«Το βασικό σε καιρούς κρίσεων είναι να έχει δημιουργηθεί ένα οικοδόμημα το οποίο δεν κλυδωνίζεται και μπορεί να αντεπεξέλθει στις φουρτούνες και τις τρικυμίες». Αυτό τονίζει, αναφερόμενος στη «Δωδώνη» και την αντοχή της στην πληθωριστική και ενεργειακή κρίση, ο διευθύνων σύμβουλος της ηπειρώτικης γαλακτοβιομηχανίας, αντοχή που φάνηκε και από το γεγονός ότι το 2022 ο τζίρος της εταιρείας ξεπέρασε για πρώτη φορά στη δεκαετία τα 150 εκατ. ευρώ. Μιλώντας σήμερα στην «Καθημερινή» της Κυριακής ο κ. Μιχάλης Παναγιωτάκης αποκαλύπτει τις συζητήσεις της «Δωδώνης» για συνέργειες με τη ΔΕΛΤΑ του ομίλου Vivartia και προαναγγέλλει εξαγορές εντός του 2023-2024. Εξηγεί ταυτόχρονα για ποιο λόγο η Ελλάδα δεν μπορεί να αγνοεί τις μειώσεις στις τιμές παραγωγού στο αγελαδινό γάλα που γίνονται στη Δυτική Ευρώπη, αλλά και τι περιμένει από τη νέα κυβέρνηση που θα αναδειχθεί από τις φετινές εθνικές εκλογές.
– Ποια ήταν η πορεία της «Δωδώνης» το 2022 από πλευράς πωλήσεων, αλλά και από πλευράς κερδών; Πιέστηκαν τα κέρδη λόγω της αύξησης του κόστους παραγωγής;
– Εάν μπορούσα να κάνω μια αποτίμηση της χρονιάς θα έλεγα ότι πετύχαμε κάποιους στόχους και σε κάποιους άλλους ακολουθήσαμε τη γενικότερη τάση. Ο τζίρος μας αυξήθηκε και για πρώτη φορά στη δεκαετία ξεπεράσαμε τα 150 εκατ. ευρώ, ενώ οι εξαγωγές μας αντιπροσωπεύουν το 50% των πωλήσεών μας. Από την άλλη, είχαμε μια συρρίκνωση της κερδοφορίας λόγω του πληθωριστικού κύματος, το οποίο ταλανίζει την οικονομία τα τελευταία τρία χρόνια. Σε σχέση με την υπόλοιπη αγορά, σε σχέση με όλα αυτά τα οποία είδαμε και βιώσαμε με τις τεράστιες αυξήσεις τιμών, από τον πρωτογενή τομέα μέχρι την ενέργεια, τα υλικά συσκευασίας, τις μεταφορές και τις παρεμβάσεις στο μισθολογικό κόστος, θα μπορούσα να πω ότι είμαι ιδιαιτέρως ευχαριστημένος στο τέλος.
Το βασικό σε καιρούς κρίσεων είναι να έχει δημιουργηθεί ένα οικοδόμημα το οποίο δεν κλυδωνίζεται και μπορεί να αντεπεξέλθει στις φουρτούνες και τις τρικυμίες. Τα δύο τελευταία χρόνια είδαμε καταστάσεις και δείκτες της οικονομίας αλλά και του κλάδου που δεν είχαμε ξαναδεί. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον η εταιρεία επέδειξε ισχυρές αντοχές. Συνεχίζουμε να είμαστε μία από τις πιο υγιείς και πιο ισορροπημένες εταιρείες του κλάδου μας. Και θέλω να πιστεύω ότι σιγά σιγά –και νομοτελειακά– θα αρχίσουμε να βγαίνουμε από αυτό το τούνελ της κρίσης.
