Πόσο… ESG friendly είναι η επιχειρηματική δραστηριότητα της εταιρείας; Σε ποιον βαθμό τηρούνται οι κανόνες για την προστασία του περιβάλλοντος (το «Ε» στο ESG, από το Environment), την κοινωνική ευθύνη (το «S» από το Social) και την εταιρική διακυβέρνηση (το «G» από το Governance);
Ύστερα από κάθε κρίση –υγειονομική, όπως η πανδημία του Covid, ενεργειακή ή πληθωριστική–, ύστερα από ένα ισχυρό χτύπημα καταιγίδας, σεισμού, πυρκαγιάς ή άλλου φυσικού φαινομένου, το ενδιαφέρον στον κόσμο των επιχειρήσεων για τα θέματα της βιωσιμότητας, της ανάγκης εφαρμογή ηθικών πρακτικών αλλά και υπεύθυνης λήψης αποφάσεων ανεβαίνει σε άλλο επίπεδο. Και όσο συχνότερα είναι τέτοιου είδους φαινόμενα –που δυστυχώς τα τελευταία χρόνια είναι συχνότατα– τόσο μεγαλώνει η πίεση για προσαρμογή στα νέα δεδομένα. Η προσπάθεια που καταβάλλεται το τελευταίο χρονικό διάστημα εντός και εκτός συνόρων είναι αυτή η προσαρμογή να γίνεται με συγκεκριμένα βήματα που μπορούν να σχεδιαστούν και να μετρηθούν ως προς την αποτελεσματικότητά τους. Να μην επαφίεται δηλαδή η όλη προσπάθεια στα «νομίζω» και στα «πρέπει» που έχει κατά νου η κάθε ξεχωριστή επιχειρηματική οντότητα, μικρή ή μεγάλη. Όσο πιο συγκεκριμένη γίνεται επομένως η κάθε στρατηγική, τόσο πιο άμεσα μπορεί να εφαρμοστεί. Και όσο πιο απτά είναι τα αποτελέσματα, τόσο το καλύτερο. Έτσι, γεννήθηκαν οι δείκτες ESG. Είναι συγκεκριμένοι, μετρήσιμοι και λαμβάνονται πλέον υπόψη για τη λήψη σημαντικών αποφάσεων, όπως είναι η χρηματοδότηση μιας επένδυσης μέσα από τη δανειοδότηση μιας επιχείρησης ή μέσα από τη συμμετοχή των επενδυτών σε μια αύξηση μετοχικού κεφαλαίου. Τι μετρούν αυτοί οι δείκτες; Από τις εκπομπές αερίων και το ποσοστό των γυναικών στον συνολικό αριθμό εργαζομένων ή στις θέσεις ευθύνης μέχρι το αν προστατεύονται τα προσωπικά δεδομένα των πελατών και το αν τηρούν τους κανόνες ESG οι προμηθευτές.
Το Χρηματιστήριο Αθηνών, το οποίο πλέον έχει καταρτίσει και σχετικό χρηματιστηριακό δείκτη, ο οποίος απαρτίζεται από μετοχές εισηγμένων εταιρειών που συγκεντρώνουν υψηλή βαθμολογία σε θέματα εφαρμογής πολιτικών ESG, συμπεριέλαβε τους βασικούς δείκτες που πρέπει να παρακολουθεί μια επιχείρηση στον «οδηγό δημοσιοποίησης πληροφοριών ESG». Στόχος είναι να γίνει κατανοητό –όχι μόνο από τις εισηγμένες εταιρείες, αλλά και από κάθε επιχειρηματική οντότητα– ότι η παρακολούθηση αυτών των δεικτών δεν είναι μία ακόμη γραφειοκρατική υποχρέωση, αλλά ένα σχέδιο δράσης που μπορεί να έχει σημαντικά οφέλη. Ποια μπορεί να είναι αυτά σύμφωνα με τους συντάκτες του οδηγού;
1. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι επιχειρήσεις που δημοσιοποιούν πληροφορίες ESG και εμφανίζουν καλή επίδοση σε ουσιαστικά για τη λειτουργία τους θέματα ESG, έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση σε κεφάλαια με χαμηλότερο κόστος. Η διαφάνεια ως προς την επίδοση μιας επιχείρησης σε θέματα ESG και τον τρόπο που σχετίζεται με τη δημιουργία μακροπρόθεσμης αξίας μπορεί να ενισχύσει την ικανότητα μιας εταιρείας να προσελκύει μακροπρόθεσμους επενδυτές, ιδίως θεσμικούς, οι πολιτικές των οποίων απαιτούν την ενσωμάτωση πληροφοριών ESG στη λήψη επενδυτικών αποφάσεων. Οι επενδυτές αξιοποιούν όλο και περισσότερο δεδομένα ESG είτε για τον αποκλεισμό επενδύσεων σε εταιρείες με χαμηλή απόδοση σε θέματα ESG είτε για την αναζήτηση εταιρειών με υψηλές επιδόσεις ESG.
