Πεδίο ανταγωνισμού αλλά και αφετηρίας για νέες επιχειρηματικές συμμαχίες που θα καθορίσουν τον ενεργειακό χάρτη του μέλλοντος εξακολουθεί να αποτελεί το φυσικό αέριο λόγω του ρόλου του ως καυσίμου-γέφυρας από τον λιγνίτη στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.
Οι μεγαλύτεροι ενεργειακοί όμιλοι της χώρας έχουν εντάξει στη στρατηγική τους επενδύσεις σε νέες μονάδες φυσικού αερίου συνολικής ισχύος 4.300 MW, καθώς το ηλεκτρικό σύστημα με την απόσυρση του λιγνίτη θα χρειαστεί νέες μονάδες με σταθερή παραγωγή για να καλύψει την αστάθεια που δημιουργεί η ευμετάβλητη παραγωγή των ΑΠΕ, μέχρι τουλάχιστον να προχωρήσει η τεχνολογία της αποθήκευσης για παραγωγή μεγάλου βεληνεκούς.
Μετά τη Mytilineos που πρώτη άνοιξε την κούρσα των νέων μονάδων φυσικού αερίου με την κατασκευή στα Ασπρα Σπίτια Βοιωτίας μίας από τις πλέον σύγχρονες μονάδες συνδυασμένου κύκλου ισχύος 826 MW, η οποία ολοκληρώνεται στο τέλος του έτους και μπαίνει σε εμπορική λειτουργία τον Μάιο του 2022, τη σκυτάλη παίρνει η μονάδα της ΤΕΡΝΑ στη ΒΙΠΕ Κοζάνης.
Για τη δεύτερη θέση της κούρσας διαγκωνίζονταν μέχρι χθες η μονάδα της Elpedison (ΕΛΠΕ και Edison) συνολικής ισχύος 826 MW στη Θεσσαλονίκη και η μονάδα του ομίλου Κοπελούζου ισχύος 662 MW στην Αλεξανδρούπολη, στην οποία θα έχει συμμετοχή με ποσοστό 25% η Βόρεια Μακεδονία.
Στις πιο πίσω θέσεις βρίσκονται η μονάδα της Elvalhalkor ισχύος 651 MW και η μονάδα του ομίλου Καράτζη στη Λάρισα ισχύος 660 MW. «Σφήνα» στην κούρσα μπήκε εσχάτως και η ΔΕΗ, η οποία αναζητάει τρόπους να κλείσει την αγιάτρευτη πληγή της Πτολεμαΐδας 5 για την οποία έχει ξοδέψει 1,5 δισ. ευρώ και συνειδητοποιεί πλέον ότι με τις τιμές των CO2 δεν πρόκειται να παράγει με λιγνίτη ούτε μία κιλοβατώρα.
Η αποζημίωση
Ολα τα παραπάνω ιδιωτικά επενδυτικά σχέδια παρέμεναν παγωμένα ως προς τη λήψη επενδυτικής απόφασης, αφού η βιωσιμότητά τους στις νέες συνθήκες της αγοράς δεν μπορεί να διασφαλισθεί χωρίς αποζημίωση. Ετσι, οι επενδυτές ανέμεναν την πρωτοβουλία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για την κατάθεση μηχανισμού αμοιβής ισχύος (CRM) στην Κομισιόν και τη συνακόλουθη από αυτή έγκριση για να προχωρήσουν στη λήψη επενδυτικής απόφασης.
Το σκηνικό άλλαξε αίφνης όταν μόλις την περασμένη Παρασκευή η Μotor Oil και η ΤΕΡΝΑ ανακοίνωσαν τη συνεργασία τους για την από κοινού κατασκευή και λειτουργία της μονάδας της Κομοτηνής και την έναρξη της κατασκευής της εντός του έτους, με στόχο να τεθεί σε εμπορική λειτουργία στις αρχές του 2024. Η συμφωνία δεν εξέπληξε την αγορά. Ηταν γνωστό εδώ και μήνες στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ ότι η ΤΕΡΝΑ αναζητούσε εταίρο για την κατασκευή της μονάδας και βρισκόταν σε συζητήσεις με τη Motor Oil, καθώς επίσης και ότι το διυλιστήριο της Κορίνθου, που έχει προσαρμόσει τη στρατηγική του στη βάση της ενεργειακής μετάβασης, βολιδοσκοπούσε την αγορά για συνεργασίες όχι μόνο στον τομέα των ΑΠΕ αλλά και στην παραγωγή από συμβατικές μονάδες. Η συμφωνία έδωσε το προβάδισμα στη μονάδα της ΤΕΡΝΑ και χτύπησε καμπανάκι για τα ΕΛΠΕ και τον όμιλο Κοπελούζου, που θα πρέπει να πάρουν γρήγορες αποφάσεις άσχετα με το πότε το ΥΠΕΝ θα καταθέσει το αίτημα για μηχανισμό αποζημίωσης. Aλλωστε το αίτημα για μηχανισμό αποζημίωσης είναι κοινό για τους ιδιώτες παραγωγούς και το αναμένουν άπαντες, γιατί όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά εκπρόσωποί τους «χωρίς μηχανισμό αποζημίωσης και με την πίεση που ασκείται από τις τιμές των CO2, οι μονάδες αερίου θα βρεθούν μια μέρα στο ίδιο αδιέξοδο με τις λιγνιτικές σήμερα».
