Χωράει άραγε σε μια τηλεοπτική σειρά κάτι τόσο επώδυνο και περίπλοκο όσο η σύγκρουση Ισραήλ – Παλαιστίνης; Πόσο δύσκολο είναι το στοίχημα της αντικειμενικότητας, τι είδους δραματουργία μπορεί να περιγράψει το τραύμα, ποιοι σεναριογράφοι και ηθοποιοί θα σήκωναν τέτοιο βάρος; Στην περίπτωση της ισραηλινής σειράς «Fauda», η τέταρτη σεζόν της οποίας μόλις ξεκίνησε στο Netflix, η απόπειρα μοιάζει με ριψοκίνδυνο παιχνίδι με τη φωτιά και με ένα ταξίδι στην κόλαση στο οποίο παρασυρόμαστε μαγνητισμένοι.
Η συνταγή πετυχαίνει επειδή οι δημιουργοί της σειράς δεν παράγουν απλώς συναρπαστική μυθοπλασία, αλλά μιλούν για την ακόμα νωπή πρώτη ύλη των προσωπικών τους εμπειριών. Και οι δυο τους, ο δημοσιογράφος Αβι Ισακαροφ και ο ηθοποιός Λίορ Ραζ, έχουν ζήσει από πρώτο χέρι τη σκοτεινή δίνη αυτού του ατέλειωτου πολέμου. O Ραζ μάλιστα πρωταγωνιστεί στη σειρά παίζοντας τον εαυτό του, εφόσον ο χαρακτήρας που υποδύεται είναι μέλος επίλεκτης, μυστικής μονάδας του ισραηλινού στρατού, κάτι το οποίο είχε υπάρξει ο ίδιος στην πραγματική του ζωή.
Και ενώ οι σκηνές της δράσης είναι αριστοτεχνικά φτιαγμένες και κόβουν την ανάσα, αυτό που δίνει τον κυρίαρχο τόνο είναι μια διαρκής αίσθηση ανασφάλειας, λες και η ζωή βρίσκεται στην κόψη ενός ξυραφιού. Το «Fauda» αποτελεί πρωτίστως μια σειρά από προσωπογραφίες τραγικών χαρακτήρων, ομαδικό πορτρέτο «καταραμένων» κατασκόπων-στρατιωτών «Mista’aravim» (που στα εβραϊκά σημαίνει «αυτοί που έχουν γίνει Αραβες»), οι οποίοι εισχωρούν μέσα στον παλαιστινιακό πληθυσμό για να κάνουν αντιτρομοκρατία. Και είναι τραγικοί, όχι μόνο επειδή είναι καταδικασμένοι να περιδινίζονται μέσα σε έναν ασταμάτητο κύκλο βίας, αλλά και επειδή στα πρόσωπά τους αχνοφαίνεται το παλιό τραύμα του Ολοκαυτώματος. Φοβούνται πως εκείνο το ανείπωτο κακό τούς περιμένει στη γωνία, και μέσα από την αδελφοσύνη τους, την ενότητά τους ως στρατιωτική ομάδα και λαός, βρίσκουν δύναμη και άμυνες απέναντί του.
Αυτοί οι χαρακτήρες των «Mista’aravim» έχουν βάθος και μοιάζουν απόλυτα αληθινοί, λες και έχουν σάρκα και οστά – κάτι που ισχύει και για αυτούς που εκπροσωπούν την αντίπερα, αραβική όχθη. Με δεδομένο κιόλας πως η σειρά είναι ισραηλινή, είναι αξιοσημείωτο πως παρουσιάζει τους Αραβες με όρους ανθρώπινους που βοηθούν το κοινό να συνδέεται μαζί τους αυτόματα.
Αναμενόμενα, υπήρξε κριτική για έλλειψη αντικειμενικότητας. Σε αυτήν, ο ένας εκ των δημιουργών, ο Αβι Ισακαροφ, απάντησε λέγοντας πως «είναι απλά μια τηλεοπτική σειρά, όχι πολιτικό μανιφέστο» αλλά και πως «αν έγραφαν τη σειρά Παλαιστίνιοι θα ήταν γραμμένη αλλιώς, όμως εμείς δεν είμαστε Παλαιστίνιοι».