2. Η καλή επίδοση σε σημαντικούς δείκτες ESG μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία αξίας για τους μετόχους και στη βελτίωση της μακροπρόθεσμης εταιρικής επίδοσης.
3. Η παροχή πληροφοριών σχετικά με ουσιαστικά μη χρηματοοικονομικά θέματα επιτρέπει την αποτελεσματική ενημέρωση τόσο των εσωτερικών όσο και των εξωτερικών ενδιαφερόμενων μερών μιας εταιρείας και προσφέρει ευκαιρίες για ουσιώδη συμμετοχή και συνεργασία με τα ενδιαφερόμενα μέρη.
4. Η ανάγκη για ενίσχυση της δημοσιοποίησης πληροφοριών για θέματα σχετικά με τη βιώσιμη ανάπτυξη προάγεται και από τις κυβερνήσεις, οι οποίες όλο και περισσότερο προχωρούν στην υιοθέτηση υποχρεωτικών απαιτήσεων για τη δημοσιοποίηση εταιρικών μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών, όπως η Oδηγία για τη δημοσιοποίηση μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών (NFRD), το ευρωπαϊκό σύστημα ταξινόμησης για περιβαλλοντικά βιώσιμες οικονομικές δραστηριότητες (EU Taxonomy) και η Οδηγία για τη δημοσιοποίηση πληροφοριών για την εταιρική βιωσιμότητα (CSRD).
Περιβαλλοντικά κριτήρια
Τα περιβαλλοντικά κριτήρια αξιολογούν τις προσπάθειες μιας εταιρείας να ελαχιστοποιήσει το οικολογικό της αποτύπωμα, μέσω της υπεύθυνης διαχείρισης των πόρων, της μείωσης της ρύπανσης και των στρατηγικών μετριασμού της κλιματικής αλλαγής. Τρεις είναι στη συγκεκριμένη κατηγορία οι βασικοί δείκτες που λαμβάνονται υπόψη:
1. Οι άμεσες εκπομπές αερίων
Ως άμεσες εκπομπές αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου ορίζονται αυτές που προέρχονται από πηγές που ανήκουν ή ελέγχονται από την εταιρεία. Οι άμεσες εκπομπές περιλαμβάνουν την καύση ορυκτών καυσίμων στις εγκαταστάσεις της εταιρείας και την κατανάλωση καυσίμων από τα οχήματα του στόλου της. Η κάθε εταιρεία οφείλει να δημοσιοποιεί τα σχετικά στοιχεία (τους τόνους δηλαδή του διοξειδίου του άνθρακα) αλλά και την ένταση των άμεσων εκπομπών αερίων. Στις μετρήσεις πρέπει να περιλαμβάνονται οι εκπομπές από όλες τις πηγές: παραγωγή ηλεκτρισμού, θέρμανσης, ψύξης και ατμού, φυσική ή χημική επεξεργασία, μεταφορά υλικών, προϊόντων, αποβλήτων, εργαζομένων και επιβατών και, τέλος, διαφεύγουσες εκπομπές.
