Κάποτε ξέραμε μόνο την αγορά μεταχειρισμένων αυτοκινήτων. Μετά την αγορά ανασκευασμένων υπολογιστών και κινητών τηλεφώνων. Yστερα περάσαμε στα μεταχειρισμένα ή ίσως το πιο «μοδάτο» second hand ρούχα κυρίως από όσους προτιμούν ένα πιο vintage στυλ. Αν και τα ρούχα vintage μπορεί να μην έχουν χρησιμοποιηθεί ποτέ άλλοτε. Τώρα πλέον πωλούνται και second hand παπούτσια, καθαρισμένα και επισκευασμένα που να μη διαφέρουν σχεδόν σε τίποτα από τα καινούργια παρά μόνο… στην τιμή. Και στο γεγονός ότι δεν έχουν καταλήξει σε μια χωματερή, αλλά έχουν αποκτήσει μία νέα «ζωή». Πρόκειται για μετεξέλιξη των «παλιατζίδικων», των «στοκατζίδικων» ή ακόμη και των καταστημάτων που πωλούσαν «ρούχα με το κιλό»; Πλέον, είναι οι ίδιες οι εταιρείες κατασκευής ειδών ένδυσης, αλλά τελευταία και υπόδησης, που πωλούν μεταχειρισμένα ρούχα ή παπούτσια με το δικό τους σήμα ή ακόμη και με σήματα άλλων εταιρειών.
Ελλειψη πρώτων υλών
Ενα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο: εάν πριν από μερικά χρόνια οι αλυσίδες θα «παρακαλούσαν» να χαλάσουν σχετικά γρήγορα τα ρούχα και τα παπούτσια για να αγοράσουν οι καταναλωτές καινούργια, τώρα αρκετές από αυτές παρέχουν υπηρεσίες επιδιόρθωσης ειδών ένδυσης και υπόδησης. Ο λόγος; Η έλλειψη πρώτων υλών και η διαταραχή στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα που προκάλεσε η πανδημία, με ελλείψεις σε τελικά προϊόντα και κατακόρυφη αύξηση του κόστους, ενεργοποίησαν τα αντανακλαστικά των εταιρειών του κλάδου. Το 2020, ενώ υπήρχαν μόνο 9 λιανεμπορικές αλυσίδες παγκοσμίως με προγράμματα πώλησης μεταχειρισμένων ρούχων, αυτές αυξήθηκαν σε 36 το 2021 και το 2022 έφτασαν τις 124.
Από τα πλέον πρόσφατα παραδείγματα είναι αυτό της ισπανικής εταιρείας ειδών υπόδησης Camper, η οποία εδώ και λίγο καιρό έχει λανσάρει ολόκληρη κολεξιόν, τη ReWalk, συλλογή με μεταχειρισμένα και δεύτερης ποιότητας παπούτσια Camper τα οποία πωλούνται αρκετά φθηνότερα από αντίστοιχα καινούργια μοντέλα.
Μάλιστα διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες, αυτά που μοιάζουν με καινούργια, αυτά που είναι σε πολύ καλή κατάσταση και αυτά που είναι σε καλή κατάσταση. Η ίδια εταιρεία εφαρμόζει ένα ακόμη πρόγραμμα προς αυτή την κατεύθυνση: το πρόγραμμα take back, την επιστροφή δηλαδή από τους καταναλωτές στην εταιρεία μεταχειρισμένων υποδημάτων Camper με επιβράβευση τη χορήγηση πίστωσης για νέες αγορές από την εταιρεία. Μάλιστα, εκτός από τη συλλογή ReWalk λανσάρει και τη συλλογή ReCrafted, είδη υπόδησης δηλαδή που έχουν προέλθει από την ανακύκλωση παπουτσιών Camper. Στην περίπτωση αυτή πρόκειται για καινούργια παπούτσια τα οποία όμως έχουν κατασκευαστεί με πρώτες ύλες που προήλθαν από την αποσυναρμολόγηση μεταχειρισμένων υποδημάτων της εταιρείας. Μέσω του προγράμματος take back που μετράει λίγους μήνες ζωής έχουν ανακτηθεί μέχρι στιγμής 11.332 ζευγάρια παπούτσια.
