• Αποκλειστικά για συγκεκριμένο κύκλο φορολογικών οφειλών και εφόσον συντρέχει υπαιτιότητα θεμελιώνεται αλληλέγγυα ευθύνη διοικητικών στελεχών για εταιρικά χρέη. Αλληλέγγυα ευθύνη των διοικούντων νομικά πρόσωπα (πρόεδρος, διευθύνων σύμβουλος, διαχειριστής, κ.λπ.) ιδρύεται αποκλειστικά για τους φόρους και τα πρόστιμα που αναφέρονται περιοριστικά στον νόμο. Ειδικότερα, τέτοια ευθύνη προβλέπεται πια μόνο για φόρο εισοδήματος, παρακρατούμενους και επιρριπτόμενους φόρους, με κυριότερο τον ΦΠΑ, καθώς και για τον ΕΝΦΙΑ. Ετσι, δεν θεμελιώνεται αλληλέγγυα ευθύνη αναφορικά με τα τέλη χαρτοσήμου αλλά και με τα αυτοτελή πρόστιμα του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας για διαδικαστικές παραβάσεις (Ε2173/2020, ΔΕΔ 1273/2021). Επιπλέον, σε περίπτωση που οι φορολογικές οφειλές προκύπτουν έπειτα από φορολογικό έλεγχο, ευθύνη θεμελιώνεται στο πρόσωπο εκείνου που ασκούσε καθήκοντα κατά το ελεγχόμενο έτος, με εξαίρεση την περίπτωση που ο καταλογισμός οφείλεται στη μη προσκόμιση βιβλίων και στοιχείων στο πλαίσιο ελέγχου, καθώς σε αυτή την περίπτωση την υποχρέωση προσκόμισης των βιβλίων φέρουν τα πρόσωπα που ασκούν διοίκηση κατά τον χρόνο του ελέγχου (ΣτΕ 978/2020).
• Διευκρινίσεις έχουν παρασχεθεί ειδικά για τις περιπτώσεις έλλειψης υπαιτιότητας των διοικητικών στελεχών για τη μη εκπλήρωση φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων της εταιρείας. Τόσο η ΑΑΔΕ όσο και το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων (Α.1082/2021, απόφαση υπ. Εργασίας υπ’ αριθμ. 65118/2021) προχώρησαν σε ενδεικτική απαρίθμηση των περιπτώσεων έλλειψης υπαιτιότητας, κατά τρόπο παρόμοιο, σε μια προσπάθεια για ενιαία αντιμετώπιση της αλληλέγγυας ευθύνης έναντι του Δημοσίου. Ειδικότερα, υπαιτιότητα του φυσικού προσώπου δεν θεμελιώνεται σε περίπτωση αποδεδειγμένης και παρατεταμένης αδυναμίας άσκησης των καθηκόντων διοίκησης λόγω βαριάς ασθένειας, σε περίπτωση παραίτησης προγενέστερης της κρίσιμης περιόδου ή σε περίπτωση που αποδεικνύεται ότι το εν λόγω πρόσωπο είχε αναλάβει ειδικά μόνο καθήκοντα που δεν σχετίζονται με τις φορολογικές και ασφαλιστικές υποχρεώσεις της εταιρείας (π.χ. διευθυντής μάρκετινγκ, διευθυντής ανθρώπινου δυναμικού). Υπογραμμίζεται ότι τα παραπάνω δεν ισχύουν για τους ομόρρυθμους εταίρους ομόρρυθμων ή ετερόρρυθμων εταιρειών που ασκούν διαχείριση καθώς, σύμφωνα με το εταιρικό δίκαιο, τα πρόσωπα αυτά φέρουν απεριόριστη και εις ολόκληρον ευθύνη για τα χρέη της εταιρείας ως προς κάθε πιστωτή, επομένως και ως προς το Δημόσιο.
• Διασφαλιστικά μέτρα σε πρόσωπα διοίκησης ακόμη και αν δεν έφεραν την ιδιότητα αυτή κατά τον χρόνο της παράβασης. Θεωρήθηκε ότι διασφαλιστικά μέτρα εις βάρος του προέδρου του Δ.Σ. και νόμιμου εκπροσώπου ανώνυμης εταιρείας χωρούν μόνον εφόσον φέρει την ιδιότητα αυτή κατά τον κρίσιμο χρόνο τέλεσης της παράβασης, για την οποία λαμβάνονται τα μέτρα, ενώ ο νόμος επιτρέπει τη λήψη διασφαλιστικών μέτρων εις βάρος προσώπων διοίκησης, εφόσον διατηρούσαν την ως άνω ιδιότητα σε οποιοδήποτε χρονικό σημείο μεταξύ του χρόνου τέλεσης της παράβασης (εν προκειμένω της μη απόδοσης ΦΠΑ) και του χρόνου επιβολής των μέτρων. Περαιτέρω, ο διαρκής χαρακτήρας της μη εκπλήρωσης της υποχρέωσης ανώνυμης εταιρείας να αποδώσει στο Δημόσιο ΦΠΑ επιτρέπει στη φορολογική αρχή να λάβει διασφαλιστικά μέτρα εις βάρος όλων των προσώπων που ευθύνονται προσωπικώς και αλληλεγγύως στην πληρωμή του, διότι έφεραν κάποια από τις ιδιότητες διοίκησης, διαχείρισης και εκπροσώπησης της εταιρείας από τη λήξη της προθεσμίας απόδοσης του φόρου και μέχρι τη λήψη των μέτρων, και όχι μόνο κατά τον χρόνο που υπήρχε υποχρέωση παρακράτησης του φόρου, όπως εσφαλμένως κρίθηκε με την αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση (ΣτΕ 304/2023).
Η παραίτηση από θέση διοίκησης νομικού προσώπου χωρίς να έχουν τηρηθεί διατυπώσεις δημοσιότητας δεν εμποδίζει το Δημόσιο να λάβει μέτρα διασφάλισης. Το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε ότι τα διασφαλιστικά μέτρα που λαμβάνει το Δημόσιο σε σοβαρές περιπτώσεις φοροδιαφυγής επιβάλλονται νόμιμα εις βάρος συγκεκριμένων προσώπων που ασκούν τη διοίκηση.
Πηγή: Grant Thornton
