Ιδιοκτήτης ακινήτου που κατασκευάστηκε πριν από 25 χρόνια θα πληρώνει τον ίδιο ακριβώς ΕΝΦΙΑ με έναν ιδιοκτήτη ακινήτου με άδεια οικοδομής του 1960; Ο δικαιούχος επιδόματος θέρμανσης ή επιδόματος στέγασης, θα χάσει κοινωνική παροχή έως και 3.000 ευρώ τον χρόνο επειδή η ακίνητη περιουσία του ανατιμήθηκε στα… χαρτιά της εφορίας; Ο οφειλέτης που θα προλάβει να εντάξει τα χρέη του στον εξωδικαστικό μηχανισμό διευθέτησης οφειλών μέχρι το τέλος του χρόνου, θα πληρώνει τη μισή δόση συγκριτικά με τον οφειλέτη που θα χρωστάει ακριβώς τα ίδια ποσά, αλλά θα δει την όποια ακίνητη περιουσία του να «ακριβαίνει» από το νέο έτος; Θα αυξηθούν κατά μερικές δεκάδες ή και εκατοντάδες χιλιάδες οι υπόχρεοι σε καταβολή συμπληρωματικού φόρου ακινήτων και θα εκτοξευτούν οι αντικειμενικές αξίες σε εμπορικές πιάτσες που δεν θυμίζουν πλέον σε τίποτα το… ένδοξο παρελθόν τους; Θα αυξηθεί έως και… 110% ο ΕΝΦΙΑ σε δεκάδες περιοχές ανά την ελληνική επικράτεια;
Μετά τη δημοσίευση των νέων αντικειμενικών αξιών, η μεταρρύθμιση της φορολογίας ακινήτων μπαίνει στην πιο ευαίσθητη –οικονομικά και πολιτικά– φάση της: στην περίοδο καταγραφής και λεπτομερούς αποτίμησης των συνεπειών που επιφέρουν οι νέες τιμές. Η κυβέρνηση έχει σπεύσει να προαναγγείλει ότι θα γίνουν ριζικές αλλαγές με νομοσχέδιο που θα έρθει στη Βουλή μέχρι το τέλος του χρόνου. Και αυτό διότι γνωρίζουν από τώρα ότι από μόνη της η αλλαγή των τιμών ζώνης είναι ικανή να προκαλέσει παράλογες οικονομικές συνέπειες σε εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες. Η άσκηση που θα πρέπει να γίνει το επόμενο χρονικό διάστημα θα πρέπει να οδηγήσει στη διαμόρφωση των κατάλληλων συντελεστών, αφορολόγητων ορίων κ.λπ., ώστε να «απορροφηθούν» στον μέγιστο δυνατό βαθμό οι αρνητικές συνέπειες. Κανένα όριο δεν θα μηδενίσει τις αρνητικές συνέπειες. Είναι δεδομένο ότι θα υπάρξουν χιλιάδες πολίτες που θα επιβαρυνθούν, όπως και αρκετοί που θα χάσουν κοινωνικά επιδόματα εξαιτίας της αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών. Το ζητούμενο θα είναι ο αριθμός αυτών που θα ευνοηθούν να είναι σαφώς μεγαλύτερος σε σχέση με τον αριθμό των πολιτών που θα επιβαρυνθούν.
