωδία για την απληστία της εξουσίας που δομείται γύρω από το πρόσωπο του «αδύναμου» Σκωτσέζου στρατηγού και της γυναίκας του Λαίδης Μάκμπεθ, που κινεί στην πραγματικότητα τα νήματα της ιστορίας.
Σχεδόν έναν αιώνα μετά, ο Τζουζέπε Βέρντι είδε, σύμφωνα με αναλυτές, στη σαιξπηρική τραγωδία το όχημα για να μιλήσει για τη διασπασμένη Ιταλία της εποχής του και την επιθυμία του ιταλικού λαού για ανεξαρτησία και δημιούργησε μάλιστα δύο εκδοχές, μία το 1847 και μία το 1865 (μετά τη δημιουργία του ιταλικού βασιλείου), η οποία παίζεται μέχρι σήμερα. Στον «Μάκμπεθ» ο Νοτιοαφρικανός σκηνοθέτης Μπρετ Μπέιλι είδε την ιστορία του πολύπαθου Κονγκό. «Ηθελα να πω την ιστορία του πολέμου στο Κονγκό, του πολέμου που σκότωσε 6 εκατομμύρια ανθρώπους τα τελευταία 20 χρόνια. Στην ιστορία ένας τυραννικός ηγέτης παίρνει τον θρόνο και στο κυνήγι του πλούτου και της εξουσίας προκαλεί ακόμη περισσότερο θάνατο και καταστροφή στη χώρα του. Αυτή είναι η ιστορία του Κονγκό», λέει στην «Κ» ο Μπρετ Μπέιλι.
Οι τρεις μάγισσες
Στον «Μάκμπεθ» το μεταφυσικό στοιχείο παρεμβαίνει και αλλάζει την πορεία του τραγικού στρατηγού. Τρεις μάγισσες συναντούν τον στρατηγό και τον σύντροφό του Μπάνκο και προφητεύουν ότι ο στρατιωτικός θα γίνει βασιλιάς. Η προφητεία οδηγεί τον Μάκμπεθ σε μια σειρά από φόνους, σε μια πορεία προς την τρέλα και τον θάνατο. Για τον Νοτιοαφρικανό σκηνοθέτη, οι «μάγισσες» λειτουργούν ως Δούρειος Ιππος για την αποσταθεροποίηση του Κονγκό. «Πολλά από τα προβλήματα του Κονγκό προκαλούνται από τη μεγάλη ζήτηση των φυσικών πόρων της χώρας. Οι συγκρούσεις τροφοδοτούνται όχι μόνο από τοπικές ομάδες ανταρτών αλλά και από πολυεθνικές εταιρείες που αναζητούν πρόσβαση στα ορυκτά κοιτάσματα της χώρας. Χρησιμοποιώ τις μάγισσες του “Μάκμπεθ” για να αναφερθώ στη διείσδυση και την αποσταθεροποίηση της χώρας από εξωτερικές δυνάμεις», τονίζει.
Αποκατάσταση της τάξης
Ο θάνατος του Μάκμπεθ στο τέλος της ιστορίας και η στέψη του νέου βασιλιά σηματοδοτεί για τον Σαίξπηρ και τον Βέρντι την αποκατάσταση της «τάξης» και το τέλος των συμφορών. Κάτι τέτοιο όμως δεν ισχύει στην εκδοχή του Μπρετ Μπέιλι. «Δεν βλέπω να τελειώνουν σύντομα οι συγκρούσεις στο Κονγκό. Υπάρχει ένα σπιράλ βίας που γίνεται ολοένα και πιο σκοτεινό και βαθύ. Η τελική εικόνα της παράστασης είναι το σώμα του Μάκμπεθ που κείτεται στη σκηνή και μια χορωδία προσφύγων που θρηνούν για τη χώρα που αγαπούν. Δεν υπάρχει λύση», σημειώνει ο σκηνοθέτης.
Στην όπερα του Μπέιλι, ο Bέλγος συνθέτης Φαμπρίτσιο Κασόλ μετέγραψε τη μουσική του Βέρντι για 12 μουσικούς και 10 μονωδούς ώστε να προσαρμοστεί στις ανάγκες της παράστασης. Τη διαβαλκανική No Borders Orchestra διευθύνει ο Πρέμιλ Πέτροβις.
Ο Μπρετ Μπέιλι καταπιάστηκε με την όπερα του Βέρντι το 2001 και το 2007 αναφερόμενος γενικότερα στην ιστορία της Αφρικής, ενώ η εκδοχή που θα παρουσιάσει στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών με την ομάδα του, Third World Bunfight, αναφέρεται συγκεκριμένα στο Κονγκό. Το έργο του γνωστού καλλιτέχνη επικεντρώνεται κυρίως γύρω από τη μετα-αποικιοκρατική κατάσταση της Αφρικής, ενώ πρόσφατα είδαμε στην Αθήνα την έκθεση «Exhibit B», μια «ζωντανή εγκατάσταση» που παρουσίαζε τις βάναυσες πολιτικές, τη βία και τη σκληρότητα των αποικιακών ευρωπαϊκών δυνάμεων στη Μαύρη Ηπειρο.
«Μάκμπεθ» του Τζ. Βέρντι, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, 22 και 23/7, 9 μ.μ.