Η σειρά «Fauda» έχει και ένα στοιχείο που κερδίζει αμέσως το ελληνικό κοινό: όλα όσα βλέπουμε (και ακούμε) μέσα της, μοιάζουν οικεία. Μπαίνοντας στα σπίτια, στα πάθη και στις ζωές των ηρώων, συναντάμε συνεχώς την Ελλάδα. Οι παραστάσεις, τα βιώματα –το μπλε της θάλασσας, οι ελιές της Παλαιστίνης– μας είναι πράγματα γνώριμα. Ισραηλινοί, Αραβες και Ελληνες μοιάζουν να είναι φτιαγμένοι από το ίδιο μεσογειακό υλικό, το ίδιο χώμα, το ίδιο φως.
«Fauda στα αραβικά σημαίνει χάος. Από όποια οπτική γωνία και να το δεις, Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι είναι εγκλωβισμένοι να κάνουν όσα κάνουν».
Μιλώντας με έναν Ελληνα που έχει μετοικήσει στο Ισραήλ, τον δημοσιογράφο Αχιλλέα Πεκλάρη, ταξιδιώτη στην ευρύτερη περιοχή εδώ και τριάντα χρόνια και κάτοικο του Τελ Αβίβ εδώ και μια πενταετία, αυτή η εντύπωση επιβεβαιώνεται. «Ισραηλινοί, Αραβες και Ελληνες είναι ξαδέλφια, συγγενείς – όπως και οι Τούρκοι. Στη γειτονιά της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, αυτοί είναι λαοί σχεδόν πανομοιότυποι», θα μας πει, ενώ θα συμπληρώσει απολαυστικά: «Αν πάρεις τους πρωταγωνιστές της σειράς και τους βάλεις να πίνουν ρακί σ’ ένα καφενείο στο χωριό μου, το Γαβαλοχώρι Χανίων, κανένας δεν θα γυρίσει να τους κοιτάξει. Θα τους περάσουν για ντόπιους κτηνοτρόφους!».
«Ρουτίνα φόβου»
Πώς ο ίδιος έχει βιώσει τη σύγκρουση του Ισραήλ με την Παλαιστίνη; «Πρόκειται για μια ρουτίνα φόβου, μίσους και σφαγής απλών ανθρώπων που εδώ και δεκαετίες είναι παγιδευμένοι σε μια ζοφερή, αδιέξοδη πραγματικότητα, η οποία (με τη βοήθεια των φανατικών και των συμφερόντων) υποδαυλίζεται και ανατροφοδοτείται διαρκώς», θα μας πει.
Υπάρχουν «καλοί» και «κακοί»; «Οχι, δεν είναι άσπρο-μαύρο, δεν υπάρχουν ήρωες και καθάρματα», θα απαντήσει ο Αχιλλέας Πεκλάρης, συνεχίζοντας: «Αυτό ακριβώς είναι και το νόημα της λέξης “Fauda”, που στα αραβικά σημαίνει “χάος”. Από όποια οπτική γωνία και να το δεις –είτε των Ισραηλινών χαρακτήρων της σειράς είτε των Παλαιστινίων– όλοι τους είναι εγκλωβισμένοι και αναγκασμένοι να κάνουν όσα κάνουν. Και αυτή είναι μια εικόνα σκληρή στα μάτια ενός Ισραηλινού και Παλαιστίνιου τηλεθεατή. Σε μια αντίστοιχη ελληνική σειρά με Ελληνες και Τούρκους “εχθρούς”, όπου θα βλέπαμε σε κάποιο επεισόδιο τη μάνα ενός Τούρκου που σκοτώθηκε να θρηνεί, ενώ λίγο πριν ο γιος της είχε σκοτώσει δέκα Ελληνες, θα μπορούσαμε να δούμε την οπτική της; Θα μας συγκινούσε ο πόνος της;».
Ρωτώντας τον πώς προβλέπει να συνεχιστεί η σύγκρουση των δύο λαών, απαντά ως εξής: «Θα διαιωνίζεται όσο δεν επιτυγχάνεται περιθωριοποίηση των φανατικών και συνεννόηση μεταξύ μετριοπαθών με στόχο τη “λύση των δύο κρατών”. Παρόλο που καμία πλευρά δεν μπορεί να φανταστεί τίποτε άλλο παρά μια αέναη συνέχιση της σύγκρουσης, η συντριπτική πλειονότητα θα αποδεχόταν μια δίκαιη λύση ειρήνευσης. Καθότι, και στη σειρά “Fauda” και στην πραγματικότητα που αυτή αναπαριστά, δεν υπάρχουν νικητές και ηττημένοι. Υπάρχουν μόνο βαριές απώλειες και θρήνος».
Ο τελευταίος, τέταρτος κύκλος της σειράς «Fauda» («Χάος») κυκλοφόρησε στο Netflix στις 20/1.