Οι λεγόμενοι «συντελεστές παλαιότητας» αποτελούν μια πάγια «παθογένεια» του συστήματος υπολογισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων. Ουσιαστικά έχουν παραμείνει αμετάβλητοι για περισσότερα από 40 χρόνια, με αποτέλεσμα να μην αποτυπώνουν πλέον ορθά την κατάσταση που επικρατεί στην αγορά ακινήτων. Πριν από 40 χρόνια τα ακίνητα ηλικίας 40 ή και 50 ετών ήταν μετρημένα, λόγω της τεράστιας ανοικοδόμησης των δεκαετιών του ’60 και του ’70. Σήμερα όμως είναι χιλιάδες οι πολυκατοικίες που «μετρούν» 50 ή και 60 χρόνια. Κανένας εκτιμητής ακινήτων δεν μπορεί να υποστηρίξει ότι ένα διαμέρισμα ηλικίας 60 ετών έχει την ίδια εμπορική αξία με ένα διαμέρισμα ηλικίας 26 ετών. Και όμως, ο φόρος μεταβίβασης αλλά και ο ΕΝΦΙΑ είναι ακριβώς ο ίδιος και για τα δύο ακίνητα, αν φυσικά δεν διαφέρουν σε άλλα χαρακτηριστικά. Στην κυβέρνηση όμως θέτουν και μια άλλη παράμετρο: τι γίνεται αν το διαμέρισμα έχει ανακαινιστεί; Αυτές οι παρεμβάσεις δεν ανεβάζουν την εμπορική αξία, κάτι που σημαίνει ότι θα πρέπει να βρεθεί τρόπος να γίνει αντίστοιχη προσαρμογή και στη φορολογητέα αξία; Το όλο θέμα θα εξεταστεί από την ειδική ομάδα εργασίας και η απόφαση για το αν θα υπάρξει παρέμβαση στους συντελεστές παλαιότητας θα ληφθεί αφού γίνουν οι ανάλογες «προσομοιώσεις» στη βάση δεδομένων που τηρεί η ΑΑΔΕ. Είναι σαφές ότι κάθε παρέμβαση που γίνεται στους συντελεστές υπολογισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων μπορεί να μεταφράζεται σε αυξομείωση δεκάδων δισ. ευρώ στη φορολογητέα αξία, η οποία μετά την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών υπερβαίνει πλέον τα 700 δισ. ευρώ.
Δύο από τα δημοφιλέστερα επιδόματα που χορηγεί το κράτος, το επίδομα στέγασης που φτάνει έως και τα 2.200 ευρώ τον χρόνο αλλά και το επίδομα θέρμανσης, ύψους έως και 650 ευρώ, είναι συνδεδεμένα και με περιουσιακά κριτήρια. Επίσης, από την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών διακυβεύεται και το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα. Από τον πίνακα με τις νέες τιμές προκύπτει ότι οι μεγάλες αυξήσεις στις τιμές ζώνης δεν έχουν λείψει ούτε από τις φθηνότερες περιοχές της χώρας: Αχαρνών, Δραπετσώνα, Ελευσίνα, Κερατσίνι, Ασπρόπυργος είναι μερικές μόνο από τις παραδοσιακά «φθηνές» ζώνες στις οποίες έχει γίνει ανατίμηση άνω του 25%. Κάτι που σημαίνει ότι θα πρέπει να υπάρξει αναπροσαρμογή των περιουσιακών κριτηρίων για να μη χαθούν κοινωνικά επιδόματα.
Αποσαφήνιση θα πρέπει να υπάρξει και όσον αφορά στον εξωδικαστικό μηχανισμό διευθέτησης οφειλών. Ο έλεγχος του περιουσιακού κριτηρίου, γίνεται από την πλατφόρμα της Ειδικής Γραμματείας Ιδιωτικού Χρέους με βάση την αξία του ακινήτου, όπως αυτή υπολογίζεται για τις ανάγκες του συμπληρωματικού φόρου. Βασική αρχή της ρύθμισης είναι ότι το ποσό που θα καταβάλει ο οφειλέτης δεν μπορεί να είναι μικρότερο από την αξία των ακινήτων. Θα σημαίνει αυτό ότι όποιος κάνει ρύθμιση εντός του 2021 θα πληρώσει –αθροιστικά και σε βάθος έως και 20 ετών– λιγότερα από αυτόν που θα κάνει τη ρύθμιση μέσα στον Ιανουάριο του 2022, μόνο και μόνο επειδή θα έχουν ενεργοποιηθεί οι νέες αντικειμενικές αξίες;