2. Οι έμμεσες εκπομπές αερίων
Είναι αυτές που προέρχονται από την παραγωγή της αγορασμένης ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνεται από την εταιρεία.
3. Η ενεργειακή κατανάλωση και παραγωγή
Ως ποσότητα ενέργειας που καταναλώνεται ορίζεται η συνολική κατανάλωση αγορασμένης ή παραγόμενης από την ίδια την εταιρεία ενέργειας από ανανεώσιμες (π.χ. αιολική, ηλιακή, υδροηλεκτρική, γεωθερμική, βιομάζα κ.λπ.) και μη ανανεώσιμες (π.χ. άνθρακας, πετρέλαιο, φυσικό αέριο, ηλεκτρική ενέργεια, θέρμανση, ψύξη, ατμός κ.λπ.) πηγές. Ως παραγωγή ενέργειας ορίζεται η συνολική ποσότητα ενέργειας που παράγεται τόσο από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όσο και από μη ανανεώσιμες.
Ο δείκτης απαιτεί από την εταιρεία να δημοσιοποιεί:
→ τη συνολική ποσότητα ενέργειας που καταναλώθηκε εντός του οργανισμού,
→ το ποσοστό της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώθηκε,
→ το ποσοστό της ενέργειας που καταναλώθηκε και προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές,
→ τη συνολική ποσότητα παραγόμενης ενέργειας,
→ το ποσοστό της ενέργειας που παράχθηκε και προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές.
Κοινωνικά κριτήρια
Τα κοινωνικά κριτήρια εξετάζουν την προσέγγιση του οργανισμού όσον αφορά την ευημερία των εργαζομένων, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δέσμευση στην κοινότητα, με έμφαση στην ποικιλομορφία, στην ένταξη και στις δίκαιες εργασιακές πρακτικές. Ξεχωρίζουν οκτώ δείκτες:
1. Η συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών
Αφού οριστεί με σαφήνεια το ποια είναι τα ενδιαφερόμενα μέρη ενός φορέα ή μιας επιχείρησης και ποια η διαδικασία επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης με τα ενδιαφερόμενα μέρη, το ενδιαφέρον εστιάζεται στο είδος των πληροφοριών που πρέπει να δημοσιοποιούνται και τα οποία είναι τα εξής:
→ Οι κύριες ομάδες ενδιαφερόμενων φορέων του οργανισμού και η διαδικασία με την οποία προσδιορίστηκαν.
→ Ο βαθμός στον οποίο επιτυγχάνεται η αλληλεπίδραση με τα ενδιαφερόμενα μέρη σε επίπεδο διοίκησης και κατά πόσον τα συμφέροντα των βασικών ενδιαφερόμενων μερών εξετάζονται κατά τις συζητήσεις και τη λήψη αποφάσεων του Διοικητικού Συμβουλίου.
→ Ο σκοπός της αλληλεπίδρασης με τα ενδιαφερόμενα μέρη και ο τρόπος με τον οποίο ο οργανισμός επιδιώκει να επιτύχει μια ουσιαστική αλληλεπίδραση.
→ Τα βασικά θέματα και ανησυχίες που ανακύπτουν ανά ομάδα ενδιαφερόμενων μερών.
→ Η ανταπόκριση της εταιρείας και οι ενέργειες που έγιναν για τα θέματα που αναδείχθηκαν.
2. Η αναλογία των εργαζόμενων γυναικών
Υποχρέωση της εταιρείας με βάση τον συγκεκριμένο δείκτη είναι η καταγραφή του προσωπικού και η δημοσίευση του συνολικού αριθμού των γυναικών, ώστε να προκύπτει η αναλογία. Προφανής στόχος είναι η ίση κατανομή.
3. Ο αριθμός των γυναικών που κατέχουν διευθυντικές θέσεις
Ο συγκεκριμένος δείκτης «απαιτεί» να δημοσιεύεται ο αριθμός των γυναικών εργαζομένων που βρίσκονται στο 10% των απασχολουμένων με τις υψηλότερες συνολικές αποδοχές.
