Με κενά τα μισά γραφεία στους ουρανοξύστες της και τους μισούς χώρους στα εμπορικά κέντρα της και με τους σχεδόν άδειους αυτοκινητοδρόμους, η ειδική οικονομική ζώνη της Κίνας στην περιοχή Κιανχάι της Σεντζέν αποτελεί απτή διάψευση του κινεζικού ονείρου για οικονομική ισχύ και ευημερία. Αρχισε να λειτουργεί εδώ και περισσότερο από 10 χρόνια και αποτέλεσε μια τολμηρή επένδυση αξίας 45 δισ. δολ.
Το Πεκίνο την προόριζε γι’ αυτό που την αποκαλούσαν τα κρατικά ΜΜΕ, «το εγχώριο Χονγκ Κονγκ», καθώς προεξοφλούσαν πως επρόκειτο να εξελιχθεί σε διεθνές κέντρο τεχνολογίας και χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Εχοντας μιλήσει με στελέχη επιχειρήσεων, επενδυτές, μεσίτες και γενικότερα παράγοντες της αγοράς ακινήτων, οικονομολόγους αλλά και μερικούς εργαζομένους της περιοχής μέσα στους τελευταίους δύο μήνες, το Reuters σκιαγραφεί μια λυπηρή εικόνα της περιοχής που παραμένει σχεδόν έρημη και φαίνεται να έχει χάσει κάθε μεταρρυθμιστική φιλοδοξία.
Για να επιτύχει το φιλόδοξο σχέδιό του και να προσελκύσει μεγάλες επιχειρήσεις από τον δυτικό κόσμο, το Πεκίνο προσέφερε γενναιόδωρα κίνητρα, όπως ένα φορολογικό συντελεστή 15%, όταν σχεδόν σε όλη την υπόλοιπη Κίνα ο εταιρικός φόρος ανέρχεται στο 25%. Προσέφερε επίσης επιδοτήσεις ύψους 4,1 εκατ. δολ. για την αγορά κτιρίων ή γραφείων, υπερσύγχρονα γραφεία, ακόμη και κάλυψη ενοικίων για 5 χρόνια σε ορισμένες κατηγορίες εταιρειών. Σε όλα αυτά προστίθετο το πλεονέκτημα της εγγύτητας με το Χονγκ Κονγκ.
Αρχικά το εγχείρημα φάνηκε να επιτυγχάνει, καθώς πάνω από 100.000 εταιρείες άνοιξαν παραρτήματα, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων πολυεθνικών και τραπεζικών κολοσσών, όπως οι HSBC, UBS και Standard Chartered. Οι κινεζικές αρχές επιμένουν πως η ειδική ζώνη πέτυχε να προσελκύσει οικογενειακές επιχειρήσεις και επενδυτικές. Σύμφωνα, όμως, με επενδυτές, στελέχη επιχειρήσεων και μεσίτες ακινήτων, οι περισσότερες από αυτές τις εταιρείες έχουν απλώς εγγραφεί στα σχετικά αρχεία της περιοχής Κιανχάι της Σεντζέν, αλλά δεν εγκαταστάθηκαν ποτέ εκεί.
Το Πεκίνο αποσκοπούσε η περιοχή να εξελιχθεί σε διεθνές κέντρο τεχνολογίας και χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών.
Μιλώντας στο Reuters, ο Μπράιν Μίλερ, ιδιοκτήτης επιχείρησης αποθηκών σε άλλη περιοχή της Σεντζέν, τονίζει πως η εταιρεία του «δεν απασχολεί ούτε έναν άνθρωπο εδώ». Εξηγεί μάλιστα πως έχει δηλώσει την εταιρεία του στην ειδική οικονομική ζώνη στο Κιανχάι κατόπιν συμβουλής του λογιστή του, αλλά ούτε ο ίδιος δεν έχει καν εμφανιστεί ποτέ στη διεύθυνση που έχει δώσει. Την απουσία των επιχειρήσεων πιστοποιούν, άλλωστε, τα κενά γραφεία στην περιοχή, με το ποσοστό τους στην ειδική ζώνη να φτάνει στο 28,9%, όταν στην ευρύτερη περιοχή της Σεντζέν δεν υπερβαίνει το 23,2%, ενώ στο Πεκίνο είναι μόνο 15,1% και στη Σαγκάη 17,1%.
Στη διάρκεια των τελευταίων 40 ετών η Σεντζέν εξελίχθηκε από μικρή ομάδα χωριών σε μεγαλούπολη με πληθυσμό 18 εκατ. ατόμων και έδρα ορισμένων από τις μεγαλύτερες εταιρείες της Κίνας. Αποτελούσε ένα είδος επάθλου επιτυχίας για τον ιστορικό ηγέτη της Κίνας, Ντενγκ Σιαοπίνγκ, και τη μεταρρυθμιστική εκστρατεία του, καθώς υιοθέτησε πολιτικές φιλικές προς τις επιχειρήσεις, όπως είχαν κάνει, άλλωστε, και άλλες περιοχές της Κίνας και άλλες ειδικές οικονομικές ζώνες. Και από το 2010 το Πεκίνο άρχισε να αντιμετωπίζει την ειδική οικονομική ζώνη της περιοχής Κιανχάι στη Σεντζέν ως ένα είδος εργαστηρίου πολιτικής που θα εγκαινίαζε τη νέα εποχή της Κίνας με το σταδιακό άνοιγμά της στη διεθνή αγορά, με τη διεθνοποίηση του γουάν και την πλήρη ελευθερία στο Διαδίκτυο.
Το 2019, όμως, όταν έκλειναν 40 χρόνια από τη μεταρρύθμιση του Ντενγκ Σιαοπίνγκ, τίποτε δεν έμοιαζε να πηγαίνει προς αυτή την κατεύθυνση. Οι παρεμβάσεις του κράτους ήταν πιο σκληρές, οι έλεγχοι στις κινήσεις κεφαλαίων αυστηροί μετά τις μαζικές εκροές του 2015, ενώ η λογοκρισία είχε ενταθεί και μαζί της και οι παρακολουθήσεις των κινήσεων του κινεζικού λαού. Και στην ειδική οικονομική ζώνη της Σεντζέν τα ενοίκια είναι πολλαπλάσια από εκείνα άλλων περιοχών της Κίνας. Ακόμη και όσοι εργάζονται στην ειδική οικονομική ζώνη, την εγκαταλείπουν μόλις τελειώσουν την εργασία τους.