Θα εκτοξευθεί η διεθνής τιμή του πετρελαίου; Θα προκαλέσει διόγκωση του ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και αύξηση των δημοσίων δαπανών, ενώ θα αναβιώσει ο κίνδυνος των πληθωριστικών πιέσεων άρα και της διατήρησης των υψηλών επιτοκίων. Θα επανέλθει ο εφιάλτης των υψηλών τιμών στο φυσικό αέριο; Θα αποτελέσει άλλο ένα χτύπημα για το εμπορικό έλλειμμα της χώρας, αλλά και μια σοβαρή αιτία για αύξηση στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος. Θα ενταθεί η αβεβαιότητα για τον κίνδυνο τρομοκρατικών χτυπημάτων σε διάφορες μεγαλουπόλεις, οδηγώντας σε περιορισμό των μετακινήσεων ή ακόμη και σε έκδοση ταξιδιωτικών οδηγιών; Θα επηρεαστούν τα τουριστικά έσοδα στα οποία η Ελλάδα έχει ποντάρει πολλά για να επιτύχει τον στόχο της ανάπτυξης του 3% μέσα στο 2024.
Για μία ακόμη φορά, το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης βρίσκεται αντιμέτωπο με συνθήκες απόλυτης αβεβαιότητας λίγες εβδομάδες πριν από την κατάθεση του οριστικού σχεδίου του κρατικού προϋπολογισμού. Αλλαγές στα βασικά μεγέθη –ανάπτυξη, αναλογία χρέους προς ΑΕΠ, δημοσιονομικά μεγέθη κ.λπ.– αναμένεται ότι θα υπάρξουν ούτως ή άλλως, καθώς η επανεκτίμηση του ΑΕΠ του 2022 από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (μειώθηκε στα 206 δισ. ευρώ έναντι αρχικής εκτίμησης για 208 δισ. ευρώ) παρασύρει όλες τις εκτιμήσεις και για το 2023 και για το 2024. Στην προκειμένη περίπτωση, βέβαια, μιλάμε για οριακές αλλαγές της τάξεως του 0,1%-0,2%. Αντιθέτως, αν επιβεβαιωθούν τα δυσμενή σενάρια όσον αφορά τις επιπτώσεις του πολέμου στη Μέση Ανατολή, θα μιλάμε πλέον για μεγάλη ανατροπή τόσο σε μακροοικονομικό όσο και σε δημοσιονομικό επίπεδο.
Ποσοτικοποίηση των σεναρίων όσον αφορά τις οικονομικές επιπτώσεις από το νέο πολεμικό μέτωπο στη Μέση Ανατολή δεν έχει γίνει ακόμη από το οικονομικό επιτελείο. Αλλωστε, αυτή τη στιγμή όλα είναι στον «αέρα». Από τις 6 Οκτωβρίου μέχρι και χθες, είχε καταγραφεί σημαντική αύξηση της τάξεως του 11% στην τιμή του πετρελαίου Brent (από τα 84 δολάρια το βαρέλι στα 93,5 δολάρια το βαρέλι) και ακόμη μεγαλύτερη αύξηση στη χρηματιστηριακή τιμή του φυσικού αερίου (από τα 36 ευρώ η μεγαβατώρα, στα 51 ευρώ η μεγαβατώρα). Πιθανή απότομη αύξηση στις τιμές της ενέργειας είναι αυτήν τη στιγμή και ο Νο 1 φόβος λόγω της έκτασης των οικονομικών επιπτώσεων.
