ΠΙΤΕΡ ΜΠΡΟΥΚ
Battlefield
σκηνοθ.: Πίτερ Μπρουκ
θέατρο: Θέατρον (Ελληνικός Κόσμος)
ΚΑΛΑΒΡΙΑΝΟΣ/ ΚΥΡΓΙΑ/ SOMMER/ SCHUESSLER/ MANSFIELD/ NYONI
Phone Home
σκηνοθ.: Καλαβριανός/ Sommer/ Mansfield
θέατρο: Σφενδόνη
Στο Battlefield, την τελευταία δουλειά του Μπρουκ, ο όρος «μινιμαλισμός» νομίζω δεν χωράει. Οχι μόνον γιατί κανένας -ισμός δεν χώρεσε ποτέ στο πολυσήμαντο έργο του γηραιού σοφού αλλά κι επειδή η προοδευτική απογύμνωση του θεάτρου του τα τελευταία χρόνια δεν μπορεί να περιγραφεί με όρους δυτικής αντίληψης για λιτότητα, αφαίρεση, τελετουργία. Οι παραστάσεις του μπορεί να γίνουν τόσο «ξένες» στη σύλληψη, την αισθητική, τη βαθύτερη πολυσημία και την πρόσληψή τους όσο και η αρχαία ελληνική τραγωδία. Το διαπίστωσα και στους κάμποσους κοιμώμενους θεατές της εξηνταπεντάλεπτης παράστασης που είχαν σίγουρα φροντίσει οι άνθρωποι πολλές εβδομάδες πριν εξασφαλίσουν εισιτήριο.
Εκείνο με το οποίο ήρθαμε αντιμέτωποι στην κάπως ακατάλληλη ιταλική σκηνή τού «Θέατρον» (Ελληνικός Κόσμος) ήταν ένα νεύμα αντί για θέαμα. Νεύμα ηλιόλουστης, σιωπηλής απελπισίας, ντυμένο με λίγα πολύχρωμα πανιά, γεμάτο ποιητικές παραβολές, εξαιρετικά φωτισμένο από τον Φιλίπ Βιαλάτ, νεύμα για το αυτοκαταστροφικό μένος της ανθρωπότητας, το τέλος των πλασμάτων, τα μεγάλα ερωτήματα, τι γεννάει αυτή τη σκοτεινή μοίρα μέσα σε τόσους ήλιους, ομορφιά και φως. Νεύμα δημόσιο, όμως και προσωπικό, αποχαιρετιστήριο ίσως(;) ενός αβόλευτου και αγαλήνευτου δημιουργού, ερευνητή και της ανθρώπινης νόησης, μπρος στα αναπάντητα ερωτήματα της λερναίας βίας. Οι τέσσερις διαφορετικής εθνικότητας ηθοποιοί που υποδύονται απλά και αυτονόητα ρόλους ανθρώπων, θεών και ζώων στις αφηγήσεις από το σανσκριτικό έπος της Μαχαμπαράτα συνοδευόμενοι από τα πετούμενα δάχτυλα του Τόσι Τσουχιτόρι στο τύμπανο, ήταν σαν να είχαν απομακρυνθεί από κάθε λύπη, οδύνη και στεναγμό. Στις ουδέτερες, νηφάλιες εκφράσεις τους άφηναν εμάς να προσθέσουμε τα χαρακτηριστικά θρήνου, πόνου, θυμού, μετάνοιας για τα αδελφοκτόνα μακελειά (πραγματικά και συμβολικά) των Καουράβα και Παντάβα, με εκατομμύρια σκοτωμένους στα πεδία των μαχών και των ψυχών μας. Ακόμη και αυτή η διάσημη, «Μπρουκική μαγεία», απαιτούσε τη φορά αυτή μια ειδική μύηση «στην αντιλαλούσα σιωπή που ακολουθεί το τέλος του κόσμου», στην ευθεία ματιά του υποκριτή προς τον θεατή όταν καθημερινές εικόνες μακελειών έχουν πια αδειάσει τα βλέμματά μας.