– Κατά πόσον αυτή η αύξηση του τζίρου που πετύχατε το 2022 οφείλεται στις ανατιμήσεις;
– Για ακόμη μια χρονιά η «Δωδώνη» ήταν πρώτη σε μερίδιο αγοράς στη φέτα, παρότι συνολικά η αγορά της φέτας υποχώρησε κατά 15%. Τα δικά μας μερίδια ποσοστά ήταν πολύ καλύτερα σε όγκους και φυσικά σε αξία πωλήσεων. Το μερίδιο αγοράς μας στο γάλα το οποίο πουλάμε σε συγκεκριμένες περιφέρειες αυξήθηκε, καθώς η «Δωδώνη» εκμεταλλεύθηκε –με την καλή έννοια– ευκαιρίες που υπήρξαν. Αρα λοιπόν, βάζοντας και αυτό μέσα στη διαδικασία της αποτίμησης της περασμένης χρονιάς, το πρόσημο καταλήγει να είναι πάλι θετικό. Σε ό,τι αφορά την πληθωριστική κρίση, θα ήθελα να επισημάνω τα εξής: οι τιμές παραγωγού τον Ιανουάριο του 2023 σε σύγκριση με τον Ιανουάριο του 2021 ήταν αυξημένες κατά 70%. Δεν υπάρχει προηγούμενο σε αυτό. Οι τιμές των τελικών προϊόντων αυξήθηκαν το μέγιστο κατά το ήμισυ αυτού συνολικά στην αγορά.
Αυτό έγινε, πρώτον, διότι όλοι θέλαμε να προστατεύσουμε τις αγορές μας και κατά συνέπεια να ευνοηθεί ο καταναλωτής μη μετακυλίοντας τη συνολική αύξηση του κόστους στον καταναλωτή με ό,τι συνέπειες βεβαίως είχε αυτό σε όλους μας. Και για αυτό επαναλαμβάνω ότι αναλόγως του οικοδομήματος που έχεις φτιάξει, μπορείς να στηρίξεις τις τιμές ή όχι.
Η τιμή της ενέργειας το ίδιο διάστημα αυξήθηκε κατά 300%. Οι τιμές των υλικών συσκευασίας αυξήθηκαν κατά 20%. Αρα όλα αυτά συνέβαλαν στο να υπάρχει μια ανωμαλία στην αγορά. Ο βασικότερος πυλώνας που φίλτραρε τις αυξήσεις και συγκράτησε τις τιμές είναι η μεταποίηση. Η «Δωδώνη», βεβαίως, ακολούθησε την αγορά σε ό,τι αφορά τις ανατιμήσεις. Το 2023 προσδοκώ σε μια εξομάλυνση της αγοράς. Πρέπει να αφήσουμε την οικονομία να μιλήσει από μόνη της, διότι κανείς δεν μπορεί να την ελέγξει.
– Προχωρήσατε εσείς σε μείωση των τιμών παραγωγού στο αγελαδινό γάλα, διότι υπήρχαν διαμαρτυρίες από τους παραγωγούς για τις κινήσεις κάποιων γαλακτοβιομηχανιών.
Το 2023 προσδοκώ σε μια εξομάλυνση της αγοράς. Πρέπει να αφήσουμε την οικονομία να μιλήσει από μόνη της, διότι κανείς δεν μπορεί να την ελέγξει.
– Κάναμε μια ήπια προσαρμογή. Πρέπει, ωστόσο, να επισημάνω το εξής: πρόσφατα η Friesland στην Ολλανδία ανακοίνωσε ότι μειώνει κατά 10 λεπτά την τιμή παραγωγού. Είναι μια κίνηση που δείχνει το πού θα οδηγηθεί η αγορά. Δεν πρέπει να το αγνοούμε στην Ελλάδα, διότι σε ό,τι αφορά το αγελαδινό γάλα, η αγορά θα έλεγα ότι είναι παγκοσμιοποιημένη. Πολλές εταιρείες στην Ελλάδα χρησιμοποιούν γάλα από το εξωτερικό. Οτιδήποτε, λοιπόν, γίνεται στο εξωτερικό επηρεάζει άμεσα και τις εξελίξεις στην Ελλάδα. Δεν μπορούμε να το αγνοήσουμε και ενώ στην Ολλανδία, στη Γαλλία μειώνονται οι τιμές, στην Ελλάδα να λέμε ότι δεν θα τις μειώσουμε.