Κύκλοι των ΕΛΠΕ αλλά και της Edison, πάντως, δεν ανησυχούν για το προβάδισμα της μονάδας της ΤΕΡΝΑ. Εκτιμούν ότι το σύστημα με την αποχώρηση του λιγνίτη και τις υψηλές τιμές των CO2, που καθιστούν την ελληνική αγορά εξαγωγική προς τα Βαλκάνια, χωράει μέχρι και τέσσερις νέες μονάδες και τονίζουν στην «Κ» ότι η Εlpedison προχωράει κανονικά τις διαδικασίες και αναμένεται να λάβει σύντομα την επενδυτική απόφαση.
Η συνεργασία Motor Oil – ΤΕΡΝΑ τάραξε γενικότερα τα νερά σε μια αγορά που επαναπροσδιορίζεται σε όλα τα επίπεδα με κατεύθυνση τους εθνικούς στόχους για μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα το 2050, και είναι κοινή η εκτίμηση ότι θα επισπεύσει ανακατατάξεις και συμμαχίες σε επιχειρηματικό επίπεδο, που βρίσκονται σε εξέλιξη.
Στη μια πλευρά αυτών των συμμαχιών βρίσκονται όμιλοι που έχουν τοποθετηθεί σε όλο το φάσμα της αγοράς σταδιακά από νωρίς και μπορούν να παρακολουθούν με ψυχραιμία τις αλλαγές, και στην άλλη εταιρείες που καθυστέρησαν να εντάξουν στη στρατηγική τους την ενεργειακή μετάβαση και αν θέλουν να παραμείνουν στον χάρτη της επόμενης μέρας θα πρέπει να προχωρήσουν σε εξαγορές, ξένες εταιρείες που μπαίνουν για πρώτη φορά στην ελληνική αγορά ή άλλες που θέλουν να ενισχύσουν τη θέση τους, και φυσικά οι μικρές μη καθετοποιημένες εταιρείες που δραστηριοποιούνται μόνο στη λιανική αγορά και είναι δύσκολο να σταθούν από μόνες τους.
Eδώ και πολλούς μήνες στην αγορά η κινητικότητα μεταξύ μικρών και μεγάλων εταιρειών, ξένων και εγχωρίων, είναι μεγάλη και στον τομέα της λιανικής αγοράς ηλεκτρισμού, όπως και των ΑΠΕ, έχουν καταγραφεί και οι πρώτες συμφωνίες. Αυτό που αλλάζει μετά τη συνεργασία Motor Oil και ΤΕΡΝΑ στη μονάδα της Κομοτηνής είναι ότι πρόκειται για δύο πολύ μεγάλους ομίλους με συνέργειες σε διάφορους τομείς, οι οποίες στον βαθμό που θα αναπτυχθούν και θα διευρυνθεί η συνεργασία δημιουργούν έναν ισχυρό ενεργειακό πόλο, εξέλιξη που θα δρομολογήσει αντίστοιχες συμμαχίες οδηγώντας σε συγκέντρωση, όπου θα επικρατήσουν οι πιο ισχυροί του κλάδου.
Ο κλάδος της λιανικής
Η επόμενη παρτίδα φαίνεται ότι θα παιχτεί στον κλάδο της λιανικής, ο οποίος θεωρείται κρίσιμος πλέον και για την ανάπτυξη νέων έργων ΑΠΕ, αφού διασφαλίζει αγοραστές για τη νέα ισχύ. Αυτός είναι ο λόγος που ξένες μεγάλες εταιρείες, όπως η ιταλική Enel και η ελβετική Axpo, αναζητούν είσοδο στη λιανική αγορά και σύμφωνα με πληροφορίες βρίσκονται σε συζητήσεις με ελληνικές εταιρείες του κλάδου.