4. Η «κινητικότητα» του προσωπικού
Οι δείκτες κινητικότητας προσωπικού αναφέρονται στους δείκτες εθελούσιας και μη εθελούσιας κινητικότητας που προκύπτουν με την αποχώρηση των εργαζομένων από μια εταιρεία.
→ Ο δείκτης εθελούσιας κινητικότητας αναφέρεται στον ρυθμό με τον οποίο οι εργαζόμενοι αποχωρούν από την εταιρεία με δική τους πρωτοβουλία εντός μιας χρονικής περιόδου.
→ Ο δείκτης μη εθελούσιας κινητικότητας αναφέρεται στον ρυθμό με τον οποίο μια εταιρεία απολύει τους εργαζομένους της εντός μιας χρονικής περιόδου, λόγω αιτιών όπως η χαμηλή απόδοση, η ανάρμοστη συμπεριφορά και η παραβίαση των πολιτικών εργασίας ή λόγω απόφασης της εταιρείας για μείωση του προσωπικού.
5. Η κατάρτιση των εργαζομένων
Ως κατάρτιση εργαζομένων ορίζεται η εκπαίδευση εργαζομένων μέσω επίσημων προγραμμάτων κατάρτισης που στοχεύουν στην αύξηση ή στην ενίσχυση των τεχνικών δεξιοτήτων, των γνώσεων και της αποδοτικότητας των εργαζομένων, καθώς και της αξίας που δημιουργούν για την ίδια την εταιρεία. Ζητείται η δημοσιοποίηση του μέσου όρου των ωρών κατάρτισης των εργαζομένων κατά την περίοδο αναφοράς, με βάση την ιεραρχία των εργαζομένων (σ.σ.: ουσιαστικά πρέπει να κατανέμεται στο 10% αυτών που έχουν τις υψηλότερες αποδοχές και στο 90% των χαμηλότερα αμειβομένων).
Η κατάρτιση των εργαζομένων μπορεί να αναφέρεται σε:
→ όλα τα είδη επαγγελματικής κατάρτισης και καθοδήγησης,
→ εκπαιδευτική άδεια μετ’ αποδοχών που χορηγείται από την εταιρεία στους εργαζομένους της,
→ κατάρτιση ή εκπαίδευση σε εξωτερικό φορέα της οποίας το κόστος καλύπτεται εξ ολοκλήρου ή εν μέρει από μια εταιρεία,
→ κατάρτιση σε συγκεκριμένα θέματα.
6. Η πολιτική ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Είναι ένα επίσημο έγγραφο της εταιρείας που περιγράφει τις πρακτικές και τη δέσμευση για τον σεβασμό των διεθνώς αναγνωρισμένων προτύπων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η εταιρεία πρέπει να δημοσιοποιεί τα διεθνή ή εγχώρια πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων τα οποία αναγνωρίζει και/ή στα οποία δεσμεύεται (π.χ. Διεθνής χάρτης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και Συμβάσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για τις θεμελιώδεις αρχές και τα δικαιώματα στην εργασία), τις προσδοκίες της εταιρείας από το προσωπικό και τους επιχειρηματικούς της εταίρους, καθώς και τις θεμελιώδεις αρχές που διέπουν την πολιτική της και σχετίζονται με τη λειτουργία και τις πρακτικές της.
7. Οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας
Ως συλλογική διαπραγμάτευση ορίζεται η διαδικασία διαπραγμάτευσης μεταξύ εργοδοτών και συνδικαλιστικών οργανώσεων σχετικά με τους όρους και τις συνθήκες απασχόλησης, όπως μισθοί, παροχές, ασφαλείς συνθήκες εργασίας και ελευθερία του συνδικαλίζεσθαι. Απαιτείται από την εταιρεία να δημοσιοποιεί τον συνολικό αριθμό ενεργών υπαλλήλων που καλύπτονται από συλλογικές συμβάσεις εργασίας, σε ποσοστό του συνόλου των εργαζομένων.
