Στην τελική ευθεία εισέρχεται η ασφαλιστική μεταρρύθμιση με αιχμή τη δημιουργία ενός νέου δημόσιου επικουρικού ταμείου που θα στηρίζεται στην κεφαλαιοποίηση των εισφορών, οι οποίες θα επενδύονται σε αυστηρό πλαίσιο ελέγχου και εποπτείας. Μάλιστα, προκειμένου να υπάρχει διασπορά του ρίσκου της αγοράς, θα καθορίζεται ανώτατη έκθεση ανά είδος επένδυσης.
Το δημόσιο ταμείο θα μπορεί να συνεργάζεται με διαχειριστές κεφαλαίων, όμως οι εισφορές των ασφαλισμένων θα παραμένουν στην ευθύνη και στην ιδιοκτησία του δημόσιου ταμείου. Στο νέο σύστημα, οι εισφορές που θα συλλέγονται θα επενδύονται σε ομόλογα, μετοχές και άλλα επενδυτικά προϊόντα κυρίως στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Σύμφωνα με πληροφορίες, θα δημιουργηθεί περιορισμένος αριθμός «επενδυτικών προφίλ» –π.χ. συντηρητικό, ισορροπημένο (το οποίο θα είναι το προεπιλεγμένο προφίλ) και επιθετικό– και οι ασφαλισμένοι θα επιλέγουν την ποσοστιαία κατανομή των πόρων του «κουμπαρά» τους μεταξύ αυτών. Το επίπεδο ρίσκου αυτών των «προφίλ» θα μειώνεται, καθώς θα αυξάνεται η ηλικία του ασφαλισμένου, όπως συμβαίνει σε παρόμοια συστήματα του εξωτερικού.
Ο αρμόδιος υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων Πάνος Τσακλόγλου εκτιμά ότι το σχετικό νομοσχέδιο θα κατατεθεί στη Βουλή εντός του πρώτου τριμήνου του 2021, αφού πρώτα ολοκληρωθούν οι απαιτούμενες οικονομοτεχνικές και αναλογιστικές μελέτες, με στόχο το νέο σύστημα δημόσιας επικουρικής ασφάλισης να τεθεί σε λειτουργία από την 1η Ιανουαρίου 2022. Ηδη, χθες, το γραφείο του υφυπουργού προχώρησε στα… αποκαλυπτήρια της προωθούμενης μεταρρύθμισης, με κεντρικό άξονα τη δημιουργία ενός ταμείου που θα διαχειρίζεται τον «ατομικό κουμπαρά» για κάθε νέο ασφαλισμένο μετά την 1η Ιανουαρίου του 2022, με στόχο την εξασφάλιση υψηλότερων επικουρικών συντάξεων για τη νέα γενιά.
Το πολυσυζητημένο «κόστος μετάβασης» από το ισχύον σύστημα στο νέο θα αποτυπωθεί στη μία από τις συνολικά τρεις μελέτες που αναμένεται να ολοκληρωθούν το επόμενο διάστημα, προκειμένου η μεταρρύθμιση να πάρει τον δρόμο προς τη Βουλή.
Το νέο σύστημα θα αφορά τους νέους μισθωτούς δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας, από 1/1/2022, τους νέους αυτοαπασχολούμενους που εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας και απασχολούνται σε κλάδους στους οποίους σήμερα είναι υποχρεωτική η επικουρική ασφάλιση (π.χ. μηχανικοί, δικηγόροι), ενώ σε εθελοντική βάση, θα μπορεί να επιλεγεί και από όλους τους υφιστάμενους εργαζομένους (μισθωτούς και αυτοαπασχολουμένους) ηλικίας έως 35 ετών.
Χθες, το γραφείο του υφυπουργού προχώρησε στη δημοσιοποίηση απαντήσεων σε καίρια ερωτήματα, όπως για ποιο λόγο γίνεται η μεταρρύθμιση, πώς θα λειτουργεί ο «ατομικός κουμπαράς», πώς θα γίνονται οι επενδύσεις αλλά και πώς θα καλυφθεί το κόστος μετάβασης.
1. Για ποιο λόγο γίνεται η μεταρρύθμιση;
– Για να περιοριστούν οι κίνδυνοι του ασφαλιστικού συστήματος που απορρέουν από τη δημογραφική γήρανση του πληθυσμού. Για να εξασφαλιστούν υψηλότερες επικουρικές συντάξεις για τη νέα γενιά. Για να δοθεί ώθηση στην αναπτυξιακή διαδικασία της οικονομίας και για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των νέων στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης.
2. Ποιο είναι το βασικό χαρακτηριστικό του νέου συστήματος επικουρικής ασφάλισης;
– Με το νέο σύστημα οι εισφορές των νέων –αντί να χρησιμοποιούνται για την πληρωμή των συντάξεων των σημερινών συνταξιούχων– θα αποταμιεύονται και θα επενδύονται, δημιουργώντας ένα μεγάλο (και διαρκώς ανατροφοδοτούμενο) αποθεματικό κεφάλαιο αποκλειστικά για τη νέα γενιά, που θα διασφαλίζει υψηλότερες μελλοντικές συντάξεις και δεν θα επηρεάζεται από τις επιπτώσεις της δημογραφικής γήρανσης, ενώ δεν θα θίγονται οι συντάξεις των υφιστάμενων συνταξιούχων.