– Η αύξηση του κόστους παραγωγής θεωρείτε ότι θα οδηγήσει εκτός αγοράς μικρές τυροκομικές μονάδες, οι οποίες ενδεχομένως θα μπορούσαν να αποτελέσουν και στόχο εξαγοράς από τη «Δωδώνη»;
– Ηδη αρχίζουν κι έχουν πρόβλημα ρευστότητας. «Λουκέτα» δεν έχουμε δει ακόμη, διότι αυτά έρχονται με μια χρονική υστέρηση από την έναρξη των προβλημάτων, υστέρηση που μπορεί να είναι 12-18 μήνες. Ενας οργανισμός όπως η «Δωδώνη» έχει πάντα την όρεξη να μεγαλώσει όχι μόνο οργανικά, αλλά και μέσω εξαγορών. Για να εξαγοράσει η «Δωδώνη» κάποιον, θα πρέπει και ο άλλος να θέλει να εξαγοραστεί. Οταν έρθει το πλήρωμα του χρόνου, τότε σίγουρα θα αρπάξουμε την ευκαιρία. Αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να ανακοινώσουμε κάτι συγκεκριμένο, αλλά το 2023-2024 θα έχουμε να πούμε πράγματα.
– Σε περίπτωση παρατεταμένης πολιτικής αβεβαιότητας εκτιμάτε ότι θα επηρεασθεί η κατανάλωση, αρνητικά ή θετικά;
– Κατ’ αρχάς οι αγορές τα τελευταία δύο χρόνια έχουν μειωθεί, παρά το γεγονός ότι υπήρχε πολιτική σταθερότητα. Η αγορά της φέτας υποχώρησε κατά 15% περίπου το 2022 σε σύγκριση με το 2021 και συνεχίζεται η τάση αυτή και φέτος. Στο γιαούρτι η αγορά είναι μειωμένη κατά 6%-7%. Επομένως, παράγοντες που έχουν να κάνουν με το εισόδημα αυτό καθαυτό του καταναλωτή και η γενικότερη ακρίβεια είναι αυτά που τον επηρεάζουν πρώτιστα. Μια τυχόν πολιτική συγκυρία διαφορετική από αυτή που βίωσαν έως τώρα δεν νομίζω ότι σε αυτή τη φάση θα επηρεάσει την ψυχολογία των Ελλήνων καταναλωτών. Αλλωστε τα τελευταία 15 χρόνια έχουμε βιώσει χειρότερες καταστάσεις.
– Η «Δωδώνη» πρωτοστατεί στη Διεπαγγελματική Οργάνωση Φέτας. Τι αντίκτυπο έχουν στις εξαγωγές φέτας τα κρούσματα νοθείας από ελληνικές επιχειρήσεις;
– Η φέτα είναι ένα εθνικό προϊόν. Και ο κλάδος θα πρέπει να δείξει την απαιτούμενη υπευθυνότητα και σοβαρότητα. Βασικό μέλημα είναι η διατήρηση και διασφάλιση της ποιότητας με διαφανείς μηχανισμούς, που πρέπει να δρουν γρήγορα, προκειμένου να σβήνουν οποιαδήποτε φωτιά εκδηλώνεται, εάν εκδηλώνεται, χωρίς να δημιουργείται ανασφάλεια στις Βρυξέλλες εάν παράγουμε ΠΟΠ ή όχι. Ολοι οι παραγωγοί φέτας θα πρέπει να ελέγχονται και να δίνουν λόγο, να δίνουν αναφορά για τα πεπραγμένα τους. Από τον πιο σίγουρο μέχρι τον πιο αμφιλεγόμενο, θα έλεγα, γιατί μόνο έτσι μπορεί να αντιμετωπισθεί συνολικά το θέμα. Επίσης, πρέπει να υπάρχει ένα ξεκάθαρο ποινολόγιο.
Εγώ δεν λέω ότι εάν κάποιος διαπιστωθεί ότι παρανομεί, να τον κρεμάσουν στην πλατεία Συντάγματος. Ωστόσο, όλοι θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι αναλόγως της παρανομίας, θα υπάρχει και η αντίστοιχη ποινή, η οποία θα πρέπει να είναι άμεσα εκτελεστή. Εάν επιβάλλεται πρόστιμο, να πληρώνεται άμεσα. Οχι να περιμένουμε να πληρωθεί και στο ενδιάμεσο διάστημα να συνεχίζει η επιχείρηση να δουλεύει.
Νέες κατηγορίες προϊόντων και συνέργειες με ΔΕΛΤΑ
Την περαιτέρω επέκτασή της στην κατηγορία των plant based προϊόντων σχεδιάζει η «Δωδώνη», ενώ ενισχύει την παρουσία της και στην κατηγορία των σκληρών τυριών, μέσω και της επένδυσης που ολοκλήρωσε πρόσφατα σε νέα μονάδα συσκευασίας.
