Στον ήρωα του «Πέερ Γκιντ» ο Δημήτρης Λιγνάδης αναγνωρίζει τον εαυτό του. Χρειάστηκε όμως να περάσουν πολλά χρόνια, από τα 17 του, που πρωτοδιάβασε το έργο του Ιψεν, για να καταλάβει τις ταυτίσεις. «Αυτός ο ονειροπόλος παραμυθάς, αήθης, κλεισμένος στον εαυτό του, όλο και πιο πολύ ερχόταν κοντά μου ή πήγαινα εγώ ασυνείδητα προς αυτόν», λέει στην «Κ», ενώ προετοιμάζεται για την πρεμιέρα της 23ης Νοεμβρίου στο Εθνικό Θέατρο.
Οσο κι αν κάποιοι ταυτίζουν τον Πέερ Γκιντ με τον Δον Κιχώτη του Θερβάντες, ο ηθοποιός και σκηνοθέτης είναι κατηγορηματικός. «Ο Πέερ είναι λιγότερο ρομαντικός από τον Δον Κιχώτη και, αντίθετα με εκείνον, δεν έχει καμία ηθική. Ο Πέερ Γκιντ είναι ο Οδυσσέας της σκανδιναβικής μυθολογίας. Και το έργο είναι ένα λαϊκό παραμύθι για μεγάλους, με όλα τα τρολ, τους καλικάντζαρους, τις περιπέτειες. Ομως η αλληγορία αυτού του παραμυθιού είναι η αδιέξοδη πορεία του σύγχρονου δυτικού ανθρώπου. Είναι αυτό που σε κάποια κομβική στιγμή στο παραμύθι τα ξωτικά λένε στον ήρωα: “Να είσαι ο εαυτός σου, κι αυτό να σου είναι αρκετό”. Και φτάνει στο τέλος ο Πέερ να καταλάβει ότι δεν ήταν τίποτα απ’ όλα αυτά. Ηταν ένα μέτριος άνθρωπος που δεν έκανε τίποτε μεγάλο, ούτε μεγάλα εγκλήματα, και μέσω της αγαπημένης του Σολβάιγ καταλαβαίνει πως μόνο αν βγεις από τον εαυτό σου, διά της αγάπης, υπάρχει κάποια ελπίδα ότι έζησες με νόημα».
Ο Δημήτρης Λιγνάδης επιδιώκει ο ελεύθερος χρόνος του «να υποδουλώνεται στο θέατρο». Κινείται απενοχοποιημένα ανάμεσα στα είδη, προκαλεί, συγκινεί, άλλοτε βγαίνει από τα όρια. «Για να μην πουλάω μαγκιά, τα πρώτα χρόνια ήμουν φοβισμένος και πολίτικαλ κορέκτ. Συνέβησαν όμως πολλά. Εχασα τον πατέρα μου, μεγαλώνω, βαρέθηκα, το γεγονός ότι έγινα κι εγώ ένα στάτους και θα μπορούσα να κατεβάζω τα βρακιά μου. Ολα αυτά μαζί δημιουργούν ένα κίνητρο ότι μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις ή ό,τι δεν θέλεις».
Δέκα χρόνια στο Εθνικό Θέατρο, στο ξεκίνημά του, τον έκαναν να αισθάνεται «περίπου σαν υπάλληλος». Τον έπνιγε ο «ακαδημαϊσμός». Ανήσυχος και λάτρης των ανατροπών, όπως είναι, άνθησε δοκιμάζοντας θέατρα, είδη και συνεργασίες. Σήμερα, στα 53 του, επιμένει: «Ο,τι έχω κάνει μου φαίνεται συμβατικό. Αλλάζεις, όταν βαριέσαι τον εαυτό σου, όταν δεν θέλεις να μείνεις στάσιμος. Eγώ δεν έκανα οικογένεια. Είμαι ένας μονήρης, οπότε όλα τα κόλπα μου γίνονται στο θεατρικό δωμάτιο».
Στο θέατρο και στη ζωή απεχθάνεται τους διαχωρισμούς. «Δεν πιστεύω, για παράδειγμα, ότι οι φασίστες είναι μόνο οι χρυσαυγίτες. Μας βολεύει να το λέμε. Ούτε πιστεύω στον διαχωρισμό ποιοτικός – εμπορικός. Εχω δει ποιοτικούς αντιστάρ που μέσα τους κρύβουν μια Βουγιουκλάκη και δεν το ομολογούν. Λένε “έγινα ηθοποιός για να υπηρετήσω την τέχνη”. Μα, είναι δυνατόν να λένε ότι δεν θέλουν να έχουν εμπορικότητα; Ο ηθοποιός είναι σαν μάγειρας: Θα δουλέψει σε μια κουζίνα γκουρμέ αλλά και σε φαστφουντάδικο, γιατί πρέπει να ζήσει. Eγώ θέλω να τα δοκιμάσω όλα. Δεν είμαι ούτε ασκητής του θεάτρου ούτε μαριονέτα της μάζας».
Του τα έψαλαν όταν πήρε τον Σάκη Ρουβά στις «Βάκχες», τον ειρωνεύτηκαν όταν υποστήριξε τη Φουρέιρα, η οποία ονειρευόταν την Επίδαυρο. «Υπάρχει στην τέχνη κατάλογος απαγορευμένων ονείρων; Εγώ είπα ελευθερία στα όνειρα, αλλά χρόνια λέω πως πρέπει να διορθωθεί η θεατρική εκπαίδευση».
Το «ζαλισμένο» κοινό
Για το θέατρο δεν είναι τόσο αισιόδοξος. «Υπάρχει κινητικότητα και δημιουργικότητα αλλά δεν είναι κατ’ ανάγκη κίνηση και δημιουργία». Κι αντίθετα με άλλους που σιωπούν, παραδέχεται πως «υπάρχει μαύρο χρήμα, τζάμπα εργασία, επιχειρηματίες-αλεξιπτωτιστές, πολλοί άνεργοι. Λένε μερικοί “τα όνειρα των παιδιών”. Υπάρχουν παιδιά που έχουν δει μόνο τάλεντ σόου και τρεις εναλλακτικές παραστάσεις». Στέκεται και σε ακόμη ένα σύμπτωμα της κρίσης: «Επειδή το κοινό είναι ζαλισμένο και αδύναμο να ξοδεύει στο θέατρο, αισθάνεται υποχρεωμένο να του αρέσει ό,τι βλέπει. Επιπλέον, 10-20 σάιτ το βομβαρδίζουν πως αυτό που βλέπει είναι τέχνη».
Θεατρικό τοπίο στην ομίχλη; «Ομίχλη υπάρχει παντού. Πάει ο άλλος στον Τραμπ, κάνει αυτά που χρόνια πριν θα λέγαμε “δεν ντρέπεσαι, άλλα ευαγγελιζόσουν”, και τώρα σφυρίζουμε αδιάφοροι. Οταν η ηθική σου είναι ελαστική, για να κλέψεις χωρίς τύψεις βαφτίζεις ελαστική την κλεψιά. Δεν ξέρω πού θα οδηγήσει όλο αυτό. Θέλω να είμαι αισιόδοξος για να έχω έναν λόγο να ζω».
«Πέερ Γκιντ» του Ιψεν, Εθνικό Θέατρο. Παίζουν: Στ. Γουλιώτη, Ι. Καλετσάνος, Δ. Λιγνάδης, Γ. Σκαφιδά κ.ά.