ΝΙΚΟΛΑΪ ΓΚΟΓΚΟΛ
Παντρολογήματα
σκηνοθ.: Γιάννης Μπέζος
θέατρο: «Αλίκη Βουγιουκλάκη» – Νταμάρι Βριλησσίων
Εχω ξεμάθει τόσο να γελάω σε (θερινή κυρίως) παράσταση, που αν μου τύχει, κλαίω με δάκρυα. Βλέποντας σε νταμάρι της Αττικής τον γεμάτο αυθεντικές γκογκολικές αυθαιρεσίες Γκόγκολ του Γιάννη Μπέζου κι ενός θαυμάσιου θιάσου, σκεφτόμουν γελω-δακρύζοντας πόσο ευτυχισμένο θα κάναμε εκείνον τον μέγιστο μελαγχολικό της ευθυμίας και της κοινωνικής σάτιρας, του οποίου η πεζογραφία και δραματουργία μπόλιασε ολόκληρη σχεδόν τη ρωσική λογοτεχνία του 19ου και του 20ού αιώνα.
Ο Πούσκιν, ο μεγάλος του θαυμαστής και φίλος –από ιδέα δική του γεννήθηκαν τα «Παντρολογήματα»–, έλεγε πως «κανένας συγγραφέας δεν έχει το χάρισμα να ξεσκεπάζει τόσο ωμά τη χυδαιότητα της ζωής, να περιγράφει με τόση δύναμη την ταπεινότητα των ευτελών». Και άλλοι σπουδαίοι μελετητές του Γκόγκολ υπερθεματίζουν αργότερα: «Δεν παραμορφώνει επιπόλαια, επιλέγει το ουσιώδες χαρακτηριστικό, κι έτσι η γελοιογραφία του είναι βαθύτατα αληθινή και πανανθρώπινη. Με το γέλιο στα χείλη, εισχωρεί κατευθείαν στις πιο απόκρυφες πτυχές των ακάθαρτων και πονηρών ψυχών».
Ο Γιάννης Μπέζος μελέτησε σε βάθος, παλιότερα αλλά και τώρα, στην παραγωγή του Φεστιβάλ Αθηνών, τον Γκόγκολ και τη σάτιρά του. Τόσο η μεταφραστική όσο και η σκηνοθετική του δουλειά στα «Παντρολογήματα» μαρτυρούν γνώση και συγγένεια θεατρική. Η επιλογή του θιάσου, ο συντονισμός τόσων ταλέντων σ’ ένα ομοιογενές ύφος, σε μια κοινή κατεύθυνση δημιουργικής, απολαυστικής σπουδής, εύστοχης επικαιροποίησης και εμπνευσμένης αυθαιρεσίας, απογείωσε αυτό το: «Πέρα για πέρα απίθανο συμβάν σε δύο πράξεις», όπως λέει ο υπότιτλος του έργου. Και το «συμβάν»; Ο καμένος από την επιτήδεια προξενήτρα Φιόκλα και τον γάμο του, Κατσκαριόφ, θέλει να την παραμερίσει και ν’ αναλάβει ο ίδιος να παντρέψει τον νωθρό και αναποφάσιστο για γάμο φίλο του Ποτκαλιόσιν με την ντροπαλή αλλά ώριμη για ζευγάρωμα Αγάφια, κόρη πλούσιου εμπόρου. Τους υπόλοιπους μνηστήρες που έχει κουβαλήσει η Φιόκλα, καταφέρνει ο χαιρέκακος Κατσκαριόφ να τους διώξει. Κι ενώ ο Ποτκαλιόσιν δέχεται αρχικά να γίνει αμέσως ο γάμος, τελικά κυριεύεται από προγαμιαίο τρόμο και το σκάει από το παράθυρο της στολιζόμενης νύφης.
Η φαρμακερή σάτιρα εστιάζεται στην καινούργια τάξη μικροαστών, εμπόρων, συντηρητικών απόστρατων, και στον στενόμυαλο κόσμο των δημοσίων υπαλλήλων της εποχής του. Ενα στρόβιλο λαγνείας, απληστίας, βλακείας, κακίας, αλαζονείας, ενεργοποιούν επίλεκτα φαρσικά στοιχεία που τελικά μετατρέπονται σε κωμικοτραγικά ακυρώνοντας τις προσδοκίες όλων.
Τι εξαιρετική σπουδή κωμικού, σωματικού θεάτρου για τον βαρήκοο απόστρατο του Ναυτικού, Ζεβάκιν, από τον Τάσο Γιαννόπουλο! Θύμιζε ζωντανεμένη κούκλα από λαϊκό ρωσικό κουκλοθέατρο (σημαντικό για τη διαμόρφωση του συγγραφέα) δίχως να παραλείπει την ανθρώπινη γελοιότητα του αρχέτυπου.
Τι συνέπεια όψης, κίνησης, ήθους, ύφους για τον κομψευόμενο «διανοούμενο» Ανούτσκιν από την οξυδέρκεια, το μέτρο και την εσώτερη σύλληψη του απολαυστικού Κώστα Μπερικόπουλου.
Ξεκαρδιστική φιγούρα ο έτερος γαμπρός, Στραπατσάδας, του Δημήτρη Δεγαΐτη, νωθρός, υπέρβαρος βολεψάκιας, σαρκίο απληστίας και βλακείας. Εξοχη η γλωσσού, χαιρέκακη, τσαγανοσπιρτόζα υπηρέτρια Ντουνιάσκα της Ολγας Ιωσηφίδου, όπως και η θεία-κέρβερος Αρίνα της Σύρμως Κεκέ, ρόλοι περιφερειακοί, που στα χέρια τους κατέκτησαν χώρο και αναφορές ευανάγνωστες.
Ο Παναγιώτης Κατσώλης έπεισε στον… τριπλό ρόλο: του αναιδούς, ψηλομύτη υπηρέτη Στεπάν, του ευφάνταστα μεταμορφωμένου εμπόρου μαλλιού –κρυμμένου πίσω από τα μαλλιά του–- Σταρικόφ και του ηθοποιού-συνδέσμου με κοινό και εργοδοσία. Εξαιρετικά μελετημένη η, ντροπαλή αλλά κρυφού ερωτικού οίστρου, Αγάφια της Κατερίνας Λυπηρίδου. Λίγο νευρωτική, λίγο σαχλή, αλλά στο τέλος αξιολύπητα παρατημένη νύφη.
Γιάννης Μπέζος και Ναταλία Τσαλίκη, μοναδικοί στην εξαιρετική μανιέρα τους ο καθένας, κωλοπετσωμένος δαίμονας αυτή, επηρμένος στρατηγίσκος της πανωλεθρίας αυτός, έσυραν το άρμα της παράστασης παραχωρώντας όμως προβάδισμα στον Χρήστο Λούλη. Αυτόν τον έξοχο, πολυεπίπεδο κωμικό, που αναδύθηκε μέσα από τον ζεν πρεμιέ, τον ρολίστα, τον πρωταγωνιστή αρχαίων δραμάτων. Ο Ποτκαλιόσιν του ήταν αποκάλυψη! Χρησιμοποιώντας όλες τις αποθησαυρισμένες εμπειρίες των διαδρομών του, έκανε ήδη σχολή.
Σκηνικό – κοστούμια (Αγγελος Μέντης), μουσική – τραγούδια (Θοδωρής Οικονόμου), φωτισμοί (Ελευθερία Ντεκώ) σήκωσαν την παράσταση σε ξεχασμένα –για θερινή παραγωγή– επίπεδα.