Η Αττική Πολιτιστική Εταιρεία, συμπαραγωγός της παράστασης, μας προσέφερε ακόμη μία φορά (17- 20/10) «θέατρο πέρα από τα όρια».
Τριεθνές πείραμα
Τις ίδιες σχεδόν μέρες παρουσιάστηκε στην Αθήνα το Phone Home, ένα τριεθνές θεατρικό πείραμα. Μια ελληνο – γερμανο – βρετανική συμπαραγωγή με ιστορίες ανθρώπων που εκούσια, ή πολύ περισσότερο ακούσια, άφησαν το σπίτι τους με σκοπό ή ελπίδα να φτιάξουν ένα άλλο. Οι συντελεστές από την Αθήνα (θέατρο Sforaris), το Μόναχο (Pathos), το Λονδίνο (Upstart Theatre) παρουσίασαν ζωντανά στην κάθε χώρα και με σύνδεση μέσω skype στις άλλες δύο 15 σπονδυλωτές ιστορίες ανθρώπων που μετοίκησαν ή έγιναν πρόσφυγες. Παρακολούθησα την παράσταση με ενθουσιώδεις τους καλούς ηθοποιούς Γιώργο Γλάστρα, Χριστίνα Μαξούρη, Αλεξία Μπεζίκη, Στέφη Πουλοπούλου, Κώστα Σιλβέστρο στο θέατρο Σφενδόνη, ενώ σε προβολή μέσω skype (με ελληνικούς υπέρτιτλους) προβάλλονταν αποσπάσματα από τις ταυτόχρονες παραστάσεις Μονάχου και Λονδίνου.
Στην αρχή, χρειάστηκε να ξεπεράσω το χάσμα που χωρίζει το θερμό, άμεσο Θέατρο από τις, έστω απευθείας, απεικονίσεις του σε οθόνη. Τα κείμενα των Καλαβριανού, Κύργια, Sommer, Schuessel, Mansfield, Nyoni σκηνοθετημένα από τους Καλαβριανό, Sommer και Mansfield, επιλεγμένα από πολλά που γράφτηκαν είχαν άνισο σκηνικό αποτέλεσμα. Ξεχώρισα το Calling Centre του Γιάννη Καλαβριανού, όπου Αθηναίος φωτογράφος χρεώνει 2 ευρώ την κλήση στο skype μπροστά σε «σπιτικό» σκηνικό ώστε ο «πελάτης» να καθησυχάζει τους δικούς του πως ζει ανθρωπινά. Την ίδια στιγμή, μια μάνα σε εμπόλεμη χώρα συμμαζεύει μια γωνιά στο βομβαρδισμένο σπίτι για να μη δει ο πρόσφυγας γιος στο skype την καταστροφή.
Ενδιαφέρον για τη γερμανική νοοτροπία, το The Officer του Michael Sommer, όπου ακούγονται σκέψεις εθελοντών αξιωματικών και αεροσυνοδών ενώ «βοηθούν» στην απέλαση προσφύγων που δεν απέκτησαν άσυλο κι επαναπροωθούνται στην κόλαση απ’ όπου μετά τόσες θυσίες νόμισαν πως γλίτωσαν.
Αρκετές ακόμη ενδιαφέρουσες σκηνές χρειάζονται επεμβάσεις και σκηνική ωρίμανση όπως, π.χ., οι σκηνές του φιλανθρωπικού γκαλά για τους πρόσφυγες με τις χρυσές κουβέρτες διάσωσης να επισφραγίζουν τον όρο «refugee chic». Οργάνωση και ρυθμός μπορούν να μεγιστοποιήσουν την πικρή ειρωνεία που περιέχουν. Οποιες αντιρρήσεις πάντως κι αν υπάρχουν, πρόκειται για γόνιμο πείραμα (του Creative Europe) και ως ιδέα και ως εφαρμόσιμο σχέδιο με μέλλον.