Υπενθυμίζεται πως ο προϋπολογισμός του 2024 έχει συνταχθεί με παραδοχή ότι η μέση τιμή του πετρελαίου θα κινηθεί στο επίπεδο των 82 δολαρίων το βαρέλι (σ.σ. το αργό αυτή τη στιγμή είναι στα 90 δολάρια και το Brent στα 93 δολάρια) και ότι η μέση τιμή του φυσικού αερίου δεν θα ξεπεράσει τα 40 ευρώ (η εβδομάδα έκλεισε στα 50,5 ευρώ). Ποιους δείκτες θα επηρεάσει η απότομη άνοδος της τιμής του πετρελαίου ή (και) του φυσικού αερίου;
1. Τον πληθωρισμό. Ο προϋπολογισμός έχει στηριχτεί στο ότι το 2024 θα κλείσει με μέσο δείκτη τιμών καταναλωτή της τάξεως του 2,4%. Περαιτέρω άνοδος σε σχέση με τα σημερινά επίπεδα θα αρχίσει να πιέζει προς τα πάνω τον συγκεκριμένο δείκτη, καθώς η σύγκριση θα γίνεται με τις σχετικά χαμηλές τιμές που επικράτησαν στη διάρκεια του 2023. Ειδικά το φυσικό αέριο ακόμη και στα 50 ευρώ που είναι σήμερα, αναμένεται ότι θα αρχίσει να φέρνει αυξήσεις στις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος, άρα και επιβάρυνση στον πληθωρισμό.
Πιθανή απότομη αύξηση στις τιμές της ενέργειας είναι αυτή τη στιγμή ο Νο 1 φόβος στο οικονομικό επιτελείο.
2. Το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου. Η μείωση του ελλείμματος το 2023 ήταν σε πολύ μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα της πτώσης των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, και η άνοδος θα προκαλέσει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα. Για το 2024, ο προϋπολογισμός προβλέπει περαιτέρω μείωση του ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο ξεπέρασε το 10% του ΑΕΠ εν μέσω ενεργειακής κρίσης, και τώρα ο στόχος είναι να περιοριστεί προς το 6%-6,5%.
3. Τις δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού, αφού τόσο η κεντρική κυβέρνηση όσο και οι φορείς της γενικής κυβέρνησης επηρεάζονται άμεσα από τις τιμές των καυσίμων.
4. Τα έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού, καθώς ναι μεν η αύξηση των τιμών ενέργειας αποφέρει περισσότερα έσοδα από τον ΦΠΑ, πρέπει όμως να ληφθεί υπόψη η επίπτωση στη συνολική κατανάλωση, άρα και στα φορολογικά έσοδα που προκύπτουν από αυτή.
5. Οι τόκοι εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους, μιας και το ακριβό πετρέλαιο συντηρεί και τις συνθήκες που κρατούν ψηλά τα επιτόκια, άρα και τις αποδόσεις των ομολόγων, άρα και το κόστος εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους
Τα… πολεμικά σενάρια που έχουν καταστρωθεί ρίχνουν περισσότερο βάρος στο πετρέλαιο –λόγω της βαρύτητας που έχουν οι εξελίξεις στην περιοχή για την παγκόσμια παραγωγή– και λιγότερο στο φυσικό αέριο. Το κακό σενάριο είναι να γενικευτεί η σύρραξη και να εμπλακούν πετρελαιοπαραγωγοί χώρες ή να δημιουργηθούν προβλήματα με τη διακίνηση του πετρελαίου από την ευρύτερη περιοχή. Το πιο ευνοϊκό σενάριο είναι να περιοριστεί το μέτωπο στην περιοχή της Γάζας.
Σε επίπεδο οικονομικής δραστηριότητας, η επίπτωση που μπορεί να υπάρξει έχει να κάνει με τον περιορισμό των μετακινήσεων. Σε μια τέτοια περίπτωση, θα αμφισβητηθεί η δυνατότητα να παραχθούν μέσα στο 2024 έσοδα άνω των 20-21 δισ. ευρώ από τον τουρισμό. Ο πήχυς για την επόμενη χρονιά έχει μπει ακόμη πιο ψηλά σε σχέση με το 2023, το οποίο φαίνεται ότι θα κλείσει με νέο ιστορικό ρεκόρ εισπράξεων.