Ενα ολικό «makeover» της εφοδιαστικής αλυσίδας φαρμάκου επιχειρεί να κάνει η ευρωπαϊκή φαρμακοβιομηχανία, λίγους μήνες αφότου ευρωπαϊκά κράτη ήρθαν αντιμέτωπα με σοβαρές ελλείψεις φαρμάκων αλλά και καθυστερήσεις στην εισαγωγή πρώτων υλών, ιδίως κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας. Ευρωπαϊκές φαρμακοβιομηχανίες έχουν σταδιακά δρομολογήσει σχέδια επέκτασης της παραγωγής τους σε πρώτες ύλες αλλά και σε κοινά αντιβιοτικά φάρμακα επί ευρωπαϊκού εδάφους, ενώ σημαντική ευκαιρία παρουσιάζεται και για τις ελληνικές εταιρείες, οι οποίες δείχνουν πρόθυμες να «υπακούσουν» στη νέα ευρωπαϊκή φαρμακευτική στρατηγική που αφορά, μεταξύ άλλων, τον επαναπατρισμό της παραγωγής πρώτων υλών και φαρμάκων (reshoring).
Την αρχή έκανε η φαρμακοβιομηχανία Demo, η οποία έχει δρομολογήσει, για το πρώτο τρίμηνο του 2022, την ανέγερση ενός νέου βιομηχανικού συγκροτήματος στην Τρίπολη Αρκαδίας, το οποίο θα αποτελείται από τέσσερις μονάδες παραγωγής πρώτων υλών και έξι μονάδες παραγωγής φαρμακευτικών σκευασμάτων. Το συγκρότημα θα έχει συνολική επιφάνεια 74.000 τ.μ., με δυνατότητα παραγωγής 200 τόνων πρώτης ύλης αλλά και 250 εκατ. τεμαχίων τελικών φαρμακευτικών σκευασμάτων ετησίως. Οι παραπάνω επενδύσεις ανέρχονται περίπου στα 120 εκατ. ευρώ και αποτελούν μέρος ενός επενδυτικού σχεδίου που δρομολογεί και υλοποιεί η εταιρεία, συνολικού ύψους 356 εκατ. ευρώ, σε ορίζοντα 7ετίας (2021-2027). Οπως αναφέρουν στελέχη, στόχος της Demo είναι να φτιάξει πρώτες ύλες που θα τις χρησιμοποιεί για την παραγωγή του τελικού προϊόντος της, γι’ αυτό και έχει δρομολογήσει ερευνητικό πρόγραμμα για την ανάπτυξη 125 νέων προϊόντων σε βάθος χρόνου, από τα οποία κάποια θα παράγονται με δική της πρώτη ύλη.
Εκτός από την Demo, πληροφορίες της αγοράς θέλουν δύο εταιρείες να εξετάζουν το ενδεχόμενο παραγωγής πρώτων υλών στην Ελλάδα. Πρόκειται για τη φαρμακοβιομηχανία Elpen, που θα μπορούσε να τις χρησιμοποιήσει για ορισμένα αναπνευστικά σκευάσματα, αλλά και την ελληνική Rafarm για παραγωγή οφθαλμολογικών προϊόντων.
Σημειώνεται ότι η Ευρώπη αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους «παίκτες» παγκοσμίως στην έρευνα και ανάπτυξη καινοτόμων φαρμάκων, ωστόσο οι ευρωπαϊκές εταιρείες τα τελευταία χρόνια έχουν στραφεί σε τρίτες χώρες για την παραγωγή πρώτων υλών και φαρμάκων πρώτης ανάγκης, διότι εκεί το κόστος παραγωγής είναι χαμηλότερο. Με την πάροδο του χρόνου αρκετές εταιρείες από την Κίνα και την Ινδία επωφελήθηκαν από τα φθηνότερα εργατικά χέρια αλλά και τους πιο χαλαρούς περιβαλλοντικούς κανόνες, και έφθασαν σήμερα να προωθούν στην αγορά δραστικές ουσίες ή φαρμακευτικά προϊόντα όπως η παρακεταμόλη ή ακόμη και τα κοινά αντιβιοτικά. Περίπου το 80% των φαρμακευτικών συστατικών προέρχεται από την Ινδία και την Κίνα, το 40% των φαρμακευτικών προϊόντων που πωλούνται στην Ευρώπη προέρχεται από την Κίνα και την Ινδία, ενώ οι δύο αυτές χώρες παράγουν το 60% της παρακεταμόλης που χρησιμοποιείται παγκοσμίως, το 90% της πενικιλίνης και το 50% της ιβουπροφαίνης.
