Η διάθεση για αισχροκέρδεια που επέδειξαν επιχειρήσεις και προπαντός οι πολυεθνικές μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία επιτάχυνε ραγδαία την αύξηση των τιμών και οδήγησε τα κέρδη τους στη στρατόσφαιρα και μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού στην ένδεια. Ο λεγόμενος απληστο-πληθωρισμός, όπως χαρακτήρισαν αυτήν την απληστία τα διεθνή ΜΜΕ, ευθύνεται εν ολίγοις για τον τόσο επιθετικό πληθωρισμό που έπληξε την παγκόσμια οικονομία από το 2022 και μετά. Τα πορίσματα σχετικής έρευνας προδίδουν πως οι επιχειρήσεις αύξησαν τις τιμές τους και τα κέρδη τους πολύ περισσότερο από όσο δικαιολογούσε ο πληθωρισμός που προκάλεσε ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε το Ινστιτούτο Ερευνών Δημόσιας Πολιτικής (IPPR) στη βρετανική πρωτεύουσα σε συνεργασία με πολλές δεξαμενές σκέψεις και οικονομικά ινστιτούτα, τα κέρδη των εισηγμένων στο χρηματιστήριο του Λονδίνου σημείωσαν αύξηση 30% χάρη κυρίως στα ιλιγγιώδη υπερκέρδη του 11% των επιχειρήσεων. Τα υπερκέρδη ήταν, άλλωστε, ακόμη μεγαλύτερα στις ΗΠΑ, όπου δεσπόζουν λίγες ισχυρές επιχειρήσεις σε πολλούς καίριους τομείς της οικονομίας. Και την ίδια στιγμή, βέβαια, οι αυξήσεις των τιμών ούτε που πλησίαζαν τον ρυθμό του πληθωρισμού, με αποτέλεσμα εργαζόμενοι και νοικοκυριά να αντιμετωπίζουν τη μεγαλύτερη μείωση του διαθέσιμου εισοδήματός τους μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ειδικότερα οι Kraft Heinz, Archer-Daniels-Midland, Bunge, ExxonMobil, Shell, Glencore, Rio Tinto αλλά και πολλές άλλες ισχυρές βιομηχανίες αύξησαν τις τιμές τους και τα κέρδη τους πολύ περισσότερο από όσο δικαιολογούσε ο πληθωρισμός. Οπως χαρακτηριστικά τονίζεται στην εν λόγω έκθεση, «οι τιμές της ενέργειας και των τροφίμων διαμορφώνουν σε σημαντικό βαθμό το κόστος σε όλους τους τομείς της ευρύτερης οικονομίας. Η τάση για αισχροκέρδεια από πλευράς των επιχειρήσεων επέτεινε το αρχικό σοκ στις τιμές, οδηγώντας τον πληθωρισμό σε υψηλότερα επίπεδα και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα».
Επειτα από ανάλυση των στοιχείων 1.350 εταιρειών εισηγμένων στα χρηματιστήρια των ΗΠΑ, Βρετανίας, Γερμανίας, Βραζιλίας και Νοτίου Αφρικής προκύπτει πως και οι εταιρείες τεχνολογίας, τηλεπικοινωνιών αλλά και ο τραπεζικός τομέας επέδειξαν ακραία απληστία και οδήγησαν τις τιμές στα ύψη, αυξάνοντας θεαματικά τα περιθώρια κέρδους τους. Στην έκθεση επισημαίνεται ότι «οι επιχειρήσεις αυτές συγκέντρωσαν υπερβολικά κέρδη, καθώς εκμεταλλεύθηκαν την αυξημένη ισχύ και επιρροή τους στην αγορά και τη γενικότερη δυναμική της διεθνούς αγοράς.
Οπως αναφέρουν οι συντάκτες της εν λόγω έκθεσης, τέσσερις εταιρείες τροφίμων, οι εισηγμένες Archer-Daniels-Midland και Bunge καθώς και οι μη εισηγμένες Cargill και Dreyfus ελέγχουν από 70%-90% της παγκόσμιας αγοράς τροφίμων. Γι’ αυτό και προκάλεσαν μεγάλη ζημιά στην παγκόσμια οικονομία στο σύνολό της. Σύμφωνα, πάντα, με την έρευνα και την έκθεση του IPPR, το παγκόσμιο ΑΕΠ θα μπορούσε να ήταν σήμερα έως και κατά 8% υψηλότερο αν δεν είχε αυξηθεί τόσο πολύ η ισχύς ορισμένων εταιρειών στην παγκόσμια αγορά. Το εισόδημα των εργαζομένων είναι σημαντικά χαμηλότερο και η δυναμική της οικονομίας ασθενέστερη, ενώ έχουν μειωθεί οι επιλογές των καταναλωτών, έχει υποβαθμιστεί η ποιότητα των προϊόντων και οι οικονομικές ευκαιρίες είναι σαφώς λιγότερες από όσες θα ήταν σε έναν κόσμο στον οποίο δεν θα είχαν τόση ισχύ και τόσο δεσποτική κυριαρχία οι μεγάλες επιχειρήσεις και οι μεγάλοι βιομηχανικοί όμιλοι.
Ισχυρές επιχειρήσεις όπως οι Kraft Heinz, Archer-Daniels-Midland, Bunge, ExxonMobil, Shell, Glencore, Rio Tinto επέδειξαν ακραία απληστία, αυξάνοντας θεαματικά τα κέρδη τους.
Ενδεικτικές περιπτώσεις είναι η ExxonMobil που αύξησε τα κέρδη της από τα 18,84 δισ. δολ. στα 66,58 δισ. δολ., η Shell που από 20,10 δισ. δολ. έφτασε στα 55,28 δισ. δολ., η Glencore που από 2,4 δισ. δολ. έφτασε στα 18 δισ. δολ., αλλά και η Kraft Heinz που από τα 333 εκατ. δολ. έφτασε στα 2,3 δισ. δολάρια. Στην παθογένεια αυτή της οικονομίας έχουν αναφερθεί ορισμένα μέλη της ομοσπονδιακής τράπεζας των ΗΠΑ, της Federal Reserve, που παραδέχθηκαν ότι οι τιμές έχουν αυξηθεί δυσανάλογα πολύ ώστε να ενισχύσουν την κερδοφορία των επιχειρήσεων. Κάτι ανάλογο έχουν κάνει και ορισμένα στελέχη της ΕΚΤ. Το περασμένο έτος η Ιζαμπελ Σνάμπελ, μέλος της εκτελεστικής επιτροπής της ΕΚΤ, δήλωσε πως «κατά μέσον όρο τα κέρδη έχουν αποτελέσει τελευταία τον καθοριστικό παράγοντα που εξωθεί ανοδικά τον συνολικό πληθωρισμό, καθώς έχουν συνεισφέρει περισσότερο από τον ιστορικό μέσο όρο τους».
Ο Κάρστεν Γιουνγκ, επικεφαλής του τομέα οικονομικών στο IPPR, και ο Κρις Χέιγκς, οικονομολόγος της Common Wealth, εκτιμούν πως πρέπει να επιβληθεί πρόσθετος φόρος ύψους 4 τρισ. δολ. στα παγκόσμια υπερκέρδη και, παράλληλα, πολιτικές που θα περιορίσουν τις μονοπωλιακές πρακτικές, αφού αυτές επέτρεψαν στις εταιρείες να εκμεταλλευθούν την κατάσταση και την επιρροή τους στην παγκόσμια αγορά και να συγκεντρώσουν ιλιγγιώδη κέρδη.