3. Τι ακριβώς αλλάζει με το νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης;
– Οι εισφορές επικουρικής ασφάλισης κάθε νέου ασφαλισμένου θα μπαίνουν στον ατομικό του «κουμπαρά» και θα επενδύονται. Ενισχύεται η διαφάνεια. Ο ασφαλισμένος θα βλέπει στον «ατομικό» του κουμπαρά τις ασφαλιστικές εισφορές που έχουν καταβληθεί από τον εργοδότη ή τον ίδιο. Ανά πάσα στιγμή θα μπορεί να ελέγξει τις αποδόσεις των επενδύσεων που αντιστοιχούν στις εισφορές του, μέσα από την οθόνη του υπολογιστή του ή του κινητού του τηλεφώνου. Οταν δε συνταξιοδοτηθεί, θα λαμβάνει επικουρική σύνταξη βασισμένη στο ποσό των εισφορών του και στην απόδοση των επενδύσεών του.
4. Η νέα επικουρική ασφάλιση καλύπτει συντάξεις χηρείας και αναπηρίας;
– Ναι, θα έχει ακριβώς τις ίδιες καλύψεις με τη σημερινή.
5. Η επικουρική ασφάλιση ιδιωτικοποιείται;
– Οχι. Το νέο σύστημα παραμένει δημόσιο, ως μέρος του πρώτου πυλώνα ασφάλισης, για τον οποίο το κράτος και συνταγματικά φέρει την πλήρη ευθύνη και εγγυάται γι’ αυτόν.
6. Πώς θα επενδύονται τα χρήματα των εισφορών;
– Θα συσταθεί ένα νέο δημόσιο ταμείο, το οποίο θα έχει την αποκλειστική ευθύνη για τη διαχείριση των εισφορών των ασφαλισμένων. Οι επενδύσεις θα γίνονται σε αυστηρό πλαίσιο ελέγχου και εποπτείας από εποπτικές αρχές, ενώ θα καθορίζεται ανώτατη έκθεση ανά είδος επένδυσης προκειμένου να υπάρχει διασπορά του ρίσκου της αγοράς. Το δημόσιο ταμείο θα μπορεί να συνεργάζεται με διαχειριστές κεφαλαίων. Οι εισφορές των ασφαλισμένων θα παραμένουν στην ευθύνη και ιδιοκτησία του δημόσιου ταμείου. Ασφαλισμένοι και μελλοντικοί συνταξιούχοι θα συμβάλλονται αποκλειστικά με το δημόσιο ταμείο, το οποίο θα είναι ο μοναδικός υπεύθυνος απέναντί τους για τη διαχείριση των εισφορών, τις επενδύσεις και την καταβολή των επικουρικών συντάξεων. Το διοικητικό συμβούλιο του νέου ταμείου θα αποτελείται από άτομα υψηλού κύρους με μεγάλη επαγγελματική επάρκεια, εμπειρία και γνώση, ενώ και τα ανώτερα στελέχη θα επιλέγονται με βάση την επαγγελματική εμπειρία, επάρκεια και γνώση του αντικειμένου.
7. Ποιες άλλες χώρες έχουν αντίστοιχα συστήματα ασφάλισης;
– Σχεδόν όλες οι προηγμένες χώρες έχουν αναπτύξει κεφαλαιοποιητικά συστήματα ασφάλισης, είτε μέσω του δεύτερου πυλώνα (επαγγελματικά ταμεία) είτε μέσω του δημόσιου πυλώνα (π.χ. Σουηδία και Δανία). Το μοντέλο ασφάλισης στη Σουηδία έχει πολλές ομοιότητες με το σύστημα που σχεδιάζει η κυβέρνηση. Οι χώρες με τα πιο ανεπτυγμένα κεφαλαιοποιητικά συστήματα ασφάλισης είναι οι αυτές που φημίζονται για το κοινωνικό τους κράτος (Δανία, Ολλανδία, Σουηδία, Καναδάς, Φινλανδία).
8. Οι επικουρικές συντάξεις των τωρινών συνταξιούχων θα μειωθούν;
– Οχι. Οι σημερινές επικουρικές συντάξεις αλλά και οι κύριες δεν επηρεάζονται από το νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης.
9. Τι αλλάζει για τους σημερινούς εργαζομένους που παραμένουν στο υφιστάμενο σύστημα επικουρικής ασφάλισης;
– Τίποτα.
10. Πώς θα χρηματοδοτηθεί το μεταβατικό κόστος από το παλιό στο νέο σύστημα;
– Θα χρηματοδοτηθεί: α) από το ΑΚΑΓΕ, το Ταμείο για την αλληλεγγύη των γενεών, το οποίο σήμερα έχει αποθεματικά που υπερβαίνουν τα 10 δισ. ευρώ και τα οποία διαρκώς αυξάνονται κατά περίπου 1 δισ. τον χρόνο, και β) από τον τακτικό προϋπολογισμό. Το μεταβατικό κόστος απλώνεται σε βάθος χρόνου 60 ετών, με τα πρώτα χρόνια να είναι σχετικά χαμηλό. Πρόκειται για το «ακαθάριστο» κόστος, καθώς μεγάλο μέρος των πόρων του νέου ταμείου θα επενδυθεί στην ελληνική οικονομία, δίνοντας ώθηση στην ανάπτυξη και εντέλει στα δημόσια έσοδα.