Οι πλέον φανατικοί οπαδοί των second hand είναι οι εκπρόσωποι της λεγόμενης Gen Z, όσοι δηλαδή έχουν γεννηθεί μεταξύ 1995-2012.
Ενα πολυδιάστατο μοντέλο κυκλικής οικονομίας εφαρμόζει και η αλυσίδα H & Μ, χωρίς ωστόσο όλες οι σχετικές πρωτοβουλίες να είναι διαθέσιμες σε όλες τις χώρες. Στην Ελλάδα, για την ώρα, είναι διαθέσιμη μόνο η υπηρεσία επιστροφής σε καταστήματα της εταιρείας μεταχειρισμένων ρούχων. Οι καταναλωτές στη Γερμανία και στην Ισπανία μπορούν να αγοράσουν second hand ρούχα ηλεκτρονικά στην ίδια πλατφόρμα που πωλούνται και τα καινούργια είδη της αλυσίδας. Επίσης, μέσω των πλατφορμών Reflaunt και ThredUp οι καταναλωτές σε ΗΠΑ και Καναδά μπορούν να αγοράσουν second hand είδη H & M και οι καταναλωτές στη Γερμανία και στο Ηνωμένο Βασίλειο μεταχειρισμένα ήδη COS (πρόκειται για σήμα της ίδιας αλυσίδας). Ακόμη μέσω της πλατφόρμας Sellpy οι καταναλωτές μπορούν όχι μόνο να αγοράζουν μεταχειρισμένα ρούχα της αλυσίδας, αλλά και να πουλάνε τα δικά τους. Η H & M έχει προχωρήσει –εκτός Ελλάδας για την ώρα– και στην πώληση μεταχειρισμένων ρούχων σε φυσικά καταστήματα, ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο δίνει τη δυνατότητα ενοικίασης ρούχων, αλλά και ειδών χριστουγεννιάτικης διακόσμησης για το σπίτι.
Την πλατφόρμα pre-owned δημιούργησε πέρυσι η Zara, πλατφόρμα η οποία για την ώρα είναι διαθέσιμη στο Ηνωμένο Βασίλειο και στη Γαλλία, αλλά με την εταιρεία να φιλοδοξεί να την επεκτείνει σε όλες σχεδόν τις αγορές στις οποίες δραστηριοποιείται μέχρι το 2025. Μέσω αυτής της πλατφόρμας οι καταναλωτές μπορούν κατ’ αρχάς να αναζητούν υπηρεσίες επιδιόρθωσης των ρούχων Zara που έχουν, να πωλούν ή να αγοράζουν μεταχειρισμένα ρούχα Zara ή τέλος να δωρίζουν ρούχα της αλυσίδας που έχουν στην ντουλάπα τους.
