ΦΡ. ΓΚΟΥΝΤΡΙΧ – ΑΛ. ΧΑΚΕΤ
Το ημερολόγιο της Αννας Φρανκ
σκηνοθ.: Αλέξανδρος Κοέν
θέατρο: Χυτήριο
ΛΟΥΝΤΜΙΛΑ ΡΑΖΟΥΜΟΒΣΚΑΓΙΑ
Αγαπητή Ελένα
σκηνοθ.: Ελένη Σκότη
θέατρο: Επί Κολωνώ
Πολλές οι εκδόσεις, οι εκδοχές, τα θεατρικά έργα, οι παραστάσεις, οι ταινίες που γυρίστηκαν με βάση το «Ημερολόγιο της Αννας Φρανκ». Μόνο στη χώρα μας, από τα μέσα της δεκαετίας του ’50 έως σήμερα, το έργο έχει παρουσιαστεί από δεκάδες επαγγελματικούς και ερασιτεχνικούς θιάσους στοχεύοντας συχνά και στο εφηβικό κοινό με οργανωμένες παραστάσεις για σχολεία. Τέτοιος στόχος διαφαίνεται και στην παράσταση στο Χυτήριο, κάτι όχι κατ’ ανάγκην αρνητικό, αν δεν επηρέαζε τους σκηνοθετικούς χειρισμούς της, υποτιμώντας αισθητική, φαντασία και αποδοχή χωροταξικών και άλλων συμβάσεων από τους σημερινούς εφήβους.
Η έλλειψη πόρων μαζί με την εγγενή δυσκολία του έργου να συνυπάρχουν διαρκώς επί σκηνής 8-9 πρόσωπα απαιτεί σκηνοθετική ευελιξία, ιδέες και διαφορετική «διεύρυνση» του αδιαχώρητου. Η λύση της κάθετης σκηνικής «λειτουργίας» με τη βοήθεια οικοδομικής σκαλωσιάς απέδωσε αποσπασματικά και μόνο από τους ηθοποιούς που υποδύονταν εφήβους, ενώ η υπόλοιπη παράσταση κινήθηκε σε δύο τετραγωνικά ή αναπτύχθηκε με τους ηθοποιούς σε γραμμική, μετωπική παράταξη, σαν προχωρημένο αναλόγιο.
Αυτά, ενώ ο σκηνοθέτης Αλέξανδρος Κοέν είχε στα χέρια του έναν ικανότατο θίασο, που και σε αυτές τις συνθήκες μπόρεσε να συγκινήσει, να δώσει την αίσθηση φόβου, αδυναμίας, στερήσεων, εγκλεισμού, τη λαχτάρα της ελευθερίας, της ζωής, του έρωτα, της ιδιωτικότητας, του χιούμορ, μπόρεσε να υπερασπιστεί την αυταπάρνηση, την ανθρωπιά, τη γενναιοδωρία.
Ξεχώρισε με τη στέρεη, ηγετική του παρουσία μα και την πατρική του τρυφερότητα ο Γιάννης Νταλιάνης (Οτο Φρανκ)· ο Χάρης Σώζος (Χέρμαν), αστείος, με αφοπλιστική ανημποριά και παιδικότητα, η Κερασία Σαμαρά (Εντιθ) με εύθραυστη σκηνική ευγένεια αλλά κι επιβολή, η Μαρία Μοσχούρη (Μαργκότ), με τη στοχαστική της φύση και μια κρυμμένη τραγικότητα, ενώ η Αννα Φρανκ της Σταυρούλας Μάκρα πρόβαλε την αυθόρμητη κι εξωστρεφή πλευρά της προικισμένης εφήβου, κουράζοντας ενίοτε με την αδιακύμαντη ένταση της φωνής της. Η αίσθησή μου: Η παράσταση διεκδικεί την ενηλικίωσή της μέσα από την ωριμότητα του θιάσου της.
Ο άλλος εγκλεισμός, της καθηγήτριας μαθηματικών Ελένας Σεργκέεβνα, δεν κράτησε δύο χρόνια και τριάντα ημέρες μα καμιά δεκαριά ώρες. Από τη στιγμή που τέσσερις τελειόφοιτοι μαθητές της την επισκέπτονται με δώρα για τα γενέθλιά της. Πραγματικός λόγος της επίσκεψής τους, να αποσπάσουν –με το καλό ή με τη βία– το κλειδί όπου φυλάσσονται τα γραπτά τους, προκειμένου διορθώνοντάς τα να εξασφαλίσουν την είσοδό τους στο πανεπιστήμιο και στην «επιτυχημένη ζωή» σύμφωνα με τις καπιταλιστικές αξίες, που τέλη της δεκαετίας του ’70 έχουν ήδη επηρεάσει τη Σοβιετική Ενωση. Το μίζερο διαμέρισμα της Ελένας μετατρέπεται σε πεδίο αντιπαράθεσης ιδεολογιών, αξιών, ψυχολογικής βίας, εκβιασμών, κυνισμού και χάους. Η επίσκεψη εξελίσσεται σε ομηρία της καθηγήτριας και όποιου αλλάξει γνώμη, όμως καταλήγει απρόσμενα και αποκαλυπτικά για τις δύο πλευρές.
Το έργο, που γνώρισε μεγάλη επιτυχία αλλά και τα δεινά της σοβιετικής λογοκρισίας το 1983, κρατάει αξιοπρόσεκτες ισορροπίες ανάμεσα στις «νέες» και «παλιές» αλήθειες και στο «χάσμα» των γενεών. Υπήρξε εναρκτήρια επιτυχία του θεάτρου Επί Κολωνώ πριν από 14 χρόνια και καθώς διανύουμε μια εξίσου ανασφαλή, συγκεχυμένη και ασταθή φάση σήμερα, έχει να πει αρκετά στους θεατές όλων των ηλικιών. Η Ελένη Σκότη οργάνωσε μια σφιχτή, εξαιρετικά ψυχολογημένη αντιπαράθεση ιδεολογικών μετώπων, με διακριτές ιδιαιτερότητες ανάμεσα στους τέσσερις εφήβους, δυνατές ανατροπές και εναλλασσόμενες, αληθινές καταστάσεις. Δούλεψε εξονυχιστικά όλες τις προσωπικότητες με κατανόηση της αλήθειας τους, όσο ενοχλητική κι αν είναι.
Η πρωταγωνιστική προσωπικότητα της Ελένας βρήκε ιδανική ερμηνεύτρια στην Αριέττα Μουτούση, προσηλωμένη στις ηθικές αξίες της, τις οποίες διδάσκει, υπερασπίζεται με αυτοθυσία και για τις οποίες ζει μίζερη και στερημένη ζωή. Εξαιρετικοί οι μαθητές της, ο κυνικός Βαλόντια (Γιάννης Λεάκος), ο επιρρεπής στο αλκοόλ μα ηθικά άγρυπνος και θαρραλέος Βίτια (Χρήστος Κοντογεώργης), ο ασταθής και αδύναμος Πάβελ (Δημήτρης Σαμόλης), η πιθηκίζουσα ευτελή δυτικά πρότυπα, αλλά με ηθικά αναχώματα, ωραία Λιάλια (Ηρώ Πεκτέση), σε ένα συντονισμένο και αξιοπρόσεκτο κουαρτέτο ερμηνειών.