Ανοιχτή σε επέκταση στη λιανική μέσω εξαγορών είναι και η Mytilineos, η οποία κοιτάζοντας εγκαίρως το μέλλον της αγοράς έχει πάρει θέση από την προμήθεια φυσικού αερίου και την παραγωγή από συμβατικές μονάδες μέχρι τη λιανική αγορά και την ανάπτυξη έργων ΑΠΕ, παράγοντες που της προσδίδουν ευελιξία κινήσεων για περαιτέρω ανάπτυξη και μια ισχυρή θέση για την επόμενη μέρα.
Αδιέξοδο λόγω ρύπων για την «Πτολεμαΐδα 5»
Στο φυσικό αέριο στρέφεται και η ΔΕΗ, αν και το μπίζνες πλαν που κατήρτισε επί διοικήσεως Γιώργου Στάσση δεν περιελάμβανε επενδύσεις σε μονάδες φυσικού αερίου. Η ΔΕΗ κατέληξε να εντάξει στο πρόγραμμά της το φυσικό αέριο, αναζητώντας οδό διαφυγής από τη μονάδα της Πτολεμαΐδας 5 στην οποία έχει δαπανήσει κοντά στο 1,5 δισ.
Η απόφαση για την κατασκευή της μονάδας ελήφθη το 2010 όταν η τιμή των ρύπων (CO2) ήταν στα 5,9 ευρώ και το 2013 υπεγράφη η σύμβαση με τον ανάδοχο του έργου ύψους 1,4 δισ. Το ίδιο έτος η ΔΕΗ συνήψε δανειακή σύμβαση ύψους 739 εκατ. με τη γερμανική τράπεζα KFW για τον εξοπλισμό της μονάδας, καταβάλλοντας εφάπαξ περίπου 100 εκατ. στον δημόσιο γερμανικό οίκο Eyler Hermes για ασφάλιση.
Η κατασκευή της ξεκίνησε το 2015 απολύτως κόντρα στο ευρωπαϊκό ρεύμα της απανθρακοποίησης που πυροδότησε αυξήσεις στις τιμές των CO2. Η εμπλοκή του γερμανικού χρηματοδοτικού οίκου ήταν ο λόγος που δεν επέτρεψε στη διοίκηση Παναγιωτάκη να προχωρήσει στο «πάγωμα» της επένδυσης το 2016, όταν πια το κλίμα δεν άφηνε κανένα περιθώριο διασφάλισης της βιωσιμότητας της μονάδας.
Η ΔΕΗ συνέχισε να χρηματοδοτεί μια επένδυση που δεν ήταν βέβαιο εάν θα μπορούσε να καλύψει έστω το λειτουργικό της κόστος. Η μονάδα της Πτολεμαΐδας, ως η πιο σύγχρονη κατά τα άλλα μονάδα της ΔΕΗ, είναι η τελευταία που θα αποσυρθεί από το σύστημα αφού τεθεί σε λειτουργία το 2022, σύμφωνα με το πρόγραμμα απολιγνιτοποίησης. Με την άνοδο των τιμών των CO2 που ξεκίνησε από τον περασμένο Νοέμβριο τα πράγματα άρχισαν να πιέζουν.
Αποφασίστηκε η μετατροπή της μονάδας για τη λειτουργία της με εναλλακτικό καύσιμο, το 2025 αντί του αρχικού προγραμματισμού για το 2028. Αρχικά η μονάδα θα λειτουργήσει με φυσικό αέριο και αργότερα με υδρογόνο.
Για τη μετατροπή της μονάδας η ΔΕΗ, σύμφωνα με τα όσα έχει επισήμως ανακοινώσει η εταιρεία, θα δαπανήσει περί τα 300 εκατ., τα οποία θα προστεθούν στο 1,5 δισ. που έχει ήδη ξοδέψει για την κατασκευή της ως λιγνιτική. Το σενάριο ωστόσο είναι ακόμη πιο τραγικό για τη ΔΕΗ, την εθνική οικονομία και τους καταναλωτές που πληρώνουν στο τέλος το μάρμαρο. Το νέο ράλι των τιμών των CO2 καθιστά πλήρως μη λειτουργική τη μονάδα.
Οπως ο ίδιος ο διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΗ, Γιώργος Στάσσης, παραδέχεται, «με τις νέες τιμές των CO2 η μονάδα δεν μπορεί να δουλέψει». Η ΔΕΗ το 2025 θα λειτουργεί την ακριβότερη μονάδα φυσικού αερίου στον κόσμο. Πέραν της Πτολεμαΐδας όμως, η ΔΕΗ έχει διασφαλίσει άδεια για μια ακόμη μονάδα φυσικού αερίου ισχύος 665 MW στην Κομοτηνή.