Οι πλέον φανατικοί οπαδοί των μεταχειρισμένων ειδών μόδας είναι οι εκπρόσωποι της λεγόμενης Gen Z, οι νέοι και οι νέες που έχουν γεννηθεί μεταξύ του 1995 και του 2012. Πρόκειται για νέους που δεν γνώρισαν την «πληθωρική» δεκαετία του ’80, αλλά ούτε και τους «γιάπηδες», μια περίοδο που μόνο κάποιοι –υπερβολικοί για αρκετούς– επιστήμονες είχαν μιλήσει για το «φαινόμενο του θερμοκηπίου» και την κλιματική αλλαγή. Δεν είναι τυχαίο ότι και στην Ελλάδα πολλοί νέοι και νέες που ανήκουν στην Gen Z προτιμούν second hand είδη ένδυσης, υπόδησης και αξεσουάρ μόδας. Πρώτον, διότι οι καταναλωτικές τάσεις «μεταδίδονται» από χώρα σε χώρα πολύ πιο γρήγορα σε σύγκριση με το παρελθόν. Πολύ δε περισσότερο από τις άλλες ηλικιακές ομάδες, οι νέοι είναι σε μόνιμη βάση «δικτυωμένοι» στο Ιντερνετ και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Δεύτερον, η γενιά αυτή ειδικά στην Ελλάδα μεγάλωσε ή ακόμη και γεννήθηκε μέσα στην οικονομική κρίση, σε αντίθεση με τις προηγούμενες που μεγάλωσαν τη δεκαετία του ’80 –χρόνια ΠΑΣΟΚ– και τις επόμενες δύο δεκαετίες, του Χρηματιστηρίου, του εκτεταμένου νεοπλουτισμού και της μεγάλης –έως ένα βαθμό επίπλαστης όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια– ευμάρειας. Είναι, επίσης, νέοι που βιώνουν ήδη τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και θεωρούν πολύ πιο φυσιολογικό σε σύγκριση με τους γονείς τους να αγοράζουν μεταχειρισμένα ρούχα και να μη χρησιμοποιούν πλαστικά καλαμάκια.
«Θεωρώ ότι είναι σωστό να δίνεις δεύτερη ζωή στα ρούχα αντί αυτά, σχεδόν άθικτα, να καταλήγουν σε έναν κάδο απορριμμάτων», λέει στην «Καθημερινή» ο 27χρονος Βασίλης Σ., ο οποίος εδώ και αρκετά χρόνια αγοράζει σχεδόν αποκλειστικά μόνο second hand ρούχα και παπούτσια. «Σχεδόν τα μόνα καινούργια ρούχα και παπούτσια που έχω είναι από δώρα που μου κάνουν οι γονείς μου και οι θείοι μου, δηλαδή μεγαλύτερης γενιάς άτομα», τονίζει γελώντας. Θα μπορούσε κάποιος να υποθέσει ότι το κίνητρο είναι οικονομικό, μια και οι περισσότεροι νέοι δεν αμείβονται με υπέρογκους μισθούς. «Θα μπορούσα να ξοδέψω περισσότερα χρήματα, αμείβομαι ευτυχώς καλά. Προτιμώ όμως να δαπανώ περισσότερα χρήματα για να ταξιδεύω και να διασκεδάζω», προσθέτει. «Δεν είναι οικονομικό το ζήτημα. Οι κόρες μου που είναι φοιτήτριες και δεν εργάζονται ξοδεύουν αρκετά χρήματα –το ξέρω διότι εγώ τους τα δίνω– για να ψωνίζουν σχεδόν αποκλειστικά second hand ρούχα», μας λέει ο κ. Αναστάσιος Κ.
Βούλγαροι και Λιθουανοί
Αυτή την ανερχόμενη τάση στην Ελλάδα διέγνωσε η βουλγαρική εταιρεία Mania Team JSC, η οποία δραστηριοποιείται εδώ και περίπου 20 χρόνια στα second hand και στα outlet είδη μόδας, αναπτύσσοντας τα καταστήματα υπό το σήμα Mania Stores. Το πρώτο κατάστημα της αλυσίδας στην Ελλάδα άνοιξε τον φετινό Αύγουστο στο κέντρο της Αθήνας, από τις επιδόσεις του οποίου θα κριθεί η επέκταση σε άλλες μεγάλες ελληνικές πόλεις. Στις αρχές του 2024 αναμένεται να λειτουργήσει και το ηλεκτρονικό κατάστημα της αλυσίδας στην Ελλάδα.
Στη σύσταση θυγατρικής στην Ελλάδα έχει προχωρήσει, εξάλλου, η λιθουανική Humana. Πρόκειται στην ουσία για λιθουανικό δημόσιο ίδρυμα που διαχειρίζεται τις δραστηριότητες καταστημάτων και κέντρων διαλογής μεταχειρισμένων ρούχων σε 13 χώρες και τα κέρδη του υποστηρίζουν αναπτυξιακά έργα σε χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής.