Προς μεγάλη απογοήτευση του επιχειρηματικού κόσμου, ο πρόσφατος νόμος 4972/2022 επανέφερε στο προσκήνιο το χαρτόσημο (2,4%) στα δάνεια και στις λοιπές χρηματοδοτήσεις μεταξύ επιχειρήσεων, καθώς και στους απορρέοντες τόκους.
Θυμίζουμε ότι το Συμβούλιο της Επικρατείας είχε κρίνει το 2020 με δύο σημαντικότατες αποφάσεις (ΣτΕ 2163-4/2020, 2323-5/2020) τα εξής: Η χορήγηση, έστω και ευκαιριακά, έντοκου χρηματικού δανείου από πρόσωπο υποκείμενο σε ΦΠΑ (ήτοι επιχείρηση) απαλλάσσεται των τελών χαρτοσήμου. Συγκεκριμένα έκανε δεκτό ότι η χορήγηση δανείου από πρόσωπο υπαγόμενο στον ΦΠΑ με τόκο, ήτοι έναντι ανταλλάγματος, συνιστά παροχή υπηρεσιών από επαχθή αιτία, και ως εκ τούτου εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του ΦΠΑ, αν και συνιστά απαλλασσόμενη (του ΦΠΑ) δραστηριότητα. Συνεπώς, η διάταξη του Κώδικα Τελών Χαρτοσήμου, που επέβαλε χαρτόσημο σε αυτά τα δάνεια, έχει καταργηθεί ήδη από την 1/1/1987, όταν δηλαδή ξεκίνησε να ισχύει ο νόμος περί ΦΠΑ.
Με βάση το εν λόγω σκεπτικό, όλα τα δάνεια από ενάρξεως του περί ΦΠΑ νόμου δεν έπρεπε να έχουν υπαχθεί σε χαρτόσημο.
Προφανώς, η Φορολογική Διοίκηση δεν μπορούσε να αγνοήσει τις νομολογιακές εξελίξεις, αν και δεν είχε λάβει επισήμως θέση επί του θέματος μέσω σχετικής εγκυκλίου. Παρά ταύτα, η Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών είχε υιοθετήσει την ανωτέρω νομολογία σε πρόσφατες αποφάσεις της και δικαίωσε φορολογουμένους που είτε τους είχε επιβληθεί χαρτόσημο στο πλαίσιο φορολογικού ελέγχου είτε είχαν αιτηθεί την επιστροφή ως «αχρεωστήτως καταβληθέντος» του χαρτοσήμου που είχαν καταβάλει και η φορολογική διοίκηση είχε αρνηθεί την επιστροφή.
Ενόψει των ανωτέρω και προκειμένου (προφανώς) να μη «χαθούν» τα έσοδα του χαρτοσήμου ψηφίστηκε η προαναφερθείσα διάταξη, που πλέον ρυθμίζει την υπαγωγή των επιχειρηματικών δανείων σε χαρτόσημο και όχι σε ΦΠΑ. Μάλιστα η διάταξη αυτή έχει αναδρομική ισχύ (!), καταλαμβάνοντας και δανειακές συμβάσεις συναφθείσες από την 1/1/2021 και έως την ημερομηνία ψήφισης του νόμου (23/9/2022). Για τα δάνεια αυτά και τους σχετικούς τόκους οι επιχειρήσεις δύνανται να καταβάλουν (χωρίς πρόστιμο) τα αναλογούντα τέλη χαρτοσήμου έως τις 31/12/2022.
Τονίζεται ότι λοιπές απαλλαγές δανείων από το χαρτόσημο που παρέχονται από άλλες ειδικότερες διατάξεις εξακολουθούν να ισχύουν (π.χ. η απαλλαγή των ομολογιακών δανείων).
Μετά από όλα αυτά επανερχόμαστε ουσιαστικά στην κατάσταση που ίσχυε πριν από την έκδοση των ανατρεπτικών αποφάσεων του ΣτΕ, η οποία ήταν αρκετά ασαφής όσον αφορά ιδίως στο θέμα της χωρικότητας των τελών χαρτοσήμου.
Είναι γνωστό ότι επί σειράν ετών είχε παγιοποιηθεί από τις επιχειρήσεις η πρακτική της καταβολής και αποπληρωμής των δανείων (και των τόκων τους) μέσω τραπεζικού λογαριασμού τηρούμενου από την ελληνική επιχείρηση στο εξωτερικό, προκειμένου να εκτελείται το δάνειο στην αλλοδαπή και να απαλλάσσεται έτσι του χαρτοσήμου. Ωστόσο, το ΣτΕ έκρινε ότι εφόσον το ποσό του δανείου καταλήγει τελικά σε ημεδαπό τραπεζικό λογαριασμό της δανειζόμενης ελληνικής εταιρείας, το δάνειο εκτελείται στην Ελλάδα και συνεπώς υπάγεται σε χαρτόσημο.
Κατόπιν όλων αυτών των παλινωδιών, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να επανασχεδιάσουν τις πρακτικές χρηματοδότησής τους, συμπεριλαμβανομένων των cash pooling πλάνων που πολλές εξ αυτών εφαρμόζουν. Προφανώς η εν λόγω εξέλιξη δεν έχει αναπτυξιακό, αλλά καθαρά εισπρακτικό χαρακτήρα και θέτει ακόμα ένα εμπόδιο στη χρηματοδότηση των ημεδα-πών επιχειρήσεων.
* Η κ. Τζένη Πάνου είναι υπεύθυνη Partner του Φορολογικού τμήματος της AS Network (www.asnetwork.gr).