Η ενίσχυση της παραγωγής πρώτων υλών και φαρμάκων (reshoring) αλλά και η στήριξη της καινοτομίας και της βιοφαρμακευτικής έρευνας αποτελούν μερικούς από τους πυλώνες της νέας φαρμακευτικής στρατηγικής που άρχισε να προωθεί ενεργά μετά το πρώτο κύμα της πανδημίας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. «Γενικά, η Ε.Ε προσπαθεί να κάνει ένα κλικ προς τα πάνω και να μην εξαρτάται από τρίτες χώρες. Ετσι υπάρχουν πολιτικές και προγράμματα όπως το RRF, που υπακούουν σε αυτήν τη στρατηγική, με αποτέλεσμα να ενισχύονται επενδύσεις για την αναβάθμιση των παραγωγικών δυνατοτήτων», εξηγεί στην «Κ» παράγων της φαρμακοβιομηχανίας. «Το πιο σημαντικό είναι να δυναμώσουμε την ευρωπαϊκή τοπική εφοδιαστική αλυσίδα. Δηλαδή να αναπτύσσουμε φάρμακα και πρώτες ύλες εδώ, να παράγουμε εδώ και να πουλάμε εδώ».
Στο κάλεσμα αυτό φαίνεται να ανταποκρίνονται σταδιακά οι εταιρείες. Η ελβετική Sandoz ανακοίνωσε νωρίτερα φέτος σχέδιο επέκτασης των μονάδων παραγωγής αντιβιοτικών σε Αυστρία και Ισπανία, ενώ γνωστοποίησε την πρόθεσή της να επενδύσει πάνω από 100 εκατ. ευρώ σε νέα τεχνολογία για παραγωγή αμοξυκιλλίνης, δραστικής ουσίας που περιέχεται στα αντιβιοτικά. Από την πλευρά της η γαλλική Sanofi ανακοίνωσε τον Ιανουάριο του 2021 τη δημιουργία της spin off εταιρείας Εuroapi, υπεύθυνης για την ανάπτυξη, παραγωγή και προώθηση δραστικών φαρμακευτικών συστατικών, στοχεύοντας να αγγίξει σε πωλήσεις το 1 δισ. ευρώ έως το 2022. Οσον αφορά την Ελλάδα, ανώτατο στέλεχος ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας χαρακτηρίζει «εξαιρετικά δύσκολο το εγχείρημα» παραγωγής πρώτων υλών στη χώρα μας, λόγω του ανταγωνισμού τρίτων χωρών, όμως εκτιμά πως και άλλες εταιρείες θα μπουν σε αυτήν τη διαδικασία εάν υπάρξουν κίνητρα. «Κίνητρα πενταετίας, όπως ο συμψηφισμός του clawback με επενδύσεις, θα βοηθήσουν σημαντικά, ενώ θα πρέπει να προβλέπονται επιδοτήσεις και φοροαπαλλαγές για παραγωγή πρώτων υλών στον αναπτυξιακό νόμο».
Η φαρμακοβιομηχανία εκτιμά πως οποιαδήποτε επένδυση εντός Αττικής στο πλαίσιο του συμψηφισμού του clawback με παραγωγικές επενδύσεις, κίνητρο που εντάσσεται στο RRF, υπόκεινται σε περιορισμούς λόγω του γενικού απαλλακτικού κώδικα. Αυτό συμβαίνει γιατί σε επενδύσεις σε επίπεδο παραγωγής προβλέπεται μεγαλύτερο ποσοστό κρατικής επιδότησης για μια επένδυση στην περιφέρεια παρά στην Αττική. «Αυτό περιορίζει την ελληνική φαρμακοβιομηχανία όταν το 80% της παραγωγικής της δυναμικής είναι εντός Αττικής. Πρέπει να γίνει μια παρέκκλιση για δύο – τρία χρόνια προκειμένου να “τρέξουν” τα επενδυτικά προγράμματα. Δεν γίνεται να χαράσσεται νέα ευρωπαϊκή φαρμακευτική στρατηγική και ταυτόχρονα να υπόκειται η φαρμακοβιομηχανία σε τέτοιους περιορισμούς. Είναι δύο αντικρουόμενες πολιτικές», αναφέρει.
