Είναι ζωτικής σημασίας οι τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα να καταστούν και φθηνότερες και ευρύτερα διαθέσιμες, ώστε να μειωθούν οι ρύποι. Μέχρι σήμερα παρατηρούμε πολυετή πρόοδο στην πράσινη καινοτομία για μετριασμό ρύπων και προσαρμογή στα νέα δεδομένα, από την ηλεκτροκίνηση και το καθαρό υδρογόνο έως τις ΑΠΕ και την αποθήκευση ενέργειας σε συστήματα μπαταριών. Προσφάτως, όμως, η δυναμική στην πράσινη καινοτομία έχει επιβραδυνθεί, ενώ οι πολλά υποσχόμενες τεχνολογίες δεν εξαπλώνονται αρκετά γρήγορα σε χώρες με χαμηλότερο εισόδημα, όπου μπορούν να είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για τον περιορισμό των εκπομπών. Η πράσινη καινοτομία κορυφώθηκε στο 10% των συνολικών αιτήσεων για διπλώματα ευρεσιτεχνίας το 2010 και έκτοτε εμφανίζει ήπια πτώση.
Η επιβράδυνση αυτή σχετίζεται με διάφορους παράγοντες, όπως η υδραυλική ρηγμάτωση για την εξόρυξη υδρογονανθράκων που μείωσε την τιμή του πετρελαίου, καθώς και η ωρίμανση ορισμένων αρχικών τεχνολογιών, όπως οι ΑΠΕ. Κι αυτό ανακόπτει τον ρυθμό της καινοτομίας, προξενώντας προβληματισμό. Οπως φαίνεται σε συζητήσεις μεταξύ των στελεχών του ΔΝΤ, η πράσινη καινοτομία δεν είναι θετική μόνον για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής. Συμβάλλει και στην ανάπτυξη. Καθώς ο κόσμος αντιμετωπίζει την προοπτική μιας πενταετίας με τις ασθενέστερες δυνατότητες ανάπτυξης τα τελευταία τριάντα και πλέον χρόνια, το διττό όφελος είναι ελκυστικό. Οι ανησυχίες για το κόστος πραγματοποίησης φιλόδοξων σχεδίων για το κλίμα μετριάζονται, ενώ όταν τα κράτη πράττουν συντονισμένα, η καινοτομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα επιταχύνεται, όπως και η μεταφορά της στις αναδυόμενες και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες.
Η έρευνά μας δείχνει ότι ο διπλασιασμός των αιτήσεων περί πράσινων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας μπορεί να ενισχύσει το διεθνές ΑΕΠ κατά 1,7% μετά πέντε χρόνια σε σύγκριση με το απλό σενάριο βάσης. Μία λιγότερο συντηρητική εκτίμηση μιλάει για τετραπλασιασμό του ποσοστού αύξησης του ΑΕΠ. Τα οικονομικά οφέλη της πράσινης καινοτομίας προέρχονταν κυρίως από αυξημένες επενδύσεις τα πρώτα έτη. Με την πάροδο του χρόνου τα περαιτέρω αναπτυξιακά οφέλη θα προέρχονται από τη φθηνότερη ενέργεια και τις διαδικασίες παραγωγής, που πλέον καθίστανται αποδοτικότερες ενεργειακά. Η φιλική προς το περιβάλλον καινοτομία συνδέεται με περισσότερη καινοτομία συνολικά, όχι απλώς με την υποκατάσταση των πράσινων τεχνολογιών με άλλα είδη. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι οι πράσινες τεχνολογίες απαιτούν συχνά συμπληρωματική καινοτομία. Περισσότερη καινοτομία συνήθως σημαίνει περισσότερη οικονομική ανάπτυξη.
Ενα μείζον ερώτημα είναι το πώς οι χώρες μπορούν να προωθήσουν καλύτερα την πράσινη καινοτομία και την ανάπτυξή της. Υπογραμμίζουμε πως οι εγχώριες και παγκόσμιες πολιτικές για το κλίμα ενθαρρύνουν την πράσινη καινοτομία. Για παράδειγμα, μεγάλη αύξηση στον αριθμό των πολιτικών για το κλίμα τείνει να αυξάνει τις αιτήσεις διπλωμάτων πράσινης ευρεσιτεχνίας κατά 10% σε ορίζοντα πενταετίας. Αξίζει να αναφερθεί ότι ορισμένες από τις πιο αποτελεσματικές πολιτικές για την τόνωση της πράσινης καινοτομίας περιλαμβάνουν συστήματα εμπορίας ρύπων, ειδικούς δασμούς που εγγυώνται μια ελάχιστη τιμή για τους παραγωγούς ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και κρατικές δαπάνες, όπως επιδοτήσεις για έρευνα και ανάπτυξη.
Επιπλέον, οι παγκόσμιες πολιτικές για το κλίμα έχουν ως αποτέλεσμα πολύ μεγαλύτερη τόνωση στην πράσινη καινοτομία από ό,τι μόνο οι εγχώριες πρωτοβουλίες. Διεθνή πρωτόκολλα, τέλος, όπως το Πρωτόκολλο του Κιότο και η Συμφωνία του Παρισιού, ενισχύουν τον αντίκτυπο των εσωτερικών πολιτικών στην πράσινη καινοτομία.
* Οι κ. Ζίνα Χάσνα, Φλοράνς Ζομότ και Σάμιουελ Πιενκναγκούρα είναι στελέχη του ΔΝΤ. Το άρθρο δημοσιεύεται στο ιστολόγιο του ΔΝΤ.