8. Η αξιολόγηση των προμηθευτών
Οι αξιολογήσεις προμηθευτών πρέπει να πραγματοποιούνται σε τακτική βάση, καθώς μπορούν να βοηθήσουν τις εταιρείες να μειώσουν το κόστος, να βελτιώσουν την επιχειρηματική τους επίδοση, να περιορίσουν πιθανές ζημιές στη δημόσια εικόνα τους και να παραγάγουν οικονομικότερα προϊόντα. Απαιτείται από την εταιρεία να δημοσιοποιεί το κατά πόσον ελέγχει τους προμηθευτές της χρησιμοποιώντας περιβαλλοντικά, κοινωνικά και κριτήρια εταιρικής διακυβέρνησης. Ουσιαστικά, τους ίδιους ελέγχους που κάνουν οι εταιρείες στο εσωτερικό τους καλούνται να τους κάνουν και για τους προμηθευτές τους: μέτρηση κατανάλωσης ενέργειας και νερού, περιβαλλοντικά πρόστιμα που ενδεχομένως έχουν επιβληθεί, παραγόμενα απόβλητα, εργασιακά πρότυπα, ενδεχόμενο παιδικής αναγκαστικής εργασίας, συνθήκες υγείας και ασφάλειας στην εργασία κ.λπ.
Κριτήρια εταιρικής διακυβέρνησης
Τα κριτήρια εταιρικής διακυβέρνησης αξιολογούν τη διαφάνεια και τη λογοδοσία της ηγετικής δομής μιας εταιρείας, εστιάζοντας στη σύνθεση του διοικητικού συμβουλίου, στις αμοιβές των στελεχών και στα δικαιώματα των μετόχων. Πέντε ενδεικτικοί δείκτες και εδώ:
1. Η σύνθεση του διοικητικού συμβουλίου
Το ελάχιστο που καλείται να κάνει η εταιρεία είναι να γνωστοποιεί όχι μόνο τη σύνθεση του ΔΣ, αλλά και τα προσόντα των μελών, ειδικά σε θέματα ESG (εμπειρία, ικανότητες, κατάρτιση κ.λπ.), το ποσοστό των μελών του ΔΣ που είναι γυναίκες, το ποσοστό των μελών που είναι μη εκτελεστικά και ανεξάρτητα μέλη κ.λπ. Εάν υπάρχουν συγκρούσεις συμφερόντων μεταξύ των μελών του ΔΣ, όπως οικογενειακές/εξ αίματος συγγένειες, θα πρέπει επίσης να γνωστοποιούνται.
2. Η εποπτεία βιώσιμης ανάπτυξης
Ως εποπτεία της βιώσιμης ανάπτυξης ορίζεται η διαδικασία με την οποία το Διοικητικό Συμβούλιο επιβλέπει τα θέματα βιώσιμης ανάπτυξης της εταιρείας σε επίπεδο επιτροπής συμβουλίου ή με την οποία τα θέματα βιώσιμης ανάπτυξης της εταιρείας συζητούνται με τη διοίκηση κατά τη διάρκεια των συνεδριάσεων του ΔΣ. Η εταιρεία πρέπει να γνωστοποιεί:
→ Την ικανότητα των μελών του ΔΣ της ως προς τη διαχείριση θεμάτων ESG που σχετίζονται με την εταιρική της στρατηγική.
→ Εάν το ΔΣ του οργανισμού εποπτεύει τα θέματα βιώσιμης ανάπτυξης στο πλαίσιο επιτροπής του Διοικητικού Συμβουλίου.
→ Εάν τα θέματα βιώσιμης ανάπτυξης συζητούνται με τη διοίκηση κατά τις συνεδριάσεις του ΔΣ.
→ Εάν τίθενται ή συζητούνται στις συνεδριάσεις του ΔΣ στόχοι που σχετίζονται με τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Εάν το ΔΣ δεν παρέχει εποπτεία για θέματα βιώσιμης ανάπτυξης σε επίπεδο επιτροπής, ο οργανισμός θα πρέπει να γνωστοποιεί τους λόγους στους οποίους οφείλεται αυτό και να εξηγεί πώς το ανώτατο όργανο διακυβέρνησης αναθέτει την ευθύνη για τη διαχείριση των επιπτώσεων του οργανισμού στην οικονομία, στο περιβάλλον και στην κοινωνία.
