Τα χρηματοοικονομικά κέρδη από ανταλλαγές και πωλήσεις ομολόγων του ελληνικού Δημοσίου στήριξαν την κερδοφορία των τεσσάρων συστημικών τραπεζών το 2020, αντισταθμίζοντας τις γενικευμένες ζημίες που προκαλούν οι τιτλοποιήσεις και οι υψηλές προβλέψεις για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης.
Οι χρηματοοικονομικές συναλλαγές, παρότι λειτουργούν ως ένα ασφαλές καταφύγιο για τη στήριξη της κερδοφορίας σε μια κρίσιμη περίοδο, δεν αποτελούν «δωρεάν γεύμα», στον βαθμό που οι τράπεζες ανταλλάσσουν ή πωλούν ομόλογα με υψηλές αποδόσεις της τάξεως του 4%-5%, ή και υψηλότερες σε κάποιες περιπτώσεις, και τα αντικαθιστούν με νέα, μικρής απόδοσης της τάξεως του 1%. Με τον τρόπο αυτό θυσιάζουν μια σταθερή πηγή εσόδων στον βωμό της προσπάθειας για μείωση των κόκκινων δανείων μέσω των νέων τιτλοποιήσεων που σχεδιάζουν για το 2021.
Οπως προκύπτει από τις οικονομικές καταστάσεις των τεσσάρων συστημικών τραπεζών που δημοσιεύει η «Κ», οι πωλήσεις και ανταλλαγές κρατικών ομολόγων ενίσχυσαν τα αποτελέσματα του 2020 κατά 2,4 δισ. ευρώ, με τη μερίδα του λέοντος να καρπώνεται η Εθνική Τράπεζα, που αποκόμισε κέρδη από ανταλλαγές ύψους 1,1 δισ. ευρώ έναντι 230 εκατ. ευρώ το 2019. Ακολούθησε η Alpha Bank με κέρδη από χρηματοοικονομικές συναλλαγές ύψους 714 εκατ. ευρώ έναντι 434 εκατ. ευρώ το 2019, η Eurobank με κέρδη 447 εκατ. ευρώ έναντι 113 εκατ. ευρώ, ενώ το όφελος που αποκόμισε η Τράπεζα Πειραιώς από το swap των ομολόγων αναμένεται να αποτυπωθεί στα αποτελέσματα του α΄ τριμήνου του 2021.
Εκτός από τη μείωση των εσόδων από τόκους που προκαλεί η αντικατάσταση ομολόγων υψηλής απόδοσης με νέα χαμηλότερης, επίπτωση στο καθαρό αποτέλεσμα έχουν και οι πωλήσεις δανείων, που αφαιρούν από τους ισολογισμούς των τραπεζών ένα σημαντικό μέρος του δανειακού χαρτοφυλακίου τους που παρήγαγε τόκους. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που τα κέρδη από τόκους εμφανίζονται στο σύνολο του 2020 μειωμένα, παρά τη σημαντική πιστωτική επέκταση που είχαμε την προηγούμενη χρονιά και το μηδενικό κόστος που συνεπάγεται για τις τράπεζες η πρόσβαση στο ευρωσύστημα για φθηνό χρήμα. Η τάση αυτή αναμένεται να συνεχιστεί και το 2021, καθώς οι μεγάλες τιτλοποιήσεις που έχουν ανακοινώσει όλες οι τράπεζες θα οδηγήσουν στην αποαναγνώριση από τους ισολογισμούς τους κόκκινων δανείων, μειώνοντας παράλληλα όμως τα έσοδα από τόκους που έχουν λογιστικοποιήσει από αυτά τα χαρτοφυλάκια.
Εκτός από τη μείωση των κόκκινων δανείων μέσω τιτλοποιήσεων για την εξυγίανση των ισολογισμών τους, οι τράπεζες επιτυγχάνουν την απελευθέρωση σημαντικού ύψους προβλέψεων. Το όφελος αυτό ωστόσο δεν αποτυπώνεται άμεσα, στον βαθμό που οι προβλέψεις για τα νέα κόκκινα δάνεια που θα αφήσει πίσω της η πανδημία έχουν δημιουργήσει πρόσθετες ανάγκες και, σύμφωνα με όλες τις εκτιμήσεις, η κερδοφορία για το 2021 θα παραμείνει υπό πίεση.
Οπως προκύπτει από τα στοιχεία του 2021, αυξημένες προβλέψεις για την κάλυψη του πιστωτικού κινδύνου υποχρεώθηκαν να πάρουν όλες οι τράπεζες. Τις υψηλότερες προβλέψεις, που ανήλθαν στο 1,3 δισ. ευρώ, πήρε η Alpha Bank, ενώ ακολούθησε η Εθνική Τράπεζα, η οποία, αν και δεν έχει διαθέτει το μεγαλύτερο χαρτοφυλάκιο κόκκινων δανείων, αξιοποιεί την ευελιξία που της παρέχει το επενδυτικό χαρτοφυλάκιό της για να απορροφήσει ζημίες χωρίς να χρειαστεί να καταφύγει στο μοντέλο hive down, δηλαδή την απόσχιση της τραπεζικής δραστηριότητας σε μια νέα εταιρεία στην οποία θα κληροδοτηθούν οι ζημίες από τις πωλήσεις και τις τιτλοποιήσεις. Η έκβαση ωστόσο της πώλησης της Εθνικής Ασφαλιστικής υποχρέωσε την τράπεζα σε πρόσθετες απομειώσεις άνω των 360 εκατ. ευρώ, οι οποίες σε συνδυασμό με το κόστος της εθελουσίας εξόδου εξανέμισαν το όφελος από τα υψηλά χρηματοοικονομικά κέρδη της προηγούμενης χρονιάς.