– Πέρυσι τοποθετήσατε στην αγορά plant based προϊόντα και στη συνέχεια σνακ από τυρί. Πώς έχει δεχθεί η αγορά αυτά τα προϊόντα και τι ετοιμάζετε για τη συνέχεια;
– Τα plant based ακολουθούν εξαιρετική πορεία. Είμαστε στην κορυφαία τριάδα της κατηγορίας και έχουμε ρυθμό ανάπτυξης γύρω στο 5%-7% μηνιαίως. Εχουμε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα για αυτή την κατηγορία και σύντομα θα δούμε και νέα προϊόντα στην αγορά. Τα σνακ τα τοποθετήσαμε στην αγορά τον Νοέμβριο του 2022. Είμαστε σε όλες τις μεγάλες αγορές εγκατεστημένοι στις μεγάλες αλυσίδες, στη μικρή λιανική, σε αλυσίδες καφεστίασης. Δεν είμαστε συνυφασμένοι ως brand στην κατηγορία του snacking και θεωρώ ότι πρέπει να κάνουμε περισσότερο κόπο. Ευελπιστούμε και εκεί να υλοποιήσουμε τους στόχους που έχουμε για φέτος σε πωλήσεις, για να δούμε και πώς μπορούμε να επενδύσουμε για τα επόμενα χρόνια σε εμπλουτισμό της κατηγορίας.
Φέτος ολοκληρώνουμε ένα διετές επενδυτικό πρόγραμμα της τάξης των 7 εκατ. ευρώ που θα στηρίξει και άλλες, νέες κατηγορίες τροφίμων στην ομάδα των plant based. Επίσης αναπτύσσουμε την κατηγορία των σκληρών τυριών μας (γραβιέρα, κεφαλοτύρι κ.ά.). Πάντα τα είχαμε, αλλά ήταν περισσότερο niche κατηγορία για εμάς.
– Μέτοχος πλειοψηφίας της «Δωδώνης» είναι το fund CVC, το οποίο κατέχει εξ ολοκλήρου και τον όμιλο Vivartia. Θα δούμε συνέργειες της «Δωδώνης» με τη ΔΕΛΤΑ;
– Κατά καιρούς συζητάμε για κάποιες συνέργειες, κάποιες θα υλοποιηθούν, κάποιες εάν δεν είναι προς το συμφέρον της μιας ή της άλλης εταιρείας, δεν θα υλοποιηθούν. Θα ανακοινωθούν όταν θα είμαστε έτοιμοι.
Δεν είναι υγιές μοντέλο οι επιδοτήσεις
– Εσείς τι προσδοκάτε από την κυβέρνηση που θα εκλεγεί;
– Αυτό το οποίο εγώ θα ήθελα είναι η διασφάλιση ότι όλοι είμαστε κάτω από ένα συγκεκριμένο πλαίσιο που διέπεται από νόμους, από ελέγχους και από ποινές, μέσα στο οποίο πρέπει όλοι να λειτουργούμε. Επίσης, θεωρώ ότι μία πολιτεία η οποία στηρίζει την οικονομία της παρέχοντας επιδοτήσεις, δεν αποτελεί υγιές μοντέλο, όπως έδειξε η πρακτική που εφαρμόστηκε τα τελευταία 40 χρόνια. Είναι πολύ εύκολο για τον επιχειρηματία να περάσει στην άλλη πλευρά, τη σκοτεινή πλευρά, να κακομάθει, να κάνει παραπάνω πράγματα, και όχι να είναι συντηρητικός και να πάει με ένα συγκεκριμένο πλάνο βήμα βήμα. Τέλος, θα ήθελα να δοθούν κίνητρα στους νέους να ασχοληθούν με την κτηνοτροφία.
Για παράδειγμα, θα μπορούσε να θεσπιστεί ένα πρόγραμμα ποιότητας, έτσι ώστε όλοι να μεγιστοποιούν τις καλές πρακτικές στις φάρμες τους για να πετύχουν μέγιστη ποιότητα σε ό,τι αφορά, π.χ., τη λιποπρωτεΐνη ή κάτι άλλο το οποίο έχει άμεση σχέση με την απόδοση του γάλακτος και να χρηματοδοτείται από το κράτος και τις βιομηχανίες. Η Ελλάδα έχει μικρό κλήρο. Δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τις άλλες χώρες με βάση την ποσότητα. Εκεί που πρέπει να επενδύσει είναι στην ποιότητα.