3. Η πολιτική βιωσιμότητας
Η πολιτική βιωσιμότητας αποτελεί ένα επίσημο έγγραφο της εταιρείας που έχει υιοθετηθεί και εφαρμόζεται προκειμένου να ακολουθήσει μια συγκεκριμένη προσέγγιση όσον αφορά θέματα ESG και θέματα που σχετίζονται με τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Η εταιρεία θα πρέπει να δημοσιοποιεί:
→ Τυχόν δεσμεύσεις που σχετίζονται με τη βιώσιμη ανάπτυξη.
→ Το σχέδιο δράσης και τους στόχους της για θέματα βιώσιμης ανάπτυξης.
→ Αναφορά στα βασικά μη χρηματοοικονομικά ζητήματα που σχετίζονται με τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά της και τον τρόπο αντιμετώπισής τους.
→ Αναφορά στα πρότυπα που χρησιμοποιεί η εταιρεία για τη γνωστοποίηση των μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών.
→ Περιγραφή των βασικών στοιχείων της πολιτικής που υιοθετήθηκε και εφαρμόστηκε σε θέματα ESG, με σκοπό την προώθηση των συμφερόντων της εταιρείας και της ανταγωνιστικότητάς της.
→ Τον βαθμό στον οποίο η πολιτική κοινοποιείται στους εργαζομένους, στους επιχειρηματικούς εταίρους και σε άλλα σχετικά μέρη.
4. Η πολιτική επιχειρηματικής δεοντολογίας
Η πολιτική επιχειρηματικής δεοντολογίας περιγράφει τις πρακτικές και τις θεμελιώδεις αρχές (π.χ. για την καταπολέμηση της διαφθοράς, της δωροδοκίας, της αντι-ανταγωνιστικής συμπεριφοράς κ.λπ.) που μια εταιρεία υιοθετεί και θεσπίζει προκειμένου να ασκεί τις δραστηριότητές της με ηθικό και έντιμο τρόπο. Η εταιρεία πρέπει να δημοσιοποιεί τους διεθνείς ή εγχώριους νόμους επιχειρηματικής δεοντολογίας τους οποίους αναγνωρίζει και/ή στους οποίους δεσμεύεται (π.χ. International Anti-Bribery and Fair Competition Act του 1998), τις θεμελιώδεις αρχές της πολιτικής της όσον αφορά τις πρακτικές και τις λειτουργίες του οργανισμού, εάν οι δεσμεύσεις προβλέπουν τη διεξαγωγή της δέουσας επιμέλειας ή την εφαρμογή της αρχής της προφύλαξης, το επίπεδο στο οποίο εγκρίθηκε καθεμία από τις δεσμεύσεις πολιτικής εντός της εταιρείας, καθώς και τον βαθμό στον οποίο τα θέματα που σχετίζονται με την επιχειρηματική δεοντολογία κοινοποιούνται στους εργαζομένους, στους επιχειρηματικούς εταίρους και σε άλλα σχετικά μέρη.
5. Η πολιτική ασφάλειας των δεδομένων
Η πολιτική ασφάλειας των δεδομένων είναι ένα επίσημο έγγραφο της εταιρείας που περιγράφει τις πρακτικές και τις δεσμεύσεις της για την εξασφάλιση της ακεραιότητας και της ασφάλειας των δεδομένων της και των πελατών της. Η εταιρεία θα πρέπει να δημοσιοποιεί τα διεθνή ή εγχώρια πρότυπα προστασίας δεδομένων τα οποία αναγνωρίζει και/ή στα οποία δεσμεύεται (π.χ. GDPR) και τις θεμελιώδεις αρχές της πολιτικής της σχετικά με τις πρακτικές και τις λειτουργίες της, καθώς και κατά πόσον τα θέματα ασφάλειας δεδομένων εξετάζονται σε επίπεδο ΔΣ.
