ΠΙΕΡΟ ΚΙΑΡΑ / «ΟΜΑΔΑ 92»
Ελάτε σ’ εμάς για έναν καφέ
σκηνοθ.: Βασίλης Νικολαΐδης
θέατρο: Φούρνος
ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος στη Βουλή
των Ελλήνων την άνοιξη του 1932
σκηνοθεσία/δραματουργική επεξεργασία κειμένων: Μιχάλης Βιρβιδάκης
θέατρο: Της οδού Κυκλάδων – Λευτ. Βογιατζής
Η μη αναγραφόμενη στο ενημερωτικό μονόφυλλο της παράστασης «Ομάδα 92» έκανε το 2012 τη δραματουργική επεξεργασία του έργου, βασισμένη σε νουβέλα του Πιέρο Κιάρα και σε ομώνυμη ταινία του Αλμπέρτο Λατουάντα. Σημασία έχει πως πρόκειται για άρτια δραματουργική δουλειά με γερή θεατρικότητα και μέτρο, δεμένους ρόλους, διακριτούς χαρακτήρες-αρχέτυπα, σασπένς, χιούμορ, δουλεμένες αναφορές και συμβολισμούς πάνω στη γέννηση, τη διείσδυση, την πτώση αλλά και την πάντα ελλοχεύουσα νεκρανάσταση του φασισμού. Οποιοι κι αν είναι οι ανώνυμοι δραματουργοί (απόφοιτοι του 1992 της δραματικής σχολής «θεμέλιο») μπράβο τους και για το έργο και τη σεμνότητά τους. Σίγουρα συνέβαλε αποφασιστικά και η σβέλτη, ευφυής, διεισδυτική σκηνοθεσία και διδασκαλία του Βασίλη Νικολαΐδη στο ανθεκτικό αποτέλεσμα που κρατάει την παράσταση τέταρτο χρόνο στο αθηναϊκό ρεπερτόριο.
Σε επαρχία της Ιταλίας του Μουσολίνι ένας δημόσιος υπάλληλος βρίσκει την ευκαιρία που έψαχνε και τρυπώνει στο ευκατάστατο σπίτι τριών ανύπανδρων, θρησκευόμενων και αυστηρών αρχών αδελφών που πενθούν τον πατέρα και προστάτη τους. Παντρεύεται τελικά τη μεγαλύτερη, ωστόσο τα γεγονότα που ακολουθούν συμπαρασύρουν όλα τα πρόσωπα του σπιτιού.
Οι κατ’ ιδίαν φανφαρόνικες εξομολογήσεις του οργανωμένου φασίστα, βίαιου, κυνικού και αμοραλιστή ήρωα μας αποκαλύπτουν πώς ένας τυχαίος και διόλου ηρωικός τραυματισμός του στον πόλεμο του έχει προκαλέσει έναν στείρο, διαρκή πριαπισμό με ακατανίκητη, και δίχως ηθικές ή συναισθηματικές αναστολές, ανάγκη διείσδυσης. Σε λίγες μέρες μετά το ταξίδι μέλιτος έχει τραυματίσει από συνεχείς βιασμούς, εκτός από τη γυναίκα του, που απομονωμένη αναρρώνει, τις άλλες δύο –στην αρχή πρόθυμες– αδελφές που σέρνονται πλέον ανίκανες να καθίσουν ή να περπατήσουν σ’ ένα σπίτι-πεδίο μάχης από διαρκείς σεξουαλικές επιθέσεις, κραυγές πόνου και τρόμου. Οταν στα θύματά του προσπαθεί να συμπεριλάβει και την περίεργη αλλά πιστή υπηρέτρια και φύλακα των αρχών του σπιτιού, πεθαίνει από το χέρι της και την πρόθυμη σύμπραξη όλων των θυμάτων του.
Ο Θανάσης Κουρλαμπάς έχτισε έναν εξαιρετικά λεπτοδουλεμένο ρόλο με άψογη γλώσσα σώματος, ομιλούσες χειρονομίες, ρητορική Ταρτουφικής κλάσεως μέχρι να πετύχει τον σκοπό του και ανατριχιαστικά ουρλιαχτά Χρυσαυγίτικων εντάσεων στη συνέχεια. Γλοιώδης, δόλιος, στοχοπροσηλωμένος στην αρχή, απροκάλυπτος αργότερα, μια ιδανική ζύμωση φασιστικών χαρακτηριστικών επωνύμων και ανωνύμων.
Συγκρατημένη, υπεύθυνη, στωικά στερημένη μεγαλοκοπέλα η μεγάλη αδελφή της Στέλλας Χατζημιχελάκη, «αριστοκρατική» αλλά εύπιστη και αφελής λόγω αμάθειας η όμορφη μεσαία της Θεοδώρας Σιάρκου, αλαφροΐσκιωτη και ελαφρώς διαταραγμένη η μικρή της Μαρίας Καρακίτσου, όλες στερημένες, εγκλωβισμένες στο ανεκπλήρωτο των πόθων τους, παραδομένες στις μεταξύ τους υστερικές έριδες. Εξοχες στις στιγμιαίες, Τσεχωφικές αναφορές τους και στα παντοειδή υποκριτικά τους σχόλια. Πανταχού παρούσα, παρακολουθούσα τους πάντες, φορτική υπηρέτρια αλλά και φύλακας αρχών, η Ευγενία Μαραγκού, διέσχισε έργο και σκηνή με χιούμορ, μέτρο και σβελτάδα ξωτικού. Ο εκφραστικότατος Γιώργος Σκυριανός ως κουμπάρος και γιατρός, με ορθωμένη την τρίχα της κεφαλής του από την εξέταση του πρώτου θύματος, συμπλήρωνε την εύστοχα καυστική και σπαρταριστά έγκυρη σκηνική αλληγορία κατά του φασισμού και της νεκρανάστασής του.
Ο λόγος του Βενιζέλου
Η παράσταση στον Φούρνο είναι παράδειγμα πολιτικού μηνύματος μέσω καλού θεάτρου. Την περιέργεια μου κίνησε, αν «Ο λόγος του Βενιζέλου στη Βουλή των Ελλήνων» κατά την οικονομική κρίση του 1932, θα μπορούσε να αποτελέσει αντίστροφο παράδειγμα καλού θεάτρου μέσω της πολιτικής. Το εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα (δραματουργία και σκηνική ερμηνεία) ανέλαβε ο Μιχάλης Βιρβιδάκης, συγγραφέας, σκηνοθέτης, δημιουργός της Εταιρείας ΜΝΗΜΗ στα Χανιά εδώ και χρόνια.
Φοβούμαι πως κάποιος οίστρος ιστορικο-πολιτικός παρέσυρε τον Μιχάλη Βιρβιδάκη μακριά από το θέατρο και τους νόμους του. Γιατί ό,τι είδαμε και ακούσαμε στη σκηνή ήταν μακριά, ακόμη και από τη ρητορική θεατρικότητα του πολιτικού βήματος, παρά το οπτικό υλικό και τις προσπάθειες των φωτισμών. Νοήματα, αποστροφές, εκφορά, τονισμοί, σχέση ομιλίας και χειρονομιών, ασυγχρόνιστα και ασυντόνιστα, με αμήχανες και ψεύτικες εξάρσεις στερούσαν από το κοινό κάθε ενδιαφέρον, ακόμη και απλά πληροφοριακό για το μακροσκελές και συχνά ειδικών αναφορών